فاطمیه
فاطمیه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: فاطمیه در حدیث - فاطمیه در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارددر فرهنگ شیعه به ایام عزاداری شهادت حضرت زهرا (س) اصطلاحاً "فاطمیه" گفته می‌شود؛ به دهه دوم جمادی‌الاول ـ از دهم تا بیستم ماه ـ "فاطمیه اول" و به دهه نخست جمادی‌الثانی ـ از اول تا دهم ماه ـ "فاطمیه دوم" گفته می‌شود.
ایام سوگواری شهادت حضرت فاطمه زهرا (س)
در فرهنگ شیعه به ایام عزاداری شهادت حضرت زهرا (س) اصطلاحاً «فاطمیه» گفته می‌شود؛ گرچه به دلیل اختلاف درباره تاریخ دقیق شهادت آن حضرت، این ایام، دو و در مواردی سه دهه به طول می‌انجامد.
در منابع شیعی، درباره زمان شهادت حضرت زهرا (س) دو روایت مشهور و مقبول است: در روایت نخست، شهادت ایشان ۷۵ روز و در روایت دوم ۹۵ روز پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) دانسته شده است. با توجه به رحلت پیامبر اکرم (ص) در ۲۸ صفر، بنا به روایت نخست، شهادت حضرت زهرا (س) در بازه سیزدهم تا پانزدهم جمادی‌الاول و بنا به روایت دوم، در بازه سوم تا پنجم جمادی‌الثانی بوده است. از جمله ابوریحان بیرونی (۳۶۴ - ۴۴۰ق) در آثار الباقیه سوم جمادی‌الثانی را روز شهادت و بیستم همین ماه را روز ولادت حضرت زهرا (س) ذکر می‌کند. اما محمد بن ایوب حاسب طبری (؟ -۴۸۵ق) در زیج مفرد خود بیستم جمادی‌الثانی را روز شهادت آن حضرت دانسته است. همچنین علاءالدین علی بن ابراهیم انصاری معروف به «ابن‌شاطر» (۷۰۴-۷۷۷ق) جمادی‌الاول را ماه شهادت حضرت زهرا (س) و جمادی‌الثانی را ماه ولادت ایشان، و ابوسعید عبدالحی بن ضحاک گردیزی (؟ - ۴۴۴ق) در زین‌الاخبار شهادت حضرت را در ماه جمادی‌الثانی دانسته است.
در عرف شیعیان، به دهه دوم جمادی‌الاول ـ از دهم تا بیستم ماه ـ «فاطمیه اول» و به دهه نخست جمادی‌الثانی ـ از اول تا دهم ماه ـ «فاطمیه دوم» گفته می‌شود. در برخی مناطق، در دهه سوم جمادی‌الاول نیز به عنوان «فاطمیه سوم» عزاداری ادامه دارد.
امروزه فاطمیه، پس از دهه محرم، مهم‌ترین مقطع برگزاری مجالس سوگواری شیعی به حساب می‌آید. مبدع برگزاری سوگواری فاطمیه به صورت گسترده را عبدالکریم حائری یزدی (۱۲۳۸ -۱۳۱۵) ـ مؤسس حوزه علمیه قم ـ دانسته‌اند. ظاهراً او این اقدام را در راستای مقابله با اقدامات حکومت رضاشاه در محدود کردن شعائر و مراسم مذهبی انجام داد.
تا پیش از سال ۱۳۸۴، عزاداری فاطمیه، اغلب در قالب برگزاری مجالس روضه‌خوانی در بیوت علما، منازل شخصی، مساجد و تکایا برگزار شده و کمتر به آیین‌های دیگر نظیر دسته‌روی پرداخته می‌شد. اما از آن سال به بعد و پس از تأکیدات و اقدامات برخی از علمای شیعه ـ به ویژه جواد تبریزی (۱۳۰۵-۱۳۸۵) و حسین وحید خراسانی (۱۳۰۰-) ـ در برخی شهرها نظیر قم این عزاداری با ابعادی گسترده‌تر و همراه با آیین‌های نوظهوری مانند تشییع جنازه نمادین حضرت زهرا (س) برگزار می‌شود؛ خصوصاً در روز سوم جمادی‌الثانی که طبق قول مشهورتر روز شهادت آن حضرت است و «عاشورای فاطمی» نام‌گذاری شده است.
معمولاً بخش عمده‌ای از مضامین اشعار و روضه‌های مجالس فاطمیه، ناظر بر نقش‌آفرینی خلفای اول و دوم و برخی دیگر از صحابه در واقعه منجر به شهادت حضرت زهرا (س) (طبق قول مشهور نزد شیعیان) است. همین مسئله، انتقاداتی در بین علمای اهل سنت و برخی علمای شیعه برانگیخته است. منتقدان، این اشعار و روضه‌ها را منافی وحدت شیعه و سنی و تشدید کننده اختلافات مذهبی می‌دانند. همچنین برخی محققان نظیر سید محمد حسین فضل الله (۱۹۳۵-۲۰۱۰م) ـ مرجع تقلید معاصر شیعیان در لبنان ـ معتقدند حضرت زهرا (س) در اثر مرگ طبیعی درگذشته است. در سال‌های اخیر، انتشار این نظرات به بروز مناقشاتی انجامیده و به نظر می‌رسد یکی از دلایل اهتمام ویژه برخی از علما و مراجع تقلید به گسترش عزاداری فاطمیه، مقابله با این قبیل نظرات بوده است[۱].
