اسحاق بن مبارک

اسحاق بن مبارک از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اسحاق بن مبارک در تراجم و رجال - پرسش مرتبط ندارد

آشنایی اجمالی

اسحاق بن المبارک در سند یک روایت تفسیر کنز الدقائق و به نقل از تهذیب الأحکام ذکر شده است:

«الْحُسَيْنُ بْنُ سَعِيدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ الْمُبَارَكِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا إِبْرَاهِيمَ(ع) عَنْ صَدَقَةِ الْفِطْرَةِ أَ هِيَ مِمَّا قَالَ اللَّهُ تَعَالَى﴿َأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ﴾ فَقَالَ نَعَمْ».

شرح حال راوی

نام راوی در کتب متقدم رجالی شیعه و اهل سنت ذکر نشده و به جهت قرار گرفتنش در سند روایت یاد شده در کتب رجالی متأخر، عنوان شده است، پس از راویان مجهول یا مهمل شمرده می‌شود، ولی به قرینه دیگر اسناد - که از جهت سند و مضمون شبیهروایت مذکورند- احتمال داده می‌شود که در نام راوی تصحیف رخ داده و اسحاق بن مبارک مصحف اسحاق بن عمار باشد؛ قرائن یاد شده:

1. «الْحُسَيْنُ بْنُ سَعِيدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي إِبْرَاهِيمَ(ع) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ...».
2. «عَنْ يُونُسَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي إِبْرَاهِيمَ(ع) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ صَدَقَةِ الْفِطْرَةِ أُعْطِيهَا غَيْرَ أَهْلِ وَلَايَتِي مِنْ جِيرَانِي قَالَ نَعَمْ الْجِيرَانُ أَحَقُّ بِهَا لِمَكَانِ الشُّهْرَةِ».
3. «الْحُسَيْنُ بْنُ سَعِيدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ الْمُبَارَكِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا إِبْرَاهِيمَ(ع) عَنْ صَدَقَةِ الْفِطْرَةِ أَ هِيَ مِمَّا قَالَ اللَّهُ تَعَالَى ﴿أَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ﴾ فَقَالَ نَعَمْ».
4. «عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي إِبْرَاهِيمَ(ع) عَلَى الرَّجُلِ الْمُحْتَاجِ صَدَقَةُ الْفِطْرَةِ قَالَ لَيْسَ عَلَيْهِ فِطْرَةٌ».

طبقه، استادان و شاگردان راوی

تاریخ ولادت و وفات اسحاق بن المبارک مشخص نیست؛ ولی از امام کاظم(ع) روایت کرده است و آیت الله بروجردی وی را در طبقه پنجم از راویان قرار داده و صفوان بن یحیی تنها کسی است که از وی حدیث نقل کرده است.

مذهب راوی

از مضمون این روایت که از إسحاق بن المبارک نقل شده می‌‌توان امامی بودنش را دریافت: «الْحُسَيْنُ بْنُ سَعِيدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ الْمُبَارَكِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا إِبْرَاهِيمَ(ع) عَنْ صَدَقَةِ الْفِطْرَةِ أَ هِيَ مِمَّا قَالَ اللَّهُ تَعَالَى ﴿أَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ﴾ فَقَالَ: نَعَمْ... قُلْتُ فَأُعْطِيهَا غَيْرَ أَهْلِ الْوَلَايَةِ مِنْ هَذَا الْجِيرَانِ قَالَ نَعَمْ...».

جایگاه حدیثی راوی

چنان که گذشت، نام إسحاق بن المبارک در کتب رجالی عنوان نشده و جرح و تعدیلی از وی صورت نگرفته و تنها در سند دو روایت تهذیب الأحکام واقع شده است، از این رو در کتب رجالی متأخر به استناد روایت تهذیب نام او را ذکر کردند.

بر این اساس، از راویان مجهول و مهمل شمرده می‌گردد؛ لکن به جهت نقل روایت صفوان بن یحیی از وی، برخی آن را دلیل بر وثاقت إسحاق بن المبارک دانسته و بعضی روایت صفوان را دلیل بر اعتماد به روایات اسحاق بن المبارک دانسته و آن را مفید وثاقت ندانستند.

منابع

1. جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری ج۳