تفسیر شاه نعمت‌الله ولی (کتاب)
| تفسیر شاه نعمت‌الله ولی | |
|---|---|
 | |
| زبان | فارسی |
| نویسنده | شاه نعمت الله ولی کرمانی |
| محل نشر | تهران، ایران |
تفسیر شاه نعمت‌الله ولی کتابی است به زبان فارسی که مشتمل بر تأویل و تفسیر قرآن کریم میباشد. این کتاب اثر شاه نعمت الله ولی کرمانی است.
دربارهٔ کتاب
تفسیری عرفانی با گرایش صوفیانه و تأویل‌گرا. مجموعه «رضوان المعارف الاهیه» تفسیر برخی از سوره‌ها و آیات قرآن مجید است که توسط شاه نعمت الله ولی کرمانی از عارفان بنام و صاحب قلم قرن هشتم فراهم آمده و بعد از فوت او به دست یکی از مریدانش به نام ابن محمد حکیم مظفر در شهر تفت در سال ۱۰۸۵ق تدوین و منتشر شده است.
سید نعمت الله بن میر عبدالله مشهور به شاه نعمت الله ولی کرمانی از بزرگ‌ترین عارفان و اندیشمندان مسلمان است که در سال ۷۳۰ق در شهر حلب به دنیا آمد و در همان شهر در مکتب عرفانی پدر خود و دیگر صوفیان مسلمان پرورش یافت و پس از طی مقامات علمی و عرفانی، صاحب مکتب فکری خاصی در عرفان و تصوف شد که بعدها توسط مریدانش بسط و گسترش یافت و با نام سلسله نعمت اللّهی تا امروز ادامه حیات یافته است. سرانجام این عارف بزرگ در سال ۸۳۴ق در شهر کرمان وفات کرد. آرامگاه او در شهر ماهان زیارتگاه عام و خاص است.
به گواهی اسناد و مدارک معتبر تاریخی و ادبی، سعی و مجاهدت شاه ولی در رفع انحطاط اخلاقی و تشتت فکری و ایجاد وحدت و هماهنگی در میان طبقات مختلف مردم پریشان و ستمدیده ایران در قرن هشتم که پس از حملات و ستمگری‌های جباران تاتار چنگیزی، گرفتار هجوم و کشتار لشکریان خونخوار تیمور شدند، بسیار با ارزش است و از این جهت، در میان پیشوایان تصوف در ایران کم‌نظیر است.
شاه نعمت الله ولی، نویسنده‌ای پرکار و صاحب آثار منظوم و منثور فراوانی است. او علاوه بر دیوان اشعار که شامل اشعار عرفانی است، صد و چهارده رساله منثور به عدد سوره‌های قرآن در مباحث گوناگون عرفانی و دینی به فارسی و عربی نیز از خود به یادگار گذاشته است که گنجینه با ارزشی از معارف دینی و قرآنی را فراهم آورده است. از آثار اوست: «رساله برزخیه»، «رساله مکاشفات»، «رساله معرفت نفس»، «رساله در تحقیق معنی ولایت»، «رساله سلوک»، «رساله تفسیر لا اله الا الله»، «رساله شرح فاتحة الکتاب» و....
شاه نعمت الله ولی کرمانی غیر از شروحی که به فارسی بر سوره فاتحه و اخلاص و بعضی از آیات بیّنات نگاشته، تفسیری نیز به عربی بر بسیاری از آیات به رشته تحریر درآورده که تمام آن به ضمیمه برخی از رسایل وی از روی نسخه نفیس خطی مورخ ۱۰۶۶-۱۰۸۷ق متعلق به خانقاه شمس العرفا چاپ عکسی شده است.
این تفسیر که از مفصل‌ترین آثار شاه نعمت الله ولی است و پس از فوت او به دست یکی از مریدانش فراهم آمده، بعد از بسمله با این عبارات آغاز شده است: بعد حمد الله و الصلوه علی رسول الله (ص) قال سید المحققین و سند المدققین نعمة الله ولی قدس الله سره العزیز فی تفسیر بعض آیات القرآن المجید و الفرقان الحمید....
آثار شاه نعمت الله ولی را باید جزو کتب علمی صوفیه به شمار آورد؛ زیرا بیشتر مطالب آن مستدل و مستند به براهین منطقی و مبتنی بر اصول و مبادی حکمت و فلسفه و آمیخته با آیات و احادیث و شواهد گوناگون از اشعار و اقوال پیشوایان عرفان و تصوف اسلامی تحریر یافته است.
شاه نعمت الله ولی از طرفداران مکتب عرفانی ابن عربی بود و از شارحان بنام افکار و آثار وی محسوب می‌شود. او در تفسیر و تبیین طریقه وحدت وجود ابن عربی، از آیات و روایات بهره برد و منظومه‌ای قرآنی از معارف اسلامی را فراهم آورد. بنابراین می‌‌توان گفت که از مهم‌ترین امتیازات تفسیر شاه نعمت الله ولی، این است که نمونه‌ای عالی از تفاسیر عرفانی است که هم ریشه در تأویلات صوفیانه دارد و هم مستند به براهین منطقی و علمی است. باید دانست با وجود بعضی دلایل و قراین مبتنی بر نوعی انحصارطلبی و خودمنشی و تعصب در آثار شاه ولی و همچنین شطحیات و طامات فراوان در دیوان اشعار و رسایل، وی در مقایسه با برخی از مشاهیر صوفیه، از جمله عرفای معتدل و میانه‌رو به شمار می‌آید که با توجه تام به اصول مذهب و شریعت به بیان مبانی شش طریقت پرداخته و حتی الامکان از افراط و تفریط و افشای اسرار خاصه نزد نامحرمان خودداری کرده است.
از نقد و تحلیل آثار منظوم و منثور وی چنین برمی آید که مرکز و محور بیشتر آراء و افکار عرفانی وی، مقام رفیع و منزلت منیع خلیفه اللّهی انسان بوده و بسیاری از اشعار و رسائل او در شرح و بیان همین نکته قرآنی ساخته و پرداخته شده است. شاه نعمت الله ولی با استناد به آیات قرآن و روایات ائمه، آدمی را مظهر کمال و جمال مطلق و جلوه گاه خاص انوار الوهیت و خلیفه الله و مقرب درگاه الله می‌دانسته است. وی در آثار خود همواره یا از مقام قرب و وصل حق با شور و وجد فراوان یاد کرده یا از استعداد ذاتی و کمال نوعی انسان که قابل تجلیات فیض اقدس و مقدس و مظهر اسماء و صفات حق تعالی و تقدس است، سخن گفته است[۱][۲]
فهرست کتاب
در این مورد اطلاعاتی در دست نیست.
دربارهٔ پدیدآورنده
پانویس
- ↑ رضوان المعارف الالهیه، شاه نعمت الله ولی، تهران، کتابفروشی فردوسی، ۱۳۳۰ش.
- ↑ باقریان موحد، سید رضا، مقاله تفسیر شاه نعمت‌الله ولی»، دانشنامه معاصر قرآن کریم.