چاووش خوانی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث زیارت است. مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

چاووش، به معنای پیشرو لشکر و قافله است، کسی که پیشاپیش قافله یا زوّار حرکت کند و آواز بخواند. کسی که در دربار شاهان یا در نزد امرا و بزرگان وظیفه دار امور تشریفاتی بوده، در روزهای سلام، اشخاص را به حضور آنان معرّفی می‌‌نموده است. در فرهنگ دینی در گذشته رسم بود که طبق مراسم سنّتی، هنگام رفتن اشخاص از شهرها و روستاها به زیارت نجف، کربلا، خراسان یا سفر حج، اشخاصی به نام “چاووش خوان” اشعاری را با لحنی سوزناک و خاصّ می‌‌خواندند. هم هنگامه بدرقه زائر، هم وقت استقبال، به‌صورت تک خوانی یا هم‌خوانی. محتوای اشعار هم اغلب سلام و صلوات بر پیامبر و اهل بیت او یا فراخوانی به پیوستن به کاروان زیارت بوده است. چاوش خوانی، حرفه‌ای معنوی و پر از صفا بود که صدای خوش و لحنی دلنشین می‌‌خواست و پاکی و دین‌داری و عشق به اهل بیت. چاووش خوانان، “منادیان راه خدا و قاصدان مرقد مطهّر اولیا” بودند و “بانگ چاووشان” مردم را به هلهله و غوغا و بی آرامی دل می‌‌رساند”. در هر فقره‌ای، مصرع “که بر حبیب خدا ختم انبیا صلوات”که چاووش خوان می‌‌خواند، از مردم صلوات می‌‌گرفت.

این مراسم سنّتی، در جاهای مختلف، تشریفات خاص و اشعار متفاوتی دارد. به نوشته دهخدا: “چاووش خوان کسی است که دعوت رفتن به زیارت عتبات عالیات کند.

در اصطلاح روستاییان خراسان، کسی باشد که در فصل مناسب زیارت در دهات و روستاها سواره یا پیاده به راه افتد و روستاییان را به وسیله جار زدن یا خواندن اشعار مهیّج و مناسب، به زیارت اعتاب مقدّسه تشویق و تهییج نماید.

چاووش خوانی

مراسمی سنتی است که در بدرقه یا استقبال از زائران خانه خدا یا عتبات عالیات برگزار می‌شود. چاووشی خوانان (چاووشان) که امروزه به ندرت یافت می‌شوند ذاکران شناخته شده‌ای در تمام شهرها و روستاها بودند که اشعار ویژه‌ای را در نعت رسول اکرم(ص) و مراثی خاندان نبوت به ویژه حضرت امام حسین(ع) و حضرت امام رضا(ع) از حفظ داشتند و این اشعار را در مراسم ویژه ولیمه دهی زائر یا در پیشگاه کاروان‌های زیارتی به هنگام حرکت به سوی مقصد می‌خواندند و شنوندگان صلوات می‌فرستادند و دست بر چهره خود کشیده و آرزو می‌کردند که به زودی توفیق سفر به خانه خدا و زیارت حج نصیب آنها شود. پس از مراسم چاووش خوانی در منزل فردی که قصد زیارت به خانه خدا را داشت همه مدعوین به اتفاق زائران نماز را به جماعت می‌خواندند و پس از انجام فریضه سفره شامی می‌گستردند و بعد از جمع کردن سفره، چاووشی خوانی، نوحه خوانی و احیاناً سخنرانی مذهبی انجام می‌شد. مردان زائر خانواده در صدر مجلس مردان و زنان زائر در صدر مجلس زنان می‌نشستند و مورد احترام قرار می‌گرفتند. مردمی که در مراسم ولیمه دهی شرکت می‌کردند چنان‌چه نذری داشتند به زائر می‌دادند تا آن را در حرم مطهر مدینه منوره بیندازد. گاهی نذری مردم به دور حرم برای تبرک طواف داده می‌شد و گاهی هم بالای حرم می‌گذاشتند. این آیین سنتی کم و بیش در شهرهای مذهبی کشور و در میان خانواده‌های سنتی برگزار می‌شود.

منابع

1. محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا
2. تونه‌ای، مجتبی، محمدنامه