حجاج بن عمرو نضری در قرآن
این مدخل زیرشاخهٔ بحث حجاج بن عمرو نضری است. حجاج بن عمرو نضری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حجاج بن عمرو نضری در قرآن - حجاج بن عمرو نضری در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
از حجاج بن عمرو نضری، اطلاعات درخور توجهی وجود ندارد. از آن رو که با کعب بن اشرف یهودی همپیمان بوده [۱] باید او را در شمار قبیله یهودی بنی نضیر در مدینه برشمرد [۲] و وی را با حجاج بن عمرو انصاری [۳] نباید یکی دانست. حجاج در کنار دیگر یهودیان مدینه اسلام نیاورد و درصدد رویارویی فرهنگی با آن حضرت برآمد؛ از جمله گفته‌اند پس از آنکه در سال دوم هجری قبله از شمال (بیت المقدس) به جنوب مدینه (مکه) تغییر یافت، وی و تنی چند از یهودیان کوشیدند پیامبر (ص) را فریب دهند، از این رو به ایشان گفتند: اگر قبله را به وضع پیشین بازگردانی، اسلام را خواهیم پذیرفت. به روایت ابن عباس، آیات ﴿سَيَقُولُ السُّفَهَاء مِنَ النَّاسِ مَا وَلاَّهُمْ عَن قِبْلَتِهِمُ الَّتِي كَانُواْ عَلَيْهَا قُل لِّلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ يَهْدِي مَن يَشَاء إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَكُونُواْ شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنتَ عَلَيْهَا إِلاَّ لِنَعْلَمَ مَن يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّن يَنقَلِبُ عَلَى عَقِبَيْهِ وَإِن كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلاَّ عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُوفٌ رَّحِيمٌ﴾[۴] در این زمینه نازل شده‌اند.[۵] بر اساس این آیات، خداوند آنان را نادان خوانده، از پیامبر می‌خواهد در پاسخ به ایشان بگوید که همه جهات از آنِ خدایند و خداوند صرفا برای اینکه مشخص شود چه کسی از پیامبرش پیروی می‌کند قبله را تغییر داده است. این آیات به یهود گوشزد می‌کنند که نپندارند بیت المقدس به آنان تعلق دارد، بلکه از آنِ خداست.
از دیگر اقدامات یهودیان مدینه آن بود که از روابط دوستانه خود در دوره جاهلی بهره گرفته، مسلمانان انصاری را به بازگشت از اسلام تحریک می‌کردند. در این زمینه به نقل از ابن‌عباس آمده که در پی فتنه‌انگیزی حجّاج و دو تن دیگر از یهودیان که درپی فریب دادن گروهی از انصار و خارج کردن آنان از دین اسلام بودند، آیه ﴿لَا يَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ وَمَنْ يَفْعَلْ ذَلِكَ فَلَيْسَ مِنَ اللَّهِ فِي شَيْءٍ إِلَّا أَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقَاةً وَيُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَإِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ﴾[۶] نازل شد و مؤمنان را از دوستی با یهود برحذر داشت[۷].[۸]
منابع
پانویس
- ↑ السیرة النبویه، ج ۲، ص ۳۵۹؛ البدایة والنهایه، ج ۳، ص ۱۸۶.
- ↑ السیرة النبویه، ج ۲، ص ۳۵۹؛ البدایة والنهایه، ج ۳، ص ۱۸۶.
- ↑ الطبقات، ج ۵، ص ۲۶۷.
- ↑ «به زودی کم‌خردان از مردم خواهند گفت: چه چیز آنان را از قبله‌ای که بر آن بودند بازگردانید؟ بگو: خاور و باختر از آن خداوند است، هر که را بخواهد به راهی راست رهنمون خواهد شد و بدین گونه شما را امّتی میانه کرده‌ایم تا گواه بر مردم باشید و پیامبر بر شما گواه باشد؛ و قبله‌ای که بر سوی آن بودی بر نگرداندیم مگر بدین روی که معلوم داریم چه کسی از پیامبر پیروی می‌کند و چه کسی واپس می‌گراید، و بی‌گمان آن جز بر آنان که خداوند رهنمو» سوره بقره، آیه ۱۴۲-۱۴۳.
- ↑ جامع‌البیان، ج ۲، ص ۳؛ السیرة النبویه، ج ۲، ص ۳۹۱ - ۳۹۲.
- ↑ «مؤمنان نباید کافران را به جای مؤمنان دوست گیرند و هر که چنین کند با خداوند هیچ رابطه‌ای ندارد مگر آنکه (بخواهید) به گونه‌ای از آنان تقیّه کنید و خداوند، شما را از خویش پروا می‌دهد و بازگشت (هر چیز) به سوی خداوند است» سوره آل عمران، آیه ۲۸.
- ↑ جامع‌البیان، ج ۳، ص ۱۵۳؛ الدرالمنثور، ج ۲، ص ۱۶.
- ↑ آزادی، باب‌الله، مقاله «حجاج بن عمرو نضری»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱۰.