خوش‌گمانی به خدا

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

حسن ظن به خدا

پیش از این با حسن ظن به خدا آشنا شدیم. حسن ظن به خدا در دو زمینه اتفاق می‌افتد: حسن ظن به ربوبیت خدا و حسن ظن به وعده‌های الاهی.

حسن ظن به خدا در ربوبیت

انسان باید بداند و باور داشته باشد که خداوند متعال او را آفریده است تا با نظر لطف و رحمتش به کمال رساند، و خود هیچ نیازی به آفریدن او نداشته است. باید باور کرد که تمام زندگی انسان جز آنچه به وسیله خود ما یا با دخالت دیگران پیش می‌آید، بهترین و مناسب‌ترین صورتی است که امکان تحقق دارد. باید باور کرد که هر چه در طول زندگی برای انسان اتفاق می‌افتد چه در لباس نعمت و رفاه و آسایش و چه به صورت فقر، بیماری، بلا و مصیبت همه به مصلحت اوست، باید باور کرد که خداوند متعال مسیر زندگی انسان را به گونه‌ای مقرر فرموده که اگر انسان خود با گناه و سرکشی آن را تغییر ندهد، به کمال نهایی می‌رسد.[۱].

حسن ظن به خدا در باب وعده‌ها

خداوند متعال به بندگان خود وعده داده است که اگر مطابق سنن و قوانین الاهی آفرینش حرکت کنند، در زندگی کامیاب و پیروز می‌شوند. روزیِ همه بندگان خویش را به عهده گرفته[۲]، به اهل ایمان سروری زمین را وعده داده است[۳]؛ همچنین وعده فرموده که اهل ایمان را تا رسیدن به پیروزی یاری کند[۴] و در برابر ایمان و عمل صالح پاداش عظیم دهد[۵] و لغزش‌های کوچک را ببخشد[۶]. وعده داده است که به دعای دعاکنندگان توجه فرموده به ایشان پاسخ دهد[۷] و توبه توبه‌گزاران را بپذیرد و کارهای زشت و ناپسندشان را هر چند بزرگ، ندیده گیرد[۸]. حسن ظن در زمینه این است که انسان باور کند هیچ‌یک از این وعده‌ها خلاف نخواهد شد و خداوند سبحان به همه آنها عمل خواهد کرد.

حسن ظن به خدا از ضرورت‌های زندگی مادی و معنوی انسان است و هم از این‌رو بسیار به آن سفارش شده است. امام باقر (ع) می‌فرماید: «ما در کتاب علی (ع) می‌خوانیم که رسول خدا (ص) روزی در منبر می‌فرمود: قسم به آنکه جز او معبودی نیست، هرگز به مؤمنی خیر دنیا و آخرت داده نمی‌شود مگر به سبب حسن ظن و امید به خدا و خوش‌خلقی و خودداری از غیبت اهل ایمان. سوگند به خدای یکتای یگانه، خدا هیچ مؤمنی را پس از توبه و استغفار عذاب نمی‌کند مگر به خاطر بدگمانی به خدا، ناامیدی از خدا، بدخلقی و غیبت اهل ایمان، قسم به خدای یکتای یگانه، هر مؤمنی به خدا گمان نیکو برد، خدا مطابق گمانش با او رفتار می‌کند؛ چون خدا کریم است، همه خیرات هم به دست اوست، اگر بنده‌اش به او گمان نیک برد، حیا می‌کند، بر خلاف گمان و امیدش با او رفتار کند؛ پس به خدا گمان نیکو برید و به او امیدوار باشید»[۹].[۱۰]

منابع

پانویس

  1. تهرانی، مجتبی، اخلاق الاهی، ج۱۴، ص ۲۳۲.
  2. وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّهِ رِزْقُهَا وَيَعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَمُسْتَوْدَعَهَا كُلٌّ فِي كِتَابٍ مُبِينٍ «و هیچ جنبنده‌ای در زمین نیست مگر که روزی‌اش بر خداوند است و (خداوند) آرامشگاه و ودیعه‌گاه او را می‌داند؛ (این) همه در کتابی روشن (آمده) است» سوره هود، آیه ۶.
  3. وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ «خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند وعده داده است که آنان را به یقین در زمین جانشین می‌گرداند -چنان که کسانی پیش از آنها را جانشین گردانید- و بی‌گمان دینی را که برای آنان پسندیده است برای آنها استوار می‌دارد و (حال) آنان را از پس هراس به آرامش بر می‌گرداند؛ (آنان) مرا می‌پرستند و چیزی را شریک من نمی‌گردانند و کسانی که پس از این کفر ورزند نافرمانند» سوره نور، آیه ۵۵.
  4. إِنَّا لَنَنْصُرُ رُسُلَنَا وَالَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيَوْمَ يَقُومُ الْأَشْهَادُ «ما پیامبران خویش و مؤمنان را در زندگی این جهان و در روزی که گواهان (به گواهی) برخیزند یاری می‌کنیم» سوره غافر، آیه ۵۱.
  5. وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ عَظِيمٌ «خداوند به کسانی که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند وعده داده است که آنان آمرزش و پاداشی سترگ دارند» سوره مائده، آیه ۹.
  6. الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ إِلَّا اللَّمَمَ إِنَّ رَبَّكَ وَاسِعُ الْمَغْفِرَةِ هُوَ أَعْلَمُ بِكُمْ إِذْ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَإِذْ أَنْتُمْ أَجِنَّةٌ فِي بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ فَلَا تُزَكُّوا أَنْفُسَكُمْ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقَى «همانان که از گناهان بزرگ و کارهای زشت- مگر گناهان کوچک- پرهیز می‌کنند، بی‌گمان پروردگارت را آمرزشی گسترده است، او آن هنگام که شما را از زمین پدید آورد و آن هنگام که شما جنین‌هایی در شکم مادرانتان بودید به شما داناتر بود پس خود را به پاکی نستأیید که او ب» سوره نجم، آیه ۳۲.
  7. وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ «و چون بندگانم درباره من از تو پرسند من نزدیکم، دعاکننده چون مرا بخواند دعا (ی او) را پاسخ می‌دهم؛ پس باید دعوت مرا پاسخ دهند و به من ایمان آورند باشد که راهیاب شوند» سوره بقره، آیه ۱۸۶.
  8. التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ يَتُوبُونَ مِنْ قَرِيبٍ فَأُولَئِكَ يَتُوبُ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا «(پذیرش) توبه بر خداوند تنها برای آنان است که از نادانی کار زشتی انجام می‌دهند سپس زود توبه می‌کنند پس، این کسانند که خداوند توبه آنها را می‌پذیرد و خداوند دانایی فرزانه است» سوره نساء، آیه ۱۷.
  9. محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۷۲.
  10. تهرانی، مجتبی، اخلاق الاهی، ج۱۴، ص ۲۳۳.