محدوده آزادی انتقاد و نظارت چیست؟ (پرسش)
| محدوده آزادی انتقاد و نظارت چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ فقه سیاسی |
| مدخل اصلی | ؟ |
| تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
محدوده آزادی انتقاد و نظارت چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث فقه سیاسی است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی فقه سیاسی مراجعه شود.
پاسخ نخست
حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد حسن قدردان قراملکی در کتاب «آزادی در فقه و حدود آن» در این‌باره گفته است:
«انتقاد از حکومت یا شخص رهبر مادامی که موضوع انتقاد حفظ شود، محدوده خاصی ندارد. قلمرو انتقاد در اسلام به گونه‌ای گسترده است که معصومان (ع) حتی توهین و اهانت مخالفان و منتقدان را تحمل می‌کردند و بالاتر از آن، اصحاب و پیروان خویش را به بردباری و صبوری تشویق می‌کردند که نمونه‌های آن در سیره امام علی (ع) به شماره نیاید. پس به صرف انتقاد که احیاناً متضمن اهانت هم است، نمی‌توان منتقد را حبس کرد، چرا که موجب سد راه انتقاد می‌شود.
تنها محدودیت انتقاد، قلب ماهیت انتقاد یعنی تبدیل آن به توطئه است. اگر شخص منتقدی در پوشش انتقاد، قصد توطئه و تشویش اذهان عمومی را داشته باشد، حکومت اسلامی باید از آن جلوگیری کند؛ اما مجازات او، بر حسب نوع جرم و قصد مجرم متفاوت خواهد بود. اما نکته ظریف و مهم این است که هر دو طرف یعنی شخص منتقد و حکومت نباید از حریم خویش خارج گردند؛ منتقد آزادانه انتقاد کند و قصد توطئه و براندازی نداشته باشد و از طرف دیگر، حکومت نیز به بهانه توطئه و اخلال امنیت ملی یا مصالح ملی و شرعی، به تحدید یا سلب انتقاد نپردازد، بلکه باید تحمل انتقاد ناحق را نیز داشته باشد.
امام خمینی در این باره در نامه‌ای به وزیر امور خارجه وقت (دکتر ولایتی) می‌نویسد: من جناب‌عالی را مردی متدین و دلسوز انقلاب می‌دانم و شما و دوستانمان در وزارت امور خارجه باید تحمل انتقاد را چه حق و چه ناحق داشته باشیم[۱]. ایشان در مواضع متعددی، خط قرمز انتقاد را “توطئه” بر می‌شمارد: هر چه می‌خواهند بگویند و هر چه می‌خواهند انتقاد کنند، انتقاد غیر توطئه است، لحن توطئه با لحن انتقاد فرق دارد... لکن یک وقت، لحن لحن انتقاد نیست، لحن، لحن تضعیف جمهوری اسلامی است ولو این که دیکته کردند به او دادند، نفهمد که این طوری است لحن، این لحن است ما با این لحن مخالفیم، این لحن آزاد نیست، توطئه آزاد نیست، انتقاد آزاد است[۲]»[۳]
منبع‌شناسی جامع فقه سیاسی
پانویس
- ↑ صحیفه نور، ج۲۰، ص۲۰۱.
- ↑ صحیفه نور، ج۱۷، ص۲۶۷ و ۲۶۸.
- ↑ قدردان قراملکی، محمد حسن، آزادی در فقه و حدود آن، ص ۲۴۳.