کسب و کار در معارف و سیره امام کاظم
این مدخل زیرشاخهٔ بحث کسب و کار است. کسب و کار از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: کسب و کار در معارف و سیره نبوی - کسب و کار در معارف و سیره علوی - کسب و کار در معارف و سیره معصوم - کسب و کار در معارف و سیره امام کاظم - کسب و کار در فقه سیاسی - پرسش مرتبط نداردکار و امور معیشتی از نگاه امام کاظم(ع)
۱. «حسن بن علی بن ابی حمزه» از پدرش نقل کرده است که گفت: «ابو الحسن(ع) را دیدم که بر زمین خود کار می‌کرد و هردو پایش از عرق خیس شده بود. به او گفتم: فدایت گردم مردان (کارگران) کجایند؟ تا به این کار بپردازند. امام فرمود: «يَا عَلِيُّ، قَدْ عَمِلَ بِالْيَدِ مَنْ هُوَ خَيْرٌ مِنِّي فِي أَرْضِهِ وَ مِنْ أَبِي»؛ کسی بر زمین خویش کار کرد که از من و پدرم بهتر و برتر بود.
گفتم: او چه کسی بود؟ امام(ع) فرمود: «رَسُولُ اللَّهِ(ص) وَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ آبَائِي(ع)، كُلُّهُمْ كَانُوا قَدْ عَمِلُوا بِأَيْدِيهِمْ، وَ هُوَ مِنْ عَمَلِ النَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ وَ الْأَوْصِيَاءِ وَ الصَّالِحِينَ»؛ رسول خدا(ص)، امیر المؤمنین و پدرانم. آنان همگی با دست خویش کار می‌کردند و این، کار پیامبران، فرستادگان، جانشینان آنان و صالحان است[۱].
۲. از «موسی بن بکر» نقل شده است که گفت: «ابو الحسن(ع) به من فرمود: {{متن حدیث| مَنْ طَلَبَ هَذَا الرِّزْقَ مِنْ حِلِّهِ لِيَعُودَ بِهِ عَلَى عِيَالِهِ وَ نَفْسِهِ كَانَ كَالْمُجَاهِدِ فِي سَبِيلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِنْ غَلَبَ عَلَيْهِ ذَلِكَ، فَلْيَسْتَدِنْ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عَلَى رَسُولِهِ مَا يَقُوتُ بِهِ عِيَالَهُ. فَإِنْ مَاتَ وَ لَمْ يَقْضِهِ كَانَ عَلَى الْإِمَامِ قَضَاؤُهُ، فَإِنْ لَمْ يَقْضِهِ كَانَ عَلَيْهِ وِزْرُهُ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يَقُولُ: ﴿إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ وَالْعَامِلِينَ عَلَيْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِي الرِّقَابِ﴾[۲][۳]؛ هرکس از راه حلال در پی این روزی باشد تا آن را برای خود و عیال خود هزینه کند، همانند مجاهد در راه خداست و اگر نتوانست چیزی به دست آورد به حساب خداوند و پیامبرش به اندازه قوت عائله خود وام بگیرد. هرگاه پیش از ادای دین از دنیا برود، پرداختن آن بر عهده امام است و اگر امام آن را ادا نکند گناهش بر او نوشته می‌شود. خدای متعال می‌فرماید: «صدقات، تنها به تهیدستان و بینوایان و متصدیان گردآوری و تقسیم آن، و کسانی که دلشان به دست آورده می‌شود، و در راه آزادی بردگان و وامداران اختصاص دارد» و چنین فردی بی‌نوا و بدهکار و مشمول آیه یاد شده است.
۳. امام کاظم(ع) از پیامبر اکرم(ص) نقل می‌کند که فرمود: «طُوبَى لِمَنْ أَسْلَمَ وَ كَانَ عَيْشُهُ كَفَافاً وَ قَوْلُهُ سَدَاداً»[۴]؛ خوشا به حال آن‌که مسلمان شده، زندگی‌اش او را بسنده و گفتارش حق و درست باشد. ۴. نیز از پیامبر(ص) نقل می‌کند که فرمود: «اللَّهُمَّ ارْزُقْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ مَنْ أَحَبَّ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ الْعَفَافَ وَ الْكَفَافَ، وَ ارْزُقْ مَنْ أَبْغَضَ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ الْمَالَ وَ الْوَلَدَ»[۵]؛ بار خدایا، به محمد(ص) و خاندانش و آنان که محمد(ص) و خاندانش را دوست دارند عفاف (پاکدامنی) و کفاف (بسندگی) معاش روزی کن و به دشمنان محمد و خاندانش مال و فرزند فراوان بده.
۵. موسی بن جعفر(ع) از پدرانش از پیامبر(ص) نقل کرده است که فرمود: «أَرْبَعٌ مِنْ سَعَادَةِ الْمَرْءِ: الْخُلَطَاءُ الصَّالِحُونَ، وَ الْوَلَدُ الْبَارُّ، وَ الْمَرْأَةُ الْمُؤَاتِيَةُ، وَ أَنْ تَكُونَ مَعِيشَتُهُ فِي بَلَدِهِ»[۶]؛ چهار چیز از سعادت انسان است: داشتن همنشینان صالح، فرزند نیکوکار، زن موافق و همدل و اینکه درآمد و معاش او در شهرش باشد.
۶. و نیز امام کاظم(ع) فرمود: «مَنْ وَلَّدَهُ الْفَقْرُ أَبْطَرَهُ الْغِنَى»[۷]؛ «هرکس زاده بینوایی و فقر باشد، بی‌نیازی و غنا گستاخش کند».
۷. مردی به ابو الحسن، موسی بن جعفر(ع) گفت: «مرا وعده‌ای ده. امام(ع) فرمود: «كَيْفَ أَعِدُكَ؟ وَ أَنَا لِمَا لَا أَرْجُو أَرْجَى مِنِّي لِمَا أَرْجُو»[۸]؛ چگونه تو را وعده دهم؟ که خود به آنچه آمید آن نمی‌رود (مرگ) نزدیک‌تر و امیدوارترم از چیزی (زندگی طولانی و دیدن فرداها و روزهای دیگر) که بدان امید بسته‌ام».
۸. از «یحیی الحذاء» نقل شده است که: «به ابو الحسن(ع) گفتم: گاهی که در حضور پدرم چیزی را می‌خرم، در او حالتی می‌بینم که مرا اندوهناک می‌کند. امام فرمود: «تَنَكَّبْهُ وَ لَا تَشْتَرِ بِحَضْرَتِهِ فَإِذَا كَانَ لَكَ عَلَى رَجُلٍ حَقٌّ فَقُلْ لَهُ: فَلْيَكْتُبْ وَ كَتَبَ فُلَانُ بْنُ فُلَانٍ بِخَطِّهِ وَ أَشْهَدَ اللَّهَ عَلَى نَفْسِهِ وَ كَفى بِاللَّهِ شَهِيداً* فَإِنَّهُ يُقْضَى فِي حَيَاتِهِ أَوْ بَعْدَ وَفَاتِهِ»؛ از این کار دوری کن و چون بر کسی حقی (وامی) داشتی از او بخواه چنین بنویسد: و فلان فرزند فلان با خط خود چنین نگاشت و خدا را- که گواهی است بسنده- بر خود گواه گرفت که وام خود را در حیات یا پس از مرگ خود به وسیله وارثان ادا کند[۹].[۱۰]
منابع
پانویس
- ↑ اصول کافى، ج۵، ص۷۵؛ الفقیه، ج۳، ص۱۶۲.
- ↑ «زکات، تنها از آن تهیدستان و بیچارگان و مأموران (دریافت) آنها و دلجویی‌شدگان و در راه (آزادی) بردگان و از آن وامداران و (هزینه) در راه خداوند و از آن در راه‌ماندگان است» سوره توبه، آیه ۶۰.
- ↑ التهذیب، ج۶، ص۱۸۴.
- ↑ بحار الانوار، ج۷۲، ص۶۷.
- ↑ بحار الانوار، ج۷۲، ص۶۷.
- ↑ بحار الانوار، ج۱۰۳، ص۸۶.
- ↑ بحار الانوار، ج۱۰۰، ص۸۶.
- ↑ الفقیه، ج۳، ص۱۶۵.
- ↑ اصول کافى، ج۵، ص۳۱۸.
- ↑ سید منذر حکیم،سید منذر، پیشوایان هدایت، ج۹، ص ۳۳۳.