بدر در قرآن

این مدخل زیرشاخهٔ بحث بدر است. بدر از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: بدر در قرآن - پرسش مرتبط ندارد

جغرافیای بدر، در سوره مبارکه آل عمران

وَلَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ بِبَدْرٍ وَأَنْتُمْ أَذِلَّةٌ فَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ. با توجه به ترجمه آیه مبارکه، در می‌یابیم، که بدر نام مکانی است که خداوند منان، مسلمانان را در آن محل، یاری فرموده است. برای شناخت دقیق آن مکان؛ ابتدا به شأن نزول آیه، توجه می‌نماییم.

شأن نزول آیه

در شأن نزول آیه، چنین نقل شده است: «این آیه، در وصف مؤمنینی نازل گردید؛ که خداوند آنها را، با کمی عدد، یاری داد و با کمک فرشتگان، بر مشرکین پیروز شدند و با وجود، بر قدرت و قوت مشرکین، بر آنها چیره گشتند و غلبه یافتند، چنان که از ابن عباس روایت شده، در جنگ بدر، عده مهاجرین ۷۷ نفر و عده انصار ۲۳۶ نفر بودند که روی هم ۳۱۳ نفر می‌شدند، در صورتی که، عده دشمنان، در حدود هزار نفر بوده‌اند. چنان که ملاحظه می‌فرمایید، بدر نام مکانی است که مسلمانان با وجود عده اندک، بر مشرکان غلبه نمودند، حال پرسش ما این است، بدر کجا است؟

بدر، چه مکانی است؟

برای شناخت محل دقیق بدر، ما ناچاریم ابتدا، از تاریخ کمک بگیریم، تاریخ به ما می‌گوید: «بدر، در اصل نام مردی بود که در سرزمین میان مکه و مدینه، چاه آبی داشت، به همین جهت آن سرزمین را که دو حادثه بدر اولی و بدر کبری، در آن رخ داده به نام او بدر نامیده شد و از نظر ریشه لغت، به معنی پُر و کامل است؛ لذا ماه شب چهاردهم را بدر می‌نامند». برخی از نویسندگان، در مورد بدر، می‌نویسد: بدر نام غزوه‌ای است که در ماه رمضان سال دوم هجرت، روز جمعه، یا روز دوشنبه، هفدهم، با نوزدهم، میان ابوسفیان و اصحاب پیغمبر اتفاق افتاد و غلبه با یاران پیغمبر بوده است. این غزوه، در تقویت روحیه مسلمانان اهمیتی بسزا داشته و شالوده پیشرفت اسلام، و ارعاب قریش... گردید».

این غزوه، بعد از جنگی اتفاق افتاد؛ که: «یکی از قریشی، به نام کرزان بن فهر، با جمعیتی از مکه به اطراف مدینه آمده و مقداری، از غنم و حشم مسلمین را به غارت راند و به مکه برد؛ چرن مسلمین آنها را تعقیب کردند گذشته بودند و چون این محل در بدر بوده این حادثه به بدر اولی مشهور شد... گروهی، از مسلمین... آنها را تعقیب... و اموال و اثاثیه قافله قریش را گرفته به مدینه برگشتند و مقدمه جنگ بدر کبری گردید». با توجه آنچه گذشت، در محلی به نام بدر دو حادثه رخ داده که یکی مقدمه دیگری بوده است، بدر اولی و بدر کبری.

جغرافیای بدر

برخی از نویسندگان، در این مورد می‌نویسد: «بدر، مکانی است، از حجاز که، در جنوب شرقی بدر الجار، به فاصله ۶۱ میل، بنا به گفته بکری، یک شب راه، به موجب نقل یاقوت و در شمال غربی مدینه به فاصله ۲۸ میل، به گفته بکری و ۸ برید و دو میل، به گفته مسعودی واقع است، این محل دارای شبه برجی از خشت است و مسجد جامعی به نام غمامه در آن بوده است. می‌گویند. این مسجد، در محلی بنا شده، که ابر بر فراز سر پیغمبر سایه افکنده و وی را، از حرارت آفتاب مصون می‌داشته است. شمال و مشرق این ناحیه کوهستانی است و از کوه‌های مشرق آن چند جوی آب روان است، بعضی هم معتقدند، که این ناحیه نام خود را، از نهری که در این محل جاری بوده گرفته است و گفته‌اند آن رشته آب، به بدربن یخلد تعلق داشته است. در جنوب بدر، تپه‌های سنگی است و قبر سیزده تن از شهدای بار، در آن محل واقع است، مشرق بدر را تپه‌های ریگ روان پوشانیده است. ابن بطوطه، بذر را به صورت قریه‌ای دیده، دارای درختان خرمای بسیار و آب روان. وی مسجدی را به نام مبرک ناقة الرسول الله نامیده است».

دایرة المعارف تشیع زیر واژه بدر می‌نویسد: «بدر، روستای کوچکی میان مکه و مدینه، که دو غزوه، از غزوات پیامبرa، به نام آن خوانده شده‌اند، غزوه نخستین که، به نام بدر اولی شناخته شده است که در سند پیش ذکر شد غزوه دوم، که به نام بدر کبری آوازه یافت. نخستین پیکار جدی مسلمانان، با دشمنان به شمار می‌رود - رمضان ۲ ق».

در تاریخ سیاسی اسلام در مورد بدر چنین نقل نموده است: «منطقه مزبور بدر که اکنون شهری، در آنجا ساخته شده، گرچه، از بزرگ راه مدینه - مکه به دور افتاده، در فاصله ۱۵۵ کیلومتری مدینه، ۳۱۰ کیلومتری مکه و ۲۵ کیلومتری ساحل دریای سرخ قرار دارد. گفته‌اند. نام آن به مناسبت شخصی است، با نام بدر بن مخلد و برخی گفته‌اند بدر بن حارث قبیله بنی غفار، مالکیت کسی جز خود را نسبت به بار انکار کرده و نام آن را، برگرفته از اسم کسی ندانسته‌اند و گفته‌اند که بدر تنها اسم است و بس». در کتاب تاریخ تحلیلی و سیاسی اسلام، می‌خوانیم: «بدر در ۲۸ فرسخی مدینه و ۱۵ کیلومتری مدینه و ۳۱۰ کیلومتری مکه - معالم جغرافیه فی مسیرة النبویة». به هر حال طبق اسناد مذکور در حال حاضر بدر در ۲۵ کیلومتری ساحل شرقی دریای سرخ، در کشور عربستان واقع شده است.

جستارهای وابسته

• غزوه بدر

منابع

1. عرب، محمد حسن، دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید