روش‌شناسی فقه سیاسی چیست؟ (پرسش)
روش‌شناسی فقه سیاسی چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث فقه سیاسی است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی فقه سیاسی مراجعه شود.
| روش‌شناسی فقه سیاسی چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ فقه سیاسی |
| مدخل اصلی | فقه سیاسی |
| تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
پاسخ نخست
آقایان دکتر اصغرآقا مهدوی و حجت الاسلام سید محمد صادق کاظمی در کتاب «کلیات فقه سیاسی» در این‌باره گفته‌‌اند:
«از گام‌های اولیه معرفی یک علم، سخن گفتن از روش‌شناسی آن است. روش‌شناسی یا همان متدلوژی به معنای ابزار و روش‌های کسب یک دانش است. در واقع در روش‌شناسی به دنبال روشی برای حرکت از مجهول به معلوم هستیم[۱]؛ بنابراین به شناخت روش‌هایی که فقه از طریق آن به کشف احکام شرعی از جمله احکام سیاسی شرعی می‌پردازد، روش‌شناسی فقه گفته می‌شود. این استنباط تنها از چهار منبع عقل، کتاب، سنت و اجماع صورت می‌گیرد. علم اصول متکفل مباحثی است که روش کشف احکام را از منابع چهارگانه بررسی می‌کند. هرچند اصول این روش در برخی نحله‌های فقهی با دیگر نحله‌ها متفاوت است، همه آنان اذعان دارند که از روش استنباط پیروی می‌کنند؛ بنابراین می‌توان از روش‌های متعدد در فقه سخن گفت و به بحث روش‌شناسی فقه پرداخت. تفاوت در این روش‌ها گاه در مبانی است؛ مثلاً تفاوت جریان اصولی و اخباری که سبب ایجاد دو مسیر جدا در اجتهاد و استنباط می‌شود. گاه نیز این تفاوت‌ها تنها در برخی قواعد اصول فقه است. به هر حال برای آشنایی ابتدایی با روش‌های فقهی باید به فهم روش اجتهاد پرداخت، محمدابراهیم جناتی روش استنباط را این‌گونه تقریر می‌کند: دارنده این شیوه، در مقام استنباط احکام شرعی، بر این باور است که باید در مقام استنباط از راه به‌کارگیری اجتهاد در اصول و قوانین کلی شریعت، تفریع و تطبیق باشد تا از راه آن فروع تازه به اصول پایه بازگشت داده و قوانین کلی بر مصادیق خارجی منطبق شود[۲].
مبانی اجتهاد شیعی که در دوران “امام باقر و امام صادق (ع)” بنیان گذاشته شد، در مقابله با این روش‌های ناصواب از جمله قیاس بود. بر همین اساس اجتهاد نزد شیعیان به معنای پایبندی به روش‌های مشروع شرعی است؛ بنابراین در این روش اجتهادی، پایبندی به نص بسیار اهمیت دارد. به هنگام سخن از روش اجتهادی، دو مؤلفه پایبندی به نص و توجه به مکان و زمان خصوصاً در فقه‌های مضافی چون فقه سیاسی مورد توجه قرار می‌گیرد»[۳]