جهاد در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

جهاد در فقه سیاسی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۳ ژوئن ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۳۱

۱۵٬۸۳۰ بایت اضافه‌شده ، ‏۳ ژوئن ۲۰۲۱

←‏جهاد در بایسته‌های فقه سیاسی

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۴٬۳۱۸

ویرایش

@@ خط ۱۷۵: / خط ۱۷۵: @@
 #استفاده از سلاح‌های شیمیایی و [[شبیخون]] زدن و غافلگیری در این نوع جهاد [[شایسته]] نیست ولی در انواع دیگر این نوع محدودیت‌ها وجود ندارد.
 #اگر جهاد به معنی پنجم بدون اجازه [[امام]] [[معصوم]]{{عم}} باشد، غنایم آن متعلق به امام{{ع}} است<ref>کشف الغطاء، کتاب جهاد، باب اول، مبحث اول، چ سنگی (بدون شماره صفحه).</ref> و<ref>برای مطالعه بیشتر ر.ک: فقه سیاسی، ج۵، ص۳۴۰-۳۶۰.</ref>.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]] و [[ابراهیم موسی‌زاده|موسی‌زاده، ابراهیم]]، [[بایسته‌های فقه سیاسی (کتاب)|بایسته‌های فقه سیاسی]]، ص ۲۳۱.</ref>
+اقسام چهارگانه [[جهاد]]، دارای [[احکام]] ویژه‌ای است که از آن جمله موارد زیر است:
+#هزینه کردن [[صدقات]] [[واجب]] مانند [[زکوة]] [[مال]] و زکوة فطرة و [[مظالم العباد]] و [[مجهول المالک]] و [[مالی]] که [[نذر]] شده برای [[خدا]] (جهاد [[قربی]]) و صدقات [[مستحب]] برای موارد انواع چهارگانه جهاد جایز است بلکه نسبت به دیگر مصارف زکوة [[اولویت]] دارد.
+#[[فرمانده]] و [[رئیس]] [[مطاع]] [[مسلمین]] می‌تواند از [[اراضی]] و باغات و مزارع [[خراج]] بگیرد و [[هزینه جهاد]] نماید.
+#فرمانده و رئیس مطاع مسلمین می‌تواند از محل درآمدهای [[دولت اسلامی]] حتی [[مظالم]] به [[کفار]] [[جهت]] [[تألیف قلوب]] بپردازد و همچنین به بعضی از مسلمین، تا از آنها بر علیه [[دشمن]] [[متجاوز]] [[یاری]] بجوید.
+#فرمانده و رئیس مطاع مسلمین می‌تواند [[مردم]] را بر جهاد مجبور نماید و بر [[یاری دادن]] به مسؤولین [[دفاع]] وادارشان سازد و از بازگشتشان از [[جبهه]] به [[خانه]] و کار ممانعت نماید.
+#استفاده از آلات [[لهو و لعب]] و اموری که در [[بسیج]] نیروها مؤثر است و در [[نظم]] بخشیدن به [[سپاه]] لازم است جایز می‌باشد.
+#نمازهای تمام را می‌توان در صورت [[ضرورت]] در حال [[راه رفتن]] بخواند.
+#اگر نتوانست [[لباس]] و [[بدن]] خود را از [[نجاست]] [[پاک]] کند با همان لباس و بدن [[نجس]] می‌تواند [[نماز]] بخواند.
+#می‌تواند با چیزهایی که در حال عادی نماز را [[باطل]] می‌کند نماز بخواند.
+#از همه راه‌های ممکن برای [[دفع دشمن]] می‌توان استفاده کرد مانند آب باز کردن به روی دشمن، نامه‌های [[فریبنده]]، تله و دام گذاردن، [[آتش]] زدن، استفاده از سلاح‌های شیمیایی، ولی [[جنگ]] با شیوه‌های معمولی بهتر است.
+#اگر در میان دشمن [[مسلمانی]] نیز وجود دارد و جدا کردن آن ممکن نیست چه به [[اختیار]] خود در جبهه شرکت کرده باشند و چه با [[اکراه]] و [[اجبار]] به کشتن آنها جایز است.
+#اگر راه‌های [[مسالمت‌آمیز]] و [[تهدید]] در [[جهاد دفاعی]] مؤثر باشد، مقدّم بر راه‌های [[خشونت]] و [[جنگ]] است.
+#اگر با [[پناه]] گرفتن می‌توانند از [[شرّ]] [[دشمن]] در [[امان]] باشند در موارد چهارگانه [[جهاد]] باید [[اقدام]] به جنگ نمایند و پناه گرفتنشان جایز نیست.
+#[[علماء]] باید [[رئیس]] را که به امر جهاد پرداخته [[یاری]] نمایند و [[مردم]] را از طریق [[وعظ]]، [[ارشاد]] و [[حق]]، برای رفتن به [[جبهه]] [[تشویق]] نمایند. آنها را که از رفتن به جبهه خودداری می‌کنند [[تعزیر]] نمایند و در میان [[مسلمانان]] با صدای بلند بگویند.
+#[[فرمانده]] و رئیس [[مطاع]] [[مسلمین]] را باید با [[نقد]] و ارشاد یاری دهند.
+#برای وی مشاورانی تهیه ببیند.
+#[[یاران]] فرمانده و رئیس مطاع مسلمین و [[رزمندگان]] با روی گشاده استقبال شود و با متخلفین برخورد شود.
+#وعاظی [[تعیین]] شوند که در امر جهاد و [[احکام دین]] رزمندگان را [[تعلیم]] دهند و به جهاد تشویق کنند.
+#دیدبانی برای [[حراست]] از قرارگاه‌ها و اردوگاه‌های [[سپاه]] بگمارند تا از تهاجم دشمن و غافلگیر شدن جلوگیری نمایند.
+#دشمن را با هر وسیله‌ای که ممکن است زمین‌گیر نمایند و امکانات را از او بگیرند و [[تضعیف]] کنند، چه با [[تبلیغات]] و چه از راه‌های [[تخریب]] و نابود کردن منابع [[اقتصادی]] و مراکز [[قدرت]].
+#[[بیعت گرفتن]] از سپاه و رزمندگان که تا پایان جنگ و حصول [[پیروزی]] بر عهده و پیمانشان باقی بمانند.
+#تا امکان به دست آوردن پیروزی وجود دارد باید جهاد کنند و [[محدودیت]] از نظر تعداد و [[زمان]] وجود ندارد.
+#در صورت [[لزوم]] کشتن [[زنان]]، [[کودکان]]، دیوانه‌ها، پیر زنان و پیرمردان اگر مورد استفاده کنار باشند؛ جایز است.
+#اگر از وجود مسلمانان به عنوان سپر [[دفاعی]] استفاده کنند، کشتن آنها هم - در صورت لزوم - جایز است و دیه هر کس که در جنگ شرکت کرده و کشته شود اگر بی‌گناه باشد از [[بیت‌المال]] پرداخت می‌شود.
+#[[دفن]] کردن مسلمانان مقتول [[واجب]] است.
+#[[مرزداری]] و دیدبانی واجب است. کمترین آن سه [[روز]] و بیشترین آن [[چهل]] روز می‌باشد و اجازه گرفتن از [[امام]]{{ع}} یا [[فقیه]] لازم نیست.
+#[[فرماندهان]] و مسؤولین [[جهاد]] باید [[اوامر و نواهی]] خود را طبق [[موازین اسلامی]] صادر نمایند و [[حسن]] [[رفتار]] آنها نمایشگر [[نمایندگی]] آنها از طرف صاحب امر{{ع}} باشد.
+#کسی که به خاطر صلاحیتش [[اطمینان]] دارد که [[مأذون]] می‌باشد می‌تواند افراد [[ناصالح]] را از حوزه مسئولیت‌های جهاد خارج کند؛ زیرا دخالت نا اهلان موجب [[ظلم]] نسبت به کسانی می‌شود که در جهاد [[جان]] خود را از دست می‌دهند و چه بسا موجب، اختلال در [[نظام]] جهاد شده و ضربه‌ای به حیثیت [[اسلام]] وارد آورد.
+#[[مجاهدان]] باید با [[توکل به خدا]] و [[اعتماد]] و اطمینان به [[رحمت الهی]] و [[نصرت]] [[وعده]] داده شده [[الهی]]، [[آمادگی]] خود را بیشتر کنند و بدانند که در جهاد و [[پیروزی]] نمی‌توان به [[سلاح]] و نیرو تکیه کرد.
+#[[مسؤولان]] و فرماندهان جهاد باید [[عدالت]] و [[انصاف]] و [[برابری]] را [[نصب]] العین قرار داده و از [[استخدام]] افراد ناصالح خودداری کنند و بدانند که [[اداره امور]] کشوری و لشکری بر عهده [[انبیاء]] و [[معصومین]]{{عم}} است و فرماندهان کار آنها را انجام می‌دهند و همه [[اعمال]] آنها مورد [[محاسبه]] الهی قرار خواهد گرفت و به اندازه‌ای حتی کم، اجازه [[خیانت]] در [[اموال]] به کسی ندهند.
+#فرماندهان و مسؤولان جهاد همواره باید در [[تهذیب]] نیروها و ایجاد [[خلوص نیت]] در آنها بکوشند و آنها را به سلاح [[دعا]] مجهز گردانند.
+#باید [[کینه‌ها]] و [[نفاق]] از میان نیروهای اسلام ریشه‌کن شود و همگی یکدل و یک جان به [[آینده]] [[فکر]] کنند، گویی هم اکنون به [[دنیا]] آمده و سابقه‌ای با یکدیگر نداشته‌اند.
+#دعای به موقع و [[برخورد با دشمن]] را فراموش نکنند.
+#فرار از [[جبهه]] بعد از تلاقی، [[حرام]] است حتی اگر [[شک]] در پیروزی داشته باشند.
+منظور از اصول و [[قواعد الزامی جنگ]] در [[اسلام]]، دستورالعمل‌هایی است که [[فرماندهان]] و نیروهای [[رزمنده]] از آغاز [[جنگ]] تا پایان آن موظف به اجرای صحیح آنها بوده و موارد اقدامات مجاز را مشخص می‌سازند.
+برخی از این [[دستورات]] دارای منبع عرفی بوده و از نظر اسلام جنبه امضایی دارد، مانند [[مصونیت]] [[سیاسی]] [[سفرا]] و پیام‌آوران و مصونیت جانی [[اسیران]] و برخی دیگر جنبه تأسیسی داشته و [[شریعت اسلام]] بر اساس انسان‌دوستی [[پایبندی]] [[رزمندگان]] به آن اصول را مورد تأکید قرار داده است، مانند اصل الزامی [[دعوت]]، قبل از هر نوع عملیات [[جنگی]] و احراز مصونیت با [[قبول اسلام]].
+این اصول تا آنجا که [[توفیق]] استخراج و [[استنباط]] آنها را از متون و [[منابع اسلامی]] یافته‌ایم به قرار ذیل است:
+#[[تصمیم‌گیری]] و اتخاذ موضع رسمی: در عملیات رزمی جمعی تصمیم‌گیری نهایی با [[امام]] و [[ولی امر]] است، جز در موارد [[دفاع]] شخصی و یا مواردی که تأخیر عملیات [[دفاعی]] موجب فوت [[فرصت]] و زیان‌های جبران‌ناپذیر می‌گردد که [[اقدام]] به [[عملیات نظامی]] بدون اطلاع و کسب اجازه از ولی امر از باب [[دفاع مشروع]] و یا [[نهی از منکر]] در [[مقام]] [[ضرورت]] جائز می‌باشد. [[لزوم مشورت]] در مسائل جنگ برای امام و ولی امر، منافات با [[مسؤولیت]] ولی امر و [[مرجع]] [[قانونی بودن]] در اتخاذ [[تصمیم]] نهایی ندارد.
+#[[فرماندهی]] کل قوا: [[تعیین]] فرماندهان نظامی و [[تأیید]] طرح و برنامه عملیات رزمی با امام و [[ولیّ]] امر می‌باشد.
+#[[بسیج]] نیروها و [[فرمان جهاد]]: آغاز [[جهاد]] تنها با [[فرمان امام]] و ولی امر انجام می‌گیرد و جز در موارد دفاع شخصی و یا شرایط ضروری بدون [[فرمان]] رسمی ولی امر بسیج نیروها انجام نمی‌پذیرد.
+#توجیه نیروهای رزمنده: قبل از هر اقدامی [[کلیه]] فرماندهان و نیروهای رزمنده و دست‌اندرکاران امر جهاد باید توسط امام و [[ولی امر مسلمین]] توجیه گردند و این امر نه در شکل یک تشریفات صوری بلکه به صورت کاملاً جدی و منطقی با استفاده از کلیه امکانات [[معنوی]] و [[تبلیغی]] توسط [[امام]] و [[ولی امر]] انجام می‌پذیرد و [[هدف]] این [[مراسم]]، توجیه اهداف [[جهاد]] و تبیین اصول و [[قواعد]] کلی است که کلیه دست‌اندرکاران عملیات رزمی باید از آنها مطلع گردند و در عمل به کار گیرند. این اصل را می‌توان از [[سیره عملی]] [[پیامبر]]{{صل}} به هنگام اعزام نیرو به دست آورد که [[رسول خدا]]{{صل}} پیوسته در مواقع اعزام نیرو، [[فرماندهان]] و [[آحاد]] [[رزمندگان]] را به حضور می‌طلبید و آنها را در پیش روی خود و فرماندهانشان را در کنار خویش می‌نشانید و سپس آنها را با مسائل جهاد آشنا می‌نمود و نسبت به وظایفی که بر عهده خواهند گرفت توجیهشان می‌فرمود<ref>ر.ک: جامع الاحادیث، ج۱۳، ص۱۱۶؛ الاسیر، ص۲۷.</ref>. به ویژه فرماندهان را مخاطب قرار داده و آنها را به رعایت [[تقوا]] امر می‌نمود<ref>جامع الاحادیث، ج۱۳، ص۱۱۶.</ref>.
+#انجام مراسم [[دعا]]: در عصر [[نبوی]] این مراسم همواره توسط خود پیامبر{{صل}} انجام می‌گرفت و [[سیره]] آن [[حضرت]] به هنگام اعزام نیرو چنین بود که: {{متن حدیث|كَانَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} إِذَا بَعَثَ‏ سَرِيَّةً}}، هنگامی که نیرویی برای انجام عملیات رزمی اعزام می‌نمود بر آنها دعا می‌کرد. مشابه این عمل در مورد [[امام علی]]{{ع}} نیز نقل شده است. این [[دعاها]] نشانگر هدف مشخص این مراسم به ظاهر صوری است که از طریق دعا، نیروهای [[رزمنده]] به نیروی لایزال [[الهی]] می‌پیوندند و [[توجه به خدا]] آنان را در برابر [[مشکلات]] [[پایدار]] و در پیروزی‌ها مانع از [[تجاوز]] از حدود و [[مقررات الهی]] می‌گردد و گاه این مراسم توسعه می‌یافت و به رزمندگان [[تعلیم]] داده می‌شد که خود دعاهای خاصی را بر زبان آورده و در تمامی حالات رزم آن را از خدای [[قادر]] مسألت نمایند. از آن جمله دعایی است که امیرالمؤمنین علی{{ع}} به فرماندهان و رزمندگان خود آموخت که همواره بگویند: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ احْقِنْ دِمَاءَنَا وَ دِمَاءَهُمْ وَ أَصْلِحْ‏ ذَاتَ‏ بَيْنِنَا وَ بَيْنِهِمْ‏ وَ اهْدِهِمْ مِنْ ضَلَالَتِهِمْ حَتَّى يَعْرِفَ الْحَقَّ مِنْهُمْ مَنْ جَهِلَهُ وَ يَرْعَوِىَ عَنْ الْغَيِّ وَ الْعُدْوَانِ مَنْ لَهِجَ بِهِ}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۰۶.</ref>.
+بی‌شک رزمنده‌ای که از عمق [[جان]] و صادقانه از [[خدا]] می‌خواهد که از ریخته شدن [[خون]] او و خون دشمنش جلوگیری نماید و [[صلح]] را به‌جای [[جنگ]] بر [[روابط]] فیمابین دو طرف برقرار سازد و آن دسته از نیروهای [[دشمن]] که ندانسته و نا آگاهانه به مصاف آمده‌اند را [[هدایت]] نماید و دسته دیگری را که آگاهانه در غرقاب [[گمراهی]] و [[تجاوز]] فرو رفته‌اند [[نجات]] بخشد، چنین نیرویی با چنین حال و هوای [[معنوی]] و [[فکری]] هرگز نمی‌تواند صحنه [[جهاد]] را به [[کشتار]] و ویرانگری تبدیل سازد.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]] و [[ابراهیم موسی‌زاده|موسی‌زاده، ابراهیم]]، [[بایسته‌های فقه سیاسی (کتاب)|بایسته‌های فقه سیاسی]]، ص ۲۳۴-۲۳۹.</ref>
 ==پرسش مستقیم==