زمان و مکان قیام یمانی

در روایات به زمان قیام یمانی اشاره مستقیمی نشده است اما با کنار هم قرار دادن روایات مختلف شاید بتوان گفت که چون هم زمان با خروج سفیانی، قیام انجام می‌شود و خروج سفیانی در ماه رجب بیان شده؛ بنابر این قیام یمانی در ماه رجب سال ظهور باشد. در مورد مکان این قیام، برخی از روایات آن را از یمن دانسته‌اند و شاید خود کلمه "یمانی" هم به مکان قیام دلالت داشته باشد.

زمان قیام یمانی

تعیین زمان دقیق قیام یمانی مانند زمان ظهور و سایر نشانه‌های آن برای ما میسور نیست. اگرچه به طور خاص به زمان خروج یمانی اشاره نشده است ولی روایات متعدد و معتبری بر همزمانی جنبش یمانی و سفیانی دلالت دارند و خروج سفیانی از علائم سال ظهور مطرح شده است، قیام یمانی نیز از نشانه‌های نزدیک به ظهور خواهد بود. در بعض روایات به همزمانی دقیق قیام یمانی با خروج سفیانی و خراسانی اشاره شده است: امام باقر (ع) فرموده‌اند: «خُرُوجُ السُّفْیَانِیِّ وَ الْخُرَاسَانِیِّ وَ الْیَمَانِیِّ فِی سَنَةٍ وَاحِدَةٍ فِی شَهْرٍ وَاحِدٍ فِی یَوْمٍ وَاحِد»^[۱]. با توجه به همزمانی قیام یمانی و سفیانی و به قرینه روایت معتبری که فرموده‌اند: «إِنَّ أَمْرَ السُّفْیَانِیِّ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ خُرُوجُهُ فِی رَجَبٍ»^[۲] می‌توان نتیجه گرفت قیام یمانی در ماه رجب آغاز خواهد شد^[۳].

اهل سنت و تعیین زمان برای قیام یمانی

روایات اهل سنت در مورد زمان قیام قحطانی (یمانی) به شدت با یکدیگر اختلاف دارند، و زمان‌های متفاوتی را برای قیام یمانی مطرح کرده‌اند مانند: پس از حیات امام مهدی (ع)، پیش از ظهور امام، همزمان با ظهور امام، اتحاد قحطانی و امام مهدی (ع). روایات معتبری که از اهل بیت (ع) رسیده و نمونه‌هایی از آنها ذکر شد، معیاری برای گزینش روایات اهل سنت هستند^[۴].

مکان قیام یمانی

دربارۀ مکان قیام یمانی هم روایات متعددی محل پیدایش جنبش یمانی را یمن دانسته‌اند: از جمله «وخُرُوجُ السُّفْیَانِیِّ مِنَ الشَّامِ وَ الْیَمَانِیِّ مِنَ الْیَمَنِ»^[۵]. در روایات اهل سنت نیز به خروج قحطانی از یمن تصریح شده است که می‌تواند مؤید خروج او از یمن باشد، علاوه بر اینکه شاید بتوان گفت متفاهم عرفی قیام یمانی به معنای قیام مردی یمنی از یمن است^[۶]؛ به تعبیر دیگر اطلاق واژه یمانی صرفاً بیانگر تابعیت نیست بلکه محل قیام او را هم بیان می‌کند^[۷].