رستگاری در معارف و سیره سجادی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث رستگاری است. رستگاری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: رستگاری در لغت - رستگاری در قرآن - رستگاری در اخلاق اسلامی - رستگاری در معارف دعا و زیارات - رستگاری در معارف و سیره حسینی - رستگاری در معارف و سیره سجادی - رستگاری در فقه سیاسی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
واژه رستگاری به معنای پیروزی، نجات، صلاح حال، نیک انجامی و سعادت است. در قرآن کریم و روایات واژه‌های فلاح، فوز، نجات، و نُجح به معنای رستگاریو عامل نجات و بقای نعمت در دنیا و آخرت آمده است. قرآن کریم می‌فرماید: ﴿قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ * الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ * وَالَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ * وَالَّذِينَ هُمْ لِلزَّكَاةِ فَاعِلُونَ * وَالَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ * إِلَّا عَلَى أَزْوَاجِهِمْ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَيْرُ مَلُومِينَ * فَمَنِ ابْتَغَى وَرَاءَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْعَادُونَ * وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ * وَالَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلَوَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ﴾[۱]. امام سجاد (ع) از خداوند درخواست می‌نماید که وی را در زمره رستگاران قرار دهد: «وَ اجْعَلْنِي فِي فَوْجِ الْفَائِزِينَ...»؛ مرا در شمار رستگاران قرار ده. مجالس صالحان را به من آبادانی و رونق بخش[۲].
از نظر امام به جا آوردن شکر خدا، فوز و رستگاری برای شکرگزار است: ای خداوند که شکر تو شکرگزاران را رستگاری و پیروزی است[۳]. و رضای تو عامل دست یابی به رستگاری شمرده می‌شود[۴]. رستگاری و پیروزی واقعی انسان با معیار سعادت در روز قیامت سنجیده می‌شود. ای بسا انسان‌های کامیابی که در دنیا راحت زیسته‌اند اما در آخرت بهره‌ای جز خَیبَت و خسران ندارند... از این‌رو امام چنین دعا می‌کند: بار خدایا، درود بفرست بر محمد و خاندانش و... و در قیامت رستگاری را نصیب من فرمای و از آتش دوزخم در امان دار[۵].
از دیدگاه امام سجاد (ع)، رستگاری انسان، تنها در پرتو تجارت با خداوند تحقق می‌یابد[۶] یادآوری نعمت‌های الهی، سپاس‌گزاری از او، دعا و نیایش و صدقه دادن، موجب رهایی از غضب خداوند و زمینه‌ساز کامیابی و خشنودی انسان است[۷]. نادانی غفلت و بی‌توجهی به اصلاح نفس، موجب محرومیت از احسان خداوند و رستگاری است: پس ای خداوند من، چه کسی است نادان‌تر از من به رستگاری خویش؟ چه کسی است غافل‌تر از من به نصیب خود؟ چه کسی است دورتر از من به اصلاح نفس اماره‌اش به هنگامی که آن نعمت بی‌کران تو را در راه معصیتی که مرا از آن باز داشته‌ای تباه می‌کنم؟[۸].
اما کارهایی که در مسیر شکر الهی و کسب رضای او بوده و باعث نجات و رستگاری می‌شود عبارت است از:
- بهره‌گیری مناسب از رهنمودهای پیامبر (ص) و آموزه‌های قرآن: «... بر محمد و خاندان او درود بفرست و قرآن را برای ما وسیله‌ای ساز که بدان بر شریف‌ترین منازل کرامت فرا رویم، و نردبانی که بدان به جایگاه امن و سلامت عروج کنیم، و سببی بدان رهایی در عرصه رستاخیز را پاداش یابیم»[۹].
- رابطه منصفانه با دیگران، برخورد خالصانه و بزرگوارانه در مقابل انسان‌هایی که بدرفتاری کرده‌اند[۱۰]، از جمله خلقیّاتی است که می‌تواند زمینه‌ساز رستگاری انسان شود.
- روابط مطلوب با همسایگان و دوستان: «بار خدایا، بر محمد و خاندانش درود بفرست و آنچه من برای ایشان (همسایگان و دوستان) خواسته‌ام، مرا نیز از سوی ایشان، همانند آن روزی ده... تا ایشان به من نیکبخت شوند و من به ایشان»[۱۱].
- بهره‌مندی از موقعیت‌های ویژه مثل ماه مبارک رمضان: «بار خدایا بر محمد و خاندانش درود بفرست و ما را در شمار... نیکبخت‌ترین کسان که در این راه تو را می‌پرستند قرار ده»[۱۲].
- جهاد و شهادت در راه خدا: «(حمد باد خدا را) حمدی که ما را در میان دوستان سعادتمندش کامروا کند و به زمره آنان که به شمشیر دشمنانش به فوز شهادت رسیده‌اند درآورد»[۱۳].[۱۴].[۱۵]
منابع
پانویس
- ↑ «بی‌گمان مؤمنان رستگارند * همانان که در نماز خویش فروتنند * و آنان که از یاوه رویگردانند * و آنان که دهنده زکاتند * و آنان که پاکدامنند * جز با همسران خویش یا کنیزهاشان که اینان نکوهیده نیستند * پس کسانی که بیش از این بخواهند تجاوزکارند * و آنان که سپرده‌های نزد خویش و پیمان خود را پاس می‌دارند * و آنان که بر نمازهای خویش نگهداشت دارند» سوره مؤمنون، آیه ۱-۹.
- ↑ نیایش چهل‌ویکم.
- ↑ نیایش یازدهم.
- ↑ نیایش سی‌و‌یکم و چهل‌و‌پنجم.
- ↑ نیایش بیستم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌پنجم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌پنجم.
- ↑ نیایش شانزدهم.
- ↑ نیایش چهل‌ودوم.
- ↑ نیایش بیستم.
- ↑ نیایش بیست‌وششم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌سوم.
- ↑ نیایش یکم.
- ↑ الصحیفة السجادیة، امام زین‌العابدین (ع)، نشر الهادی، قم، ۱۴۱۸؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۷۵؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، دارالقرآن الکریم، قم، ۱۳۷۳؛ لغت‌نامه، علی‌اکبر دهخدا، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، ۱۳۶۷.
- ↑ شایسته‌نژاد، علی اکبر، مقاله «رستگاری»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۴۴.