حسن بن علی بن عبدالملک زیات

موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

آشنایی اجمالی

الحسن بن علی بن عبد الملک الزیات، در یک سند تفسیر کنز الدقائق به گزارش از کتاب تهذیب الأحکام شیخ طوسی قرار دارد:

«بإسناده إلی الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ عَبْدِ الْمَلِكِ الزَّيَّاتِ عَنْ رَجُلٍ عَنْ كَرَّامٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(ع) قَالَ: أَرْبَعٌ لِأَرْبَعٍ فَوَاحِدَةٌ لِلْقَتْلِ وَ الْهَزِيمَةِ- ﴿حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ﴾ إِنَّ اللَّهَ يَقُولُ: ﴿الَّذِينَ قَالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَكُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُمْ إِيمَانًا وَقَالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ * فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَفَضْلٍ لَمْ يَمْسَسْهُمْ سُوءٌ﴾».

شرح حال راوی

گزارش تفسیر کنز الدقائق از منبع دریافت آن (تهذیب الأحکام) چنین است: و عنه عن الحسن بن علی بن عبدالملك الزیات عن رجل عن کرام عن أبی عبدالله(ع) قال:.... ضمیر عنه در آغاز سند، از تعلیق آن به سند پیشین گزارش می‌دهد و بررسی اسناد پیشین روشن میسازد که ضمیر به محمد بن الحسن الصفار بازمی‌گردد، از این رو گزارشگر از راوی مورد گفتوگو محمد بن حسن صفار قمی است.

در کتب حدیثی و منابع دیگر، از راوی یاد نشده، جز در یک سند کتاب الکافی که با عنوان الحسن بن علی بن عبدالملک گزارش شده است: «أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ عَبْدِ الْمَلِكِ عَنْ حَيْدَرٍ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ حُمْرَانَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ(ع) مَنْ وَرِثَ رَسُولَ اللَّهِ(ص) فَقَالَ فَاطِمَةُ(س) وَ وَرِثَتْهُ مَتَاعَ الْبَيْتِ وَ الْخُرْثِيَ وَ كُلَّ مَا كَانَ لَهُ».

طبقه راوی در حدیث تازه گذشته، ناهماهنگ با راوی مورد گفت وگوست، پس نمی‌توان آنها را متحد دانست. افزون بر این، حدیث گزارش شده از الکافی در کتاب تهذیب الأحکام نیز یاد شده؛ ولی به جای عنوان الحسن بن علی بن عبدالملک نام الحسن بن علی بن عبدالله ثبت گردیده است: «أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ حُمْرَانَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ(ع) مَنْ وَرِثَ رَسُولَ اللَّهِ(ص)...».

به هر روی، از بررسی کتب روایی برداشت می‌شود عنوان راوی که صاحب تفسیر کنز الدقائق آن را از تهذیب الأحکام گزارش کرده، مصحّف است و مراد از آن الحسن بن علی بن عبدالله بن المغیرة، به دو دلیل:

1. نام راوی شناخته شده نیست و در اسناد از او یاد نشده است.
2. الحسن بن علی الصفار که راوی از حسن بن علی بن عبدالملک در روایت تفسیر کنز الدقائق است، از شاگردان حدیثی حسن بن علی بن عبدالله بن المغیرة شمرده می‌شود و در کتابش (بصائر الدرجات) چندین حدیث از او گزارش کرده و از سوی دیگر، حسن بن علی بن عبدالله بن المغیرة در چند سند با یک واسطه از کرام که متحد با عبدالکریم بن عمرو الخثعمی است و گاه از او با عنوان کرام بن عمرو یاد شده، روایت کرده است.

مؤید آنچه یاد شد، گزارش صاحب وسائل الشیعه است که سند روایت مورد گفتوگو را چنین ثبت کرده است: محمد بن الحسن الصفار، عن الحسن بن علی، عن عبدالملك الزیات، عن رجل عن کرام عن أبی عبدالله(ع).

منابع

1. جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری ج۷