هدایت تکوینی در قرآن

مقدمه

هدایت تکوینی هدایتی است که به امور تکوینی تعلق می‌گیرد؛ به این معنا که خداوند همه موجودات، اعم از جمادات، حیوانات و انسان‌ها را، بر مبنای تدبیر و ربوبیت خود به کمال مطلوبشان هدایت می‌نماید: ﴿مَا مِنْ دَابَّةٍ إِلَّا هُوَ آخِذٌ بِنَاصِيَتِهَا إِنَّ رَبِّي عَلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ﴾^[۱]

غرایز حیوانات و انسان‌ها موجب می‌شود که آنها در مسیر تعیین شده الهی قدم بردارند: ﴿قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى﴾^[۲]. معنای این آیه چنین است: خداوند همه موجودات را خلق کرد و سپس هر یک را به اندازه خویش و به طریق زندگی و بقایش هدایت نمود. ﴿الَّذِي خَلَقَ فَسَوَّى * وَالَّذِي قَدَّرَ فَهَدَى﴾^[۳].

بنابراین، خداوند همه موجودات را آفرید و راه‌های زندگی او را مشخص نمود و به سوی کمال وجودی‌اش رهبری فرمود. لفظ ﴿كُلَّ شَيْءٍ﴾ در آیه شریفه فوق‌الذکر، شامل همه موجودات، حتی جمادات نیز می‌شود. در این صورت باید گفت که همه آنها شعور دارند و به راه‌های کمال خویش هدایت شده‌اند. اساساً همه موجودات در حال تسبیح خداوند هستند؛ اما به زبانی که ما به آن واقف نیستیم: ﴿وَإِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَلَكِنْ لَا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ إِنَّهُ كَانَ حَلِيمًا غَفُورًا﴾^[۴]. تسبیح پروردگار توسط همه موجودات بدین معناست که اولاً، آنها هدایت شده هستند و ثانیاً، با تسبیح خود دائماً از پروردگارطلب هدایت بیشتر می‌نماید؛ چنان که واژه تسبیح نیز بیانگر چنین معنایی است^[۵].

منابع

فیاض‌بخش و محسنی، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴

پانویس

↑ «هیچ جنبنده‌ای نیست مگر که او بر هستیش چیرگی دارد؛ به راستی پروردگار من بر راهی راست است» سوره هود، آیه ۵۶.
↑ «گفت: پروردگار ما کسی است که آفرینش هر چیز را به (فراخور) او، ارزانی داشته سپس راهنمایی کرده است» سوره طه، آیه ۵۰.
↑ «آنکه آفرید و باندام ساخت، * و آنکه اندازه کرد و راه نمود» سوره اعلی، آیه ۲-۳.
↑ «آسمان‌های هفتگانه و زمین و آنچه در آنهاست او را به پاکی می‌ستایند و هیچ چیز نیست مگر اینکه او را به پاکی می‌ستاید اما شما ستایش آنان را در نمی‌یابید؛ بی‌گمان او بردباری آمرزنده است» سوره اسراء، آیه ۴۴.
↑ فیاض‌بخش و محسنی، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴، ص ۲۴۹.

[1] «هیچ جنبنده‌ای نیست مگر که او بر هستیش چیرگی دارد؛ به راستی پروردگار من بر راهی راست است» سوره هود، آیه ۵۶.

[2] «گفت: پروردگار ما کسی است که آفرینش هر چیز را به (فراخور) او، ارزانی داشته سپس راهنمایی کرده است» سوره طه، آیه ۵۰.

[3] «آنکه آفرید و باندام ساخت، * و آنکه اندازه کرد و راه نمود» سوره اعلی، آیه ۲-۳.

[4] «آسمان‌های هفتگانه و زمین و آنچه در آنهاست او را به پاکی می‌ستایند و هیچ چیز نیست مگر اینکه او را به پاکی می‌ستاید اما شما ستایش آنان را در نمی‌یابید؛ بی‌گمان او بردباری آمرزنده است» سوره اسراء، آیه ۴۴.

[5] فیاض‌بخش و محسنی، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴، ص ۲۴۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]