نیایش بیست و هشتم
مقدمه
این نیایش امام سجاد (ع) است به هنگام پناه بردن به خدا. توحید و یکتاپرستی بزرگ‌ترین پیامی است که پیامبران برای بشر آورده‌اند تا انسان در پرتو ایمان به خدای واحد راه خود را بیابد و به سوی کمال حرکت کند. نقطه مقابل توحید شرک است. شرک یعنی چیزی یا کسی را در کنار خدا گذاشتن و به نقش مستقل او باور داشتن.
متکلمان اسلامی توحید را شامل مراتبی دانسته‌اند:
- توحید ذات؛ یعنی خدا یگانه است: ﴿قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ﴾[۱].
- توحید خالقیت؛ یعنی تمام هستی را خدا آفریده و جز او خالقی نیست. قرآن می‌فرماید: ﴿قُلِ اللَّهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ وَهُوَ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ﴾[۲].
- توحید در ربوبیت؛ یعنی تدبیر امور عالم فقط به دست خدای یگانه است و او ربّ‌العالمین[۳] است. به عبارت دیگر، او پروردگار همه چیز است: ﴿وَهُوَ رَبُّ كُلِّ شَيْ﴾[۴].
- توحید درحاکمیت؛ یعنی تنها فرمانروای جهان هستی اوست: ﴿وَلِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ﴾[۵].
- توحید در عبادت؛ یعنی تنها خدا شایسته پرستش است: ﴿إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ﴾[۶].
حال این خدایی که تنها آفریدگار و تنها مؤثر مستقل در جهان اوست و تنها فرمانروا و حکمران حقیقی اوست، پس تنها او شایسته پرستش است. هر موجودی غیر او مخلوق و محتاج غیر و ضعیف و وابسته است.
امام زین‌العابدین (ع) در این دعا درس توحید عملی به ما می‌دهد و دعایش را این‌چنین آغاز می‌کند: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَخْلَصْتُ بِانْقِطَاعِي إِلَيْكَ وَ أَقْبَلْتُ بِكُلِّي عَلَيْكَ...»؛ «ای خداوند، من از روی اخلاص، تنها و تنها تو را برگزیده‌ام و با همه وجودم به تو روی آورده‌ام و از هر کس که خود نیازمند توست رو برتافته‌ام و به هر کس که از نعمت تواش بی‌نیازی نیست تمنایی نکرده‌ام. و بر آنم که درخواست نیازمندی از نیازمند دیگر سفاهت رأی است و ضلالت عقل». تحلیل امام از نقش دیگران این است که دیگران به خودی خود کارساز نیستند بلکه همه امور جهان تحت نظارت خداست. بر این اساس او از بی‌مهری و بی‌توجهی و دشمنی و کینه‌توزی افراد ترسی به خود راه نمی‌دهد بلکه با تدبیر کار می‌کند و با دیگران هم مشورت می‌کند؛ اما تمام وجودش توکل بر اوست. امام جای دیگر این‌گونه با خدای خود راز و نیاز می‌کند: «تویی - ای سرور و مولای من - که تنها و تنها پیشگاه توست که باید دست طلب به سوی آن دراز کرد، نه هر کس دیگر که از او چیزی می‌طلبند، تنها و تنها درگاه توست که باید از آنجا حاجت خواست، نه هر کس دیگر که از او حاجت می‌خواهند.
پیش از آنکه دیگری را بخوانم تنها و تنها تو را می‌خوانم و تنها به تو امید می‌بندم و تنها دست دعا به آستان تو برمی‌دارم و تنها تو را ندا می‌دهم... آن توانایی که در آن ناتوانی راه نیابد، تنها و تنها صفت توست. قدرت و نیرومندی و علوّ درجت و رفعت، تنها و تنها از آن توست. هر کس جز تو، در زندگی‌اش خواستار ترحم و در کارش مغلوب است و مقهور؛ دستخوش گونه‌گونی حالات خود است و سرگشته گونه‌گونی صفات».
امام سجاد (ع) این‌گونه توحید را در واقعه عاشورا از پدر بزرگوارش آموخته که برای انجام وظیفه الهی خود پا به میدان جهاد گذارد و اوج مأموریت خود را با ادای نماز ظهر عاشورا و راز و نیاز به پیشگاه خدای بزرگ به پایان برد و نهضتش برای همه یکتاپرستان الگو شد[۷].[۸]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ «بگو او خداوند یگانه است» سوره اخلاص، آیه ۱.
- ↑ «بگو خداوند آفریننده هر چیز است و اوست که یگانه دادفرماست» سوره رعد، آیه ۱۶.
- ↑ ﴿الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ﴾ «سپاس، خداوند، پروردگار جهانیان را» سوره فاتحه، آیه ۲.
- ↑ «او پروردگار هر چیز است» سوره انعام، آیه ۱۶۴.
- ↑ «و فرمانفرمایی آسمان‌ها و زمین از آن خداوند است و خداوند بر هر کاری تواناست» سوره آل عمران، آیه ۱۸۹.
- ↑ «تنها تو را می‌پرستیم و تنها از تو یاری می‌جوییم» سوره فاتحه، آیه ۵.
- ↑ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۷۵؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
- ↑ بهشتی، سید جواد، مقاله «نیایش بیست و هشتم»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۴۷۷.