بازماندگان واقعه کربلا
سخنی درباره اسیران و بازماندگان واقعه کربلا
آمار اسیران کربلا، مختلف گزارش شده است. تعداد اسیران مرد، چهار نفر، پنج نفر، ده نفر و دوازده نفر، گزارش شده است. نیز تعداد اسیران زن، چهار نفر، شش نفر و بیست نفر هم گزارش شده است. بنا بر این، اظهار نظر قطعی در مورد تعداد اسرا، مانند تعداد شهدای کربلا، ممکن نیست؛ لکن نام شماری از اسیران که در منابع مختلف گزارش شده، ارائه می‌گردد.
اسیران مرد بنی هاشم
- علی بن الحسین (امام زین العابدین)(ع)؛
- محمد بن علی بن الحسین (امام باقر)(ع)؛
- حسن بن حسن (ع)، معروف به حسن مُثنّا. وی فرزند امام حسن (ع) و همسرش، فاطمه دختر امام حسین (ع) بوده است؛
- عمرو بن حسن؛
- محمد بن حسین؛
- قاسم بن عبداللّه بن جعفر؛
- قاسم بن محمد بن جعفر؛
- محمد بن عقیل.[۱]
اسیران زن بنی هاشم
- زینب کبرا (س) دختر امیر مؤمنان (ع)؛
- ام کلثوم دختر امیر مؤمنان (ع). وی، «زینب صغرا» نیز نامیده شده و پدرش امیر مؤمنان (ع) است؛ ولی ظاهرا مادرش فاطمه زهرا (س) نیست؛ زیرا اُمّ کلثومی که دختر فاطمه زهرا (س) است، بنا بر مشهور، در زمان حیات امام حسن (ع) از دنیا رفته است؛
- فاطمه دختر امام علی (ع). وی که «فاطمه صغرا» نیز نامیده شده، همسر ابو سعید بن عقیل بوده که در جریان کربلا به شهادت رسیده است. وی از راویان حوادث کربلاست. احتمال دارد خطبه منسوب به فاطمه بنت الحسین (ع) از او باشد، چنان که محتمل است کنیه او اُمّ کلثوم بوده و امّ کلثومِ حاضر در کربلا، همو باشد. وفات وی و سکینه بنت الحسین (ع)، سال ۱۱۷ هجری گزارش شده است؛
- فاطمه دختر امام حسن (ع)؛
- فاطمه دختر امام حسین (ع)؛
- سکینه دختر امام حسین (ع)؛
- رباب، همسر امام حسین (ع).[۲]
بازماندگان از غیر بنی هاشم
- مرقع بن ثمامه اسدی. بر پایه گزارشی، وی در کربلا مجروح شد و در کوفه از دنیا رفت؛
- سوار بن عمیر جابری. وی در واقعه کربلا، مجروح و اسیر شد و شش ماه پس از آن، بر اثر جراحت‌هایی که برداشته بود، به شهادت رسید. نام وی در «زیارت ناحیه مقدّسه»، آمده است؛
- عمرو بن عبداللّه جندعی. او از مجروحان واقعه کربلاست که یک سال بعد از آن، به شهادت رسید. در «زیارت ناحیه مقدّسه»، از وی یاد شده است؛
- عقبة بن سمعان. وی، غلام رَباب، همسر امام حسین (ع) بوده است. شیخ طوسی او را در زمره یاران امام (ع) آورده است. او در تمام مسیر، همراه امام (ع) بوده و از راویان مشهور واقعه کربلاست[۳]. پس از واقعه کربلا دستگیر و بازجویی شد و وقتی گفت «من برده‌ام»، او را رها کردند. نام او در زیارت رجبیه آمده است؛
- ضحاک بن عبداللّه مشرقی. وی که از گزارشگران حادثه کربلاست همراهیِ خود با امام (ع) را مشروط به مفید بودن، کرده بود و پس از آنکه مشخّص شد که سرنوشت، چیزی جز شهادت نیست، این موضوع را با امام (ع) در میان گذاشت. امام (ع) هم موافقت فرمود که اگر می‌تواند، خود را از حلقه محاصره دشمن، خارج کند. بدین‌سان، وی فرار را بر همراهی با امام (ع) و شهادت برگزید؛
- مسلم بن رباح. غلام علی بن ابی طالب (ع) و منشی ایشان بود بر پایه برخی از گزارش‌ها، وی در روز عاشورا، در کنار امام (ع) بوده؛ ولی احتمالاً به دلیل برده بودن، در امان مانده است؛
- غلام عبدالرحمان بن عبد ربه انصاری. او، روایتگر ماجرای تنویر[۴] امام (ع) و برخی یارانش، و نیز شوخی کردن یاران امام (ع) با یکدیگر در صبح عاشوراست. وی در واپسین ساعات واقعه عاشورا از صحنه نبرد دور شد.[۵]
منابع
پانویس
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امام حسین ص ۶۷۶.
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امام حسین ص ۶۷۶.
- ↑ ر. ک: دانشنامه امام حسین (ع)، ج۳، ص۴۴۱، ح۹۸۴؛ ج۴، ص۹، ح۱۰۰۰؛ ج۵، ص۷ (بخش هفتم / فصل ششم / عنداللّه بن مطیع)، و ص۴۰۳ (بخش هشتم / فصل یکم / دیدار امام (ع) و ابن سعد میان دو لشکر)؛ ج۶، ص۲۹، ح۱۵۸۳؛ ص۱۰۳، ح۱۶۲۴ و....
- ↑ تنویر: نوره کشیدن.
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امام حسین ص ۶۷۷.