با توجه به آیه مودت آیا وجوب محبت بر افضلیت امام علی بر دیگر صحابه پیامبر دلالت می‌کند؟ (پرسش)

با توجه به آیه مودت آیا وجوب محبت بر افضلیت امام علی بر دیگر صحابه پیامبر دلالت می‌کند؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ امامت
مدخل اصلی	امامت
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

با توجه به آیه مودت آیا وجوب محبت بر افضلیت امام علی بر دیگر صحابه پیامبر دلالت می‌کند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث امامت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی امامت مراجعه شود.

پاسخ نخست

علی ربانی گلپایگانی

حجت الاسلام و المسلمین علی ربانی گلپایگانی در کتاب «امامت اهل بیت» در این‌باره گفته‌ است:

«محقق طوسی، وجوب محبت امیرالمؤمنین (ع) را یکی از دلایل افضلیت آن حضرت بر دیگر صحابه پیامبر اکرم (ص) دانسته، و بر این اساس که افضلیت از شرایط امامت است، بر امامت امیرالمؤمنین (ع) استدلال کرده است. علامه حلی در شرح کلام محقق واجب طوسی گفته است: “محبت و مودت علی (ع) واجب بوده و محبت دیگر صحابه [غیر از اهل کساء] واجب نبوده است، لذا آن حضرت بر دیگر صحابه برتر بوده است” در ادامه به آیه شریفه الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى بر وجوب محبت ویژه امیرالمؤمنین (ع) استدلال کرده است.

فاضل قوشچی نیز در شرح کلام محقق طوسی، آیه شریفه الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى را دلیل بر وجوب محبت امیرالمؤمنین (ع) دانسته است.

علامه حلی، در کتاب “منهاج الکرامه”، آیه الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى را هفتمین دلیل بر امامت علی (ع) دانسته و پس از نقل روایت ابن عباس درباره این که مقصود از “قربی” علی فاطمه حسن و حسین (ع) می‌باشد، گفته است: محبت سه صحابی دیگر (ابوبکر، عمر و عثمان) واجب نبوده است، بنابراین علی (ع) بر آنان برتری داشته و در نتیجه او امام بوده است.

مقصود علامه حلی از این که محبت دیگر اصحاب پیامبر (ص) - غیر از علی (ع) - (و فاطمه و حسن و حسین (ع)) واجب نبوده است، محبت ویژه‌ای است که از آیه الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى به دست می‌آید؛ زیرا در این آیه شریفه، محبت امیرالمؤمنین، فاطمه، حسن و حسین (ع) به منزله اجر رسالت پیامبر (ص) به شمار آمده است؛ باید محبت و مودت آنان از چنان اهمیت والا و بالایی برخوردار باشد که در تراز اهمیت والا و بالای رسالت پیامبر اکرم (ص) -که برترین رسالت الهی است- بوده باشد.

از سوی دیگر، اهمیت و ارزش محبت -علاوه بر این که تابع قصد و نیت محب است- با اهمیت و منزلت محب یا محبوب، مشخص می‌شود. مُحِب، یعنی مسلمانان از نظر مقام معنوی و تعالی وجودی در جایگاهی نیستند که در تراز مقام منیع نبوت و جایگاه رفیع رسالت به شمار آیند، بنابراین، ملاک اعتلای محبت، علو و برتری مقام محبوب است. بر این اساس، آیه شریفه بیان‌گر مقام و منزلت والا و ویژه اقربای خاص پیامبر (ص) است که محبت آنان به منزله اجر رسالت پیامبر اکرم (ص) به شمار آمده است، و آنان بر اساس روایات شأن نزول، علی، فاطمه، حسن و حسین (ع) می‌باشند. بنابراین بر عموم اصحاب پیامبر (ص) برتر بوده‌اند.

از آنجا که افضلیت از شرایط عقلی و نقلی امامت است، آیه الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى امامت اهل بیت خاص پیامبر (ص) را اثبات می‌کند. از نظر عقل، تقدیم مفضول بر فاضل قبیح است. آیه شریفه أَفَمَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ أَمَّنْ لَا يَهِدِّي إِلَّا أَنْ يُهْدَى فَمَا لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ نیز بیان‌گر همین مطلب است. به گفته تفتازانی، معظم اهل سنت، افضلیت را شرط امامت دانسته‌اند».