ملکوت در لغت

این مدخل زیرشاخهٔ بحث ملکوت است. ملکوت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ملکوت در لغت - ملکوت در قرآن - ملکوت در حدیث - ملکوت در نهج البلاغه - ملکوت در کلام اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

مُلک و ملکوت، هر دو از ریشه «م‌ل‌ک»، به معنای قوت و قدرت در تصرف در امری مادی یا معنوی است؛ به گونه‌ای که اختیار آن در دست مالکش باشد. مالکیت، بنا بر مراتبی که دارد، گاه بر ذات یک شیء حمل می‌گردد و گاه بر منافع ذات. در هر دو صورت، این مالکیّت حقیقی و یا اعتباری است. در هر صورت، مملوک را “مِلک” مالک می‌گویند؛ که بنابر مرتبه مالکیتی که مالک بر آن دارد، حق تصرف در مملوک خود را پیدا می‌کند. “مُلک” به معنای فرمانروایی و سیاست‌گذاری و تدبیر امور چیزی مادی یا معنوی است.

نکته مهم پیرامون ارتباط لغوی دو واژه مِلک و مُلک آن است که هر مالکی، بنابر شدّت مالکیتی که بر مملوک خود دارد، اجازه تصرف در همان محدوده را بر مملوک خود پیدا می‌کند. لذا در مالکیّت‌های اعتباری، مالک در حد اعتبار قانونی خود می‌تواند از منافع و یا ذات ملک خویش بهره‌مند شود. به همین علت، در برخی موارد، مالک، با وجود داشتن مالکیت، حقّ تصرّف در ملک خویش را ندارد؛ مثلاً افراد صغیر یا محجور یا مجنون، حق تصرف در ملک یا هر گونه مالی متعلق به خود را ندارند. در مقابل، مالکی که صاحب مُلک است، یعنی علاوه بر مالکیّت، فرمانروای آن نیز می‌باشد، حق هرگونه دخالت در مُلک خود را دارد. بر این اساس، هر آن کس که مالک مُلکی است، قطعاً مالک مِلک آن نیز می‌باشد؛ ولی با توضیحی که داده شد، عکس این مطلب صادق نیست؛ زیرا چه بسا افرادی که مالک مِلکی باشند، امّا حق فرمانروایی و ولایت بر آن را نداشته باشند. به همین دلیل است که زبان‌شناسان، رابطه مِلک و مُلک را عام و خاص مطلق می‌دانند؛ مثلاً راغب اصفهانی در مفردات خود می‌گوید: هر مُلکی مِلک مولای خود هست، ولی عکس آن صادق نیست.

مَلکوت بر وزن فَعَلوت، صیغه مبالغه از مُلک است (مانند جبروت که به معنای شدت جبران و رحموت که به معنای شدت رحمت بر امری و یا رهبوت، از رهبت، که به معنای شدت ترس است). بنابراین، ملکوت یعنی عالمی که مالکیت و ولایت و فرمانروایی مطلق پروردگار نسبت به عالم دنیا، در آن نمایان‌تر است. هرچند در هر دو عالم، خداوند فرمانروا و مالک مُلک است، ولی چون در عوالم مجرده، هیچ حجابی در تحقّق وابستگی خلایق به خداوند و گستره تدبیر الهی بر مخلوقات وجود ندارد، عوالم مجرد را ملکوت و عالم دنیا را عالم مُلک می‌گویند.

منابع

1. فیاض‌بخش، محمد تقی و محسنی، فرید، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۲