نیایش سوم
مقدمه
این نیایش حاوی درود امام سجاد (ع) بر حاملان عرش و فرشتگان مقرب است. قرآن کریم ایمان به فرشتگان را در ردیف ایمان به خدا و پیامبران و کتاب‌های آسمانی آورده است: 
آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ
[۱]. وجود فرشتگان از امور غیبی است و رابطه ما با آنان ایمان ما را به جهان غیب تقویت می‌کند. آنان می‌توانند راهنمای ما در زندگی و کمک‌کارمان در مشکلات و دعاگوی ما باشند.
براساس آیات قرآن فرشتگان موجوداتی هستند عاقل و با شعور[۲]، فرمانبر خدا و به دور از عصیانگری و ارتکاب گناه. هرگز در سخن بر او پیشی نمی‌گیرند و (پیوسته) به فرمان او عمل می‌کنند[۳]. دارای مقامات و مسئولیت‌های معین[۴] و در حال تسبیح و تقدیس خدایند[۵]. برای زمینیان استغفار می‌کنند[۶] و گاهی به صورت بشر در می‌آیند[۷].
امام زین العابدین (ع) در این دعا از اصناف گوناگون فرشتگان یاد می‌کند. ابتدا به فرشتگان حامل عرش درود می‌فرستد: «اللَّهُمَّ وَ حَمَلَةُ عَرْشِكَ الَّذِينَ لا يَفْتُرُونَ مِنْ تَسْبِيحِكَ...»؛ «بار خدایا، درود بفرست بر حاملان عرش خود؛ فرشتگانی که در تسبیح تو سستی نپذیرند و از تقدیس تو ملال نگیرند و از پرستش تو در نمانند و فرمانبرداری تو را آن‌گونه به جد در ایستند که چشم بر هم زدنی کوتاهی نورزند و از عشق و تو شیفتگی تو ذره‌ای غفلت نکنند».
آن‌گاه بزرگ‌ترین فرشتگان یعنی جبرائیل و میکائیل و اسرافیل را دعا می‌کند: «بار خدایا، درود بفرست بر اسرافیل، آن فرشته صاحب صور که چشم گشوده منتظر فرمان توست، تا در صور خود بدمد و خفتگان گور را برانگیزاند». «بار خدایا، درود بفرست بر میکائیل، آن فرشته‌ای که در نزد تواش مقامی ارجمند است و در فرمانبرداری تواش مکانتی رفیع».
«بار خدایا، درود بفرست بر جبرائیل، آن فرشته‌ای که امین وحی توست و ساکنان آسمان‌هایت را مطاع است و در آستان تواش مرتبتی عظیم است و خود مقرب درگاه توست».
پس از آن، از خدا سلام به فرشتگانی را می‌طلبد که در سطوح پایین‌ترند: «بر آنها درود بفرست و بر فرشتگانی که فروتر از آنهایند: آنان که ساکنان آسمان‌های تواند و امینان رسالت‌های تو. هر چه کوشش کنند، خستگی بر خود نبینند و هر چه تحمل رنج کنند، درماندگی و سستی نپذیرند. خواهش‌های دل از تسبیح تو بازشان ندارد و سهوها و غفلت‌ها از تعظیم تو روی‌گردانشان نسازد. از خشوع دیده بر هم نهاده‌اند و یارای نگریستن در تو را ندارند. سر فرو داشته‌اند و رغبتشان به چیزهایی که در نزد توست بسیار است».
در فراز بعد، به فرشتگانی که امور طبیعت را به فرمان خدا تدبیر می‌کنند درود می‌فرستد: «درود بفرست بر خازنان باران و روان‌کنندگان ابرها که چون بر ابرها بانگ زنند، آواز تندرها به گوش رسد و چون ابرها از آن نهیب به راه افتند، آذرخش‌ها از درونشان بدرخشد. و بر آن فرشتگان که دانه‌های برف و تگرگ را از پی می‌آیند و با هر قطره باران که فرو می‌شود، فرود می‌آیند. و بر آن فرشتگان که نگهبانان خزاین بادهایند و آنان که موکلان بر کوه‌هایند تا فرو نریزند و آن فرشتگان که میزان و مقدار آب‌ها و پیمانه باران‌ها را به ایشان آموخته‌ای».
در پایان به فرشتگانی که در ارتباط با مسائل زندگی و پس از مرگ انسان‌ها هستند اشاره می‌کند: «درود بفرست بر آن فرشتگان که رسولان تو به ساکنان زمینند؛ یا بلایی ناخوش فرو می‌آورند یا آسایشی خوش. و آن سفیران گرانقدر نیکوکار و آن بزرگواران که نویسنده و نگهدارنده اعمال ما هستند. و درود بفرست بر فرشته مرگ و یارانش و نکیر و منکر و رومان [[[رومان]] نام ملکی است که پیش از نکیر و منکر به قبر می‌‌آید و سخن می‌پرسد] که آزماینده ساکنان گورهاست... و آن فرشتگان که بر گرد بیت‌المعمور [خانه‌ای است در آسمان ششم برابر کعبه که مطاف فرشتگان است] طواف می‌کنند. و بر مالک و خازنان دوزخ و بر رضوان و خادمان بهشت».
و بر فرشتگانی که از فرمان خدای سر بر نمی‌تابند و هر چه فرمان یابند همان کنند. درود فرست بر آن فرشتگان که به ما می‌گویند: «سلام بر شما به‌خاطر آن‌همه شکیبایی که ورزیده‌اید. سرای آخرت چه سرایی نیکوست». [اشاره است به این آیه: سَلَامٌ عَلَيْكُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ[۸].]
و درود فرست بر فرشتگان زبانیة [فرشتگان عذاب] که چون فرمانشان رسد که "بگیریدش و در زنجیرش کشید و به دوزخش در افکنید" [اشاره به آیه‌های خُذُوهُ فَغُلُّوهُ * ثُمَّ الْجَحِيمَ صَلُّوهُ[۹].]
«و درود فرست بر فرشتگانی که نام آنها در وهم ما نگنجید و مقام و مرتبت آنها را در نزد تو ندانستیم و ندانستیم به چه کاری مأمورند».
«و درود بفرست بر فرشتگان ساکن هوا و زمین و آب و آنها که بر آفریدگان گماشته‌اند».
«بار خدایا، بر آنان درود بفرست در روزی که هر کس آید با او فرشته‌ای است که می‌راندش و فرشته‌ای است که بر اعمال او گواهی می‌دهد».
«بار خدایا، بر آنان درود بفرست، آن‌سان درودی که بر کرامت و پاکی‌شان، کرامت و پاکی دیگر افزاید».[۱۰].[۱۱]
منابع
پانویس
- ↑ «این پیامبر به آنچه از (سوی) پروردگارش به سوی او فرو فرستاده‌اند، ایمان دارد و همه مؤمنان به خداوند و فرشتگانش و کتاب‌هایش و پیامبرانش، ایمان دارند» سوره بقره، آیه ۲۸۵.
- ↑
وَقَالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمَنُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ بَلْ عِبَادٌ مُكْرَمُونَ
«و گفتند خداوند بخشنده (از فرشتگان) فرزندی گزیده است؛ پاکا که اوست؛ بلکه (فرشته‌ها تنها) بندگانی ارجمندند» سوره انبیاء، آیه ۲۶.
- ↑ لَا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَهُمْ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ «در گفتار بر او پیشی نمی‌جویند و آنان به فرمان وی کار می‌کنند» سوره انبیاء، آیه ۲۷.
- ↑ وَمَا مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقَامٌ مَعْلُومٌ «و هیچ یک از ما (فرشتگان) نیست مگر که جایگاهی معیّن دارد» سوره صافات، آیه ۱۶۴.
- ↑ وَتَرَى الْمَلَائِكَةَ حَافِّينَ مِنْ حَوْلِ الْعَرْشِ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَقُضِيَ بَيْنَهُمْ بِالْحَقِّ وَقِيلَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ «و فرشتگان را می‌بینی که پیرامون اورنگ (فرمانفرمایی خداوند) حلقه بسته‌اند؛ با سپاس پروردگارشان را به پاکی می‌ستایند و میان آنان به راستی (و درستی) داوری خواهد شد و گفته می‌شود: سپاس خداوند پروردگار جهانیان را» سوره زمر، آیه ۷۵.
- ↑ تَكَادُ السَّمَاوَاتُ يَتَفَطَّرْنَ مِنْ فَوْقِهِنَّ وَالْمَلَائِكَةُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِي الْأَرْضِ أَلَا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ «نزدیک است که آسمان‌ها بر فراز سرشان بشکافند و فرشتگان با سپاس پروردگارشان را به پاکی می‌ستایند و برای هر کس که در زمین است آمرزش می‌خواهند؛ آگاه باشید که بی‌گمان خداوند است که آمرزنده بخشاینده است» سوره شوری، آیه ۵.
- ↑ فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا «و از چشم آنان پنهان شد و ما روح خود را به سوی او فرو فرستادیم که چون انسانی باندام، بر او پدیدار گشت» سوره مریم، آیه ۱۷.
- ↑ «درود بر شما به شکیبی که ورزیده‌اید که فرجام آن سرای، نیکوست!» سوره رعد، آیه ۲۴.
- ↑ «بگیریدش و به بند آوریدش! * سپس در دوزخش افکنید!» سوره حاقه، آیه ۳۰-۳۱.
- ↑ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران ۱۳۷۵؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
- ↑ بهشتی، سید جواد، مقاله «نیایش سوم»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۴۳۹.