کوتاهی در مقابل مسؤولیت در حدیث

این مدخل زیرشاخهٔ بحث کوتاهی در مقابل مسؤولیت است. کوتاهی در مقابل مسؤولیت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: کوتاهی در مقابل مسؤولیت در قرآن - کوتاهی در مقابل مسؤولیت در حدیث - کوتاهی در مقابل مسؤولیت در نهج البلاغه - کوتاهی در مقابل مسؤولیت در اخلاق اسلامی - کوتاهی در مقابل مسؤولیت در معارف دعا و زیارات - پرسش‌های مرتبط

روایات مربوطه

1. امام صادق (ع) فرمودند: "دشمن انجام کارها، سستی و ضعف است"؛
2. امام کاظم (ع) فرمودند: "از خستگی و سستی بپرهیز، که این دو تو را از بهره دنیا و آخرت باز می‌دارد"؛
3. امام صادق (ع) فرمودند: "هرکس در مورد وضو و نماز خود سستی کند امیدی بدو درباره قیامتش نیست، و هرکس درباره آنچه معاشش را به اصلاح می‌آورد سستی کند، امیدی به او درباره دنیایش نیست" ؛
4. امام باقر (ع) فرمودند: "من مردی که در امور دنیای خود سست و ضعیف باشد را مبغوض می‌دارم - و یا فرمودند: برای این چنین کسی به غضب در می‌آیم - چه آن کس که در امر دنیای خود سستی کند، در امر آخرت خود نیز سست خواهد بود" ؛
5. امام صادق (ع) فرمودند: "هرگز از انسان سست و کسل کمک مخواه، و با ناتوان مشورت مکن"؛
6. امیرمؤمنان (ع) فرمودند: "چون اشیاء دو دو همراه شدند، سستی و عجز نیز با هم همراه شدند، و از همراهی آنان فقر پدید آمد" ؛
7. امام صادق (ع) به مردی از یاران خود نوشتند: "با دانشمندان به مجادله نپرداز، و با سفیهان و نادانان هم‌زبانی و ستیزه مکن، که دانشمندان با تو دشمن شوند و نادانان به تو دشنام دهند؛ و در امر به‌دست آوردن معیشت خود کوتاهی مکن، که در نتیجه سربار دیگران - و یا نوشتند: سربار خویشان خود- خواهی شد"؛
8. امام کاظم (ع) فرمودند: "خداوند متعال بنده پرخواب بی‌کار را مبغوض می‌دارد" ؛
9. عمر بن عبدالعزیز گوید: امام صادق (ع) از من سؤال کردند: "عمر بن مسلم چه کرده است؟، گفتم: فدایت شوم! او به عبادت روی آورده و تجارت و کسب و کار را ترک کرده است. امام فرمودند: وای بر او! آیا نمی‌داند که کسی که دست از طلب روزی بردارد، دعایش مستجاب نمی‌شود؟!؛ گروهی از یاران پیامبر اکرم (ص) چون این آیه نازل شد که ﴿وَمَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا * وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ﴾‌ درب مغازه‌های خود را بستند و به عبادت الهی روی آوردند و اعتقاد یافتند که خداوند امر معیشت آنان را بر عهده گرفته است. چون این خبر به پیامبر اکرم (ص) رسید، کسی را به سوی آنان فرستاد و پیغام داد که: برای چه این روش را در پیش گرفته‌اید؟ آنان نیز جواب دادند: ای پیامبر خدا! روزی ما را کسی بر عهده گرفته است، از این رو ما به عبادت روی آورده‌ایم!؛ پیامبر نیز پاسخ دادند که: هرکس چنین کند، خواسته‌اش برآورده نمی‌شود؛ از این رو به طلب رزق خود بپردازید".
10. "هرکس دنیایش را برای آخرتش، و آخرتش را برای دنیایش ترک گوید، از ما نیست" .
11. یکی از اهل بیت (ع) فرمودند: "برای دنیایت چنان تلاش کن که گویی همیشه زنده هستی، و برای آخرتت چنان تلاش کن که گویی فردا خواهی مرد" .
12. امام صادق (ع) فرمودند: "من خوش نمی‌دارم که کسی را ببینم که در طلب روزی پیش از ظهر آغاز به فعالیّت می‌کند؛ چه پیامبر اکرم (ص) فرمودند: خدایا! صبحگاهان را برای امّت من پر برکت ساز" .
13. امام صادق (ع) فرمودند: "در به‌دست آوردن معاش خود سستی نورزید، چرا که پدران ما در این مطلب می‌کوشیدند و معاش خود را طلب می‌کردند" ؛
14. امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: "خداوند -تبارک و تعالی! - انسان شاغل پرتلاش درست کردار را دوست می‌دارد" ؛
15. فضل بن یسار گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم: من تجارت و کسب و کار را ترک کرده‌ام، آن حضرت فرمودند: "چنین مکن، درب مغازه‌ات را باز کن، و بساط تجارتت را پهن نما، و از خداوند طلب روزی کن"؛
16. امام صادق (ع) فرمودند: "هیچ خیری در کسی که ثروت اندوزی از راه حلال را دوست نمی‌دارد، تا به‌وسیله آن آبروی خود را حفظ کند و دین خود را بپردازد و به نزدیکانش نیکی کند، نیست" ؛
17. امام صادق (ع) فرمودند: "یکی از سعادت‌های انسان، آن است که خود امر خانواده‌اش را بر عهده گیرد" ؛
18. امام صادق (ع) فرمودند: "به عنوان گناه انسان، همین کافی است که خانواده خود را از مال دنیا بی‌بهره سازد" ؛
19. امام صادق (ع) فرمودند: "از سستی و خستگی برحذر باش، که این دو کلید همه بدی‌ها هستند؛ چه، کسی که سستی ورزد هیچ حقّی را به جای نمی‌آورد، و کسی که خستگی داشته باشد بر هیچ حقّی صبر نمی‌ورزد- تا به انجام آن موفق شود-" ؛
20. امام کاظم (ع) فرمودند: "خداوند متعال بنده پرخواب بی‌کار را مبغوض می‌دارد"؛
21. امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: "تلاش و سعی بر عهده توست، امّا آن که در نتیجه پیروز شوی بر عهده تو نیست".

منابع

• مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی ج۳