بنی‌السمیعه
مقدمه
بنی السمیعه از قبایل قحطانی[۱] و از فروعات و شاخه‌های قبیله بزرگ اوس‌اند که نسب از مالک بن لوذان بن عمرو بن عوف بن مالک بن اوس می‌‌برند[۲]. به خاندان مالک بن لوذان، «بنی السمیعه» نیز گفته می‌‌شود[۳]. سمیعه نام مادر مالک بود[۴]. در دوران جاهلی به این طایفه، «بنی الصّمّاء» می‌‌گفتند. صمّاء(یعنی:کر - ناشنوا) لقب زنی از قبیله مزینه بود که به مالک بن لوذان شیر داده بود. پس از اسلام، رسول خدا(ص) با تغییر این لقب، آنان را «بنی السمیعه» نامیدند[۵]. مالک بن لوذان فرزندانی به اسامی عرفطه، عامر، نجده، زید، عبدالاشهل و جذیمه داشت[۶] که نسل او را در زمین انتشار دادند. لازم به یادآوری است که برخی منابع از طایفه ای دیگر در انصار با نام مشابه بنی لوذان بن عمرو بن عوف از بنی نجار خزرج خبر داده‌اند که عدم خلط مباحث آنها، دقت مضاعف محققان محترم را می‌‌طلبد.
بنی السمیعه نیز بمانند بسیاری دیگر از قبایل و طوایف عرب، از شعب و شاخه‌های متعددی شکل یافته بود که از مهمترین آنها می‌‌توان از بنی عرفطه و بنی الاشهل بن مالک یاد کرد[۷]. این قوم نیز، به مانند دیگر اقوام انصاری خود، در مدینه ساکن بودند. سمهودی منطقه بازار رکیح را محل اقامت این قوم ذکر کرده و به نقل از ابن زباله (محمد بن حسن مخزومی، معروف به ابن زباله، مؤلف کتاب «اخبار المدینه»، م. حدود ۲۰۰ هجری) از اختصاص دژی به نام «السعدان» در موضعی به نام «الربع» به ایشان خبر داده است[۸]. پس از ظهور اسلام و در پی انجام فتوحات اسلامی، جمع زیادی از آنان به مناطق دیگر از جمله شام[۹] و شهرهای مختلف آن از جمله دمشق[۱۰] و حمص[۱۱] مهاجرت کردند. مصر نیز از دیگر مراکز عمده حضور برخی اقوام بنی السمیعه، به‌ویژه فرزندان عرفطة بن مالک بن لوذان بود[۱۲].
از تاریخ جاهلی این قوم خبری در دست نیست اما از اخبار دوران اسلامی این طایفه می‌‌توان از مشارکت برخی از رجال آنها در بیعت عقبه دوم (سال سیزدهم بعثت) و قرار گرفتن در جمع نقباء انصار[۱۳] اشاره کرد. ضمن این که حضور در برخی غزوات دوران نبوی(ص) از جمله جنگ احد[۱۴] و نیز واقعه بیعت رضوان[۱۵] نیز از دیگر وقایع مهم دوران اسلامی است که حضور برخی از شخصیت‌های بنی السمیعه در آن گزارش شده است. از شخصیت‌ها و رجال بارز این قوم می‌‌توان از اصحابی چون ابوالخریف صیفی بن ساعدة بن عبدالاشهل انصاری[۱۶] اشاره کرد. وی در جریان یکی از غزوات حضرت رسول(ص)، همراه با ایشان از مدینه خارج شد و در منطقه ای به نام «الکدید»[۱۷] از دنیا رفت. رسول خدا(ص) او را در لباس مطهر خود کفن کرد و به خاک سپرد[۱۸]. حارثة بن قیس بن عامر بن مالک بن لوذان[۱۹]، شبل بن عمرو بن یزید الانصاری[۲۰] و پسرانش عبدالرحمن بن شبل بن عمرو[۲۱] و عبدالله بن شبل بن عمرو بن نجده[۲۲]، و نیز عبدالرحمن بن صیفی بن ساعده[۲۳] از دیگر اصحابی بودند از نسل بنی مالک بن لوذان، که نامی از آنها در منابع صحابه‌نگاری به ثبت رسیده است. از عبدالرحمن بن شبل بن عمرو علاوه بر صحابی بودن به عنوان یکی از کتّاب انصار و از فقها و راویان ایشان یاد شده است[۲۴]. از سعد بن مرة بن معاویة بن زید بن مالک بن لوذان معروف به «ابن غریر شاعر»[۲۵] و جُوَیّه انصاری -از تابعین و راویان اهل سنت-[۲۶] هم، به عنوان دیگر معاریف و مشاهیر این قوم نام برده شده است.[۲۷]
منابع
حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت
پانویس
- ↑ قلقشندی، نهایة الارب فی معرفة انساب العرب، ص۶۰؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۲، ص۵۵۵.
- ↑ هشام بن محمد کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۷۴؛ خلیفة بن خیاط، الطبقات، ص۱۵۲؛ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۳۳۲؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۲، ص۵۵۵ نیز ر.ک: بتی، تذکرة الالباب بأصول الانساب، ص۱۲۱؛ تقی الدین مقریزی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، ج۹، ص۱۷۵. ضمن این که برخی منابع، از طوایف بنی عوف و بنی ثعلبه و بنی لوذان بن عمرو بن عوف بن مالک بن اوس تحت عنوان «بنی السمیعه» (قلقشندی، نهایة الارب فی معرفة انساب العرب، ص۱، ص۶۰) و بعضی دیگر، از عمرو بن عوف بن مالک بن اوس (ابن عبد ربه، العقد الفرید، ج۳، ص۳۲۶) یاد کرده‌اند. نویری هم از طوایف بنی لوذان و بنی ثعلبه و بنی حبیب و بنی عوف فرزندان عمرو بن عوف بن مالک بن اوس به عنوان بنی السمیعه (نویری، نهایة الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۱۵)
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۲۷۶؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۳۴، ص۴۲۸؛ ابن اثیر، اسد الغابه فی معرفة الصحابه، ج۳، ص۳۵۵.
- ↑ هشام بن محمد کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۷۴.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۲۷۶؛ ابن اثیر، اسد الغابه فی معرفة الصحابه، ج۳، ص۳۵۵؛ المزی، تهذیب الکمال، ج۱۷، ص۱۶۴. نیز ر.ک: تقی الدین مقریزی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، ج۹، ص۱۷۵؛ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۳۳۲.
- ↑ هشام بن محمد کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۷۴.
- ↑ هشام بن محمد کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۷۴.
- ↑ سمهودی، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفی، ج۱، ص۱۵۵.
- ↑ ر.ک: خلیفة بن خیاط، الطبقات، ص۱۵۵؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۳۴، ص۴۲۷؛ ابن اثیر، اسد الغابه فی معرفة الصحابه، ج۳، ص۳۵۵.
- ↑ ر.ک: ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۳۴، ص۵۳۰.
- ↑ المزی، تهذیب الکمال، ج۱۷، ص۱۶۵. نیز ر.ک: ابن عبد البر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۳، ص۹۲۶؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۳۴، ص۵۲۹؛ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۴، ص۲۶۵.
- ↑ هشام بن محمد کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۷۴.
- ↑ ابن ابی‌حاتم، الجرح و التعدیل، ج۵، ص۷۹؛ ابن عبد البر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۳، ص۹۲۶؛ المزی، تهذیب الکمال، ج۱۷، ص۱۶۴.
- ↑ هشام بن محمد کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۷۴.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه فی معرفة الصحابه، ج۳، ص۱۷۰.
- ↑ هشام بن محمد کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۷۴؛ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۳۳۷؛ ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۳، ص۳۶۷.
- ↑ «الکدید» موضعی است در حجاز در ۴۲ میلی از مکه. حموی، المعجم البلدان، ج۴، ص۴۴۲.
- ↑ هشام بن محمد کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۷۴.
- ↑ هشام بن محمد کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۷۴.
- ↑ ابن قانع، معجم الصحابه، ج۷، ص۲۵۰۶. نیز ر.ک: ابن عبد البر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۲، ص۶۹۴؛ ابن اثیر، اسد الغابه فی معرفة الصحابه، ج۲، ص۳۵۰.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۲۷۶؛ خلیفة بن خیاط، الطبقات، ص۱۵۵؛ ابن عبد البر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۲، ص۸۳۶.
- ↑ ابن ابی‌حاتم، الجرح و التعدیل، ج۵، ص۷۹؛ ابن عبد البر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۳، ص۹۲۶؛ ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۴، ص۱۰۹.
- ↑ خلیفة بن خیاط، الطبقات، ص۱۵۶.
- ↑ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۴، ص۲۶۵.
- ↑ هشام بن محمد کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۷۴. این لقب در کتاب «جمهرة النسب»، «ابن غریزآء شاعر» عنوان شده و آمده «غریزآء»، نام مادر او بوده است. (ابن کلبی، جمهرة النسب، ص۲۵۲) در کتاب «الاشتقاق» هم نام و لقب او ابن سعد، الطبقات الکبری، جبن مرّه معروف به «ابن غریریّ شاعر» ذکر شده است. (ابن درید، الاشتقاق، ص۴۴۳)
- ↑ دار قطنی، المؤتلف و المختلف، ج۱، ص۴۶۲؛ ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج۲، ص۱۷۰.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت