شاهد بر نبوت

شاهد بر نبوت به معنای قراین و شواهدی که برای اثبات نبوت پیامبری از پیامبران الهی به کار می‌رود.

مقدمه

یکی از راه‌های شناخت پیامبران، مطالعه در احوال و آثار ایشان و گردآوری قراین و شواهد است. این قراین و شواهد را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد:

پیشینه مدعی پیامبری:انسان در طول مدتی که در میان مردم زیست می‌کند، اعمال و رفتار خاصی از خود بروز می‌دهد. این عملکردها آیینه‌ای است که روحیات، اخلاق و اندیشه‌های او را به‌ روشنی نشان می‌دهد. مدعی مقام نبوت نیز از این پیشینه برخوردار است و می‌توان از آن به‌ عنوان نشانه‌ای بر صدق ادعایش بهره جست. همه انبیای الهی از میان مردم برخاسته و برنامه زندگی آنها در پیش روی همگان بوده است. تاریخ گواهی می‌دهد همه پیامبران خدا قبل از بعثت، در میان قوم خود به خوش‌نامی، صلاح، سداد و امانت‌داری، راستگویی و سایر خصلت‌های پسندیده انسانی شناخته می‌شدند. آنان نه‌ تنها هیچ سابقه ناشایستی در اخلاق و رفتار خود، چه فردی و چه اجتماعی نداشتند، بلکه در میان همگان به خردمندی، فهم و درایت مشهور بودند، به‌گونه‌ای که کسی نمی‌توانست کوچک‌ترین نقطه ضعفی در اخلاق و رفتار آنان پیدا کند. خود این خصوصیت برای انسان‌های باانصاف زمینه‌ای بود تا پس از مشاهده سایر قراین و شواهد، به صداقت آنان در ادعایشان ایمان بیاورند.
شرایط محیط دعوت: یکی از عوامل تعلیم و تربیت هر انسانی محیط و جامعه‌ای است که در آن رشد و پرورش یافته است. اگر شخص از جامعه‌ای برخیزد که در آن آثاری از علم و فرهنگ و تمدن وجود نداشته باشد و سپس با تعلیمات حکیمانه و عالمانه آنان را به مترقی‌ترین فرهنگ‌ها و تمدن‌های انسانی دعوت نماید و مدعی باشد که این تعالیم را از خداوند دریافت کرده است، این خود نشان‌دهنده درستی ادعای اوست.
محتوای دعوت: مدعی نبوت ناگزیر مردم را به‌ سوی عقاید، آرمانها، اخلاق و احکامی دعوت می‌کند که مدعی است از جانب خداوند متعال آورده است. بررسی این آموزه‌ها و قوانین ازنظر مطابقت آنها با خرد و وجدان جمعی انسان‌ها و نیز تأثیر آنها در سازندگی فردی و اجتماعی، می‌تواند نشان دهد این مدعی نبوت تا چه اندازه در ادعای خود صادق است.
گروندگان و یاوران:ایمان آورندگان به یک مدعی نبوت، شاخص خوبی برای شناخت وی می‌باشند. معمولاً کسانی که ارتباط نزدیکی با یک فرد دارند بیش از سایرین او را می‌شناسند و وضعیت روحی، اعتقادی و اخلاقی او را می‌دانند. حال اگر همین افراد در شمار نخستین کسانی باشند که به او می‌گروند، این خود نشانه‌ای است بر اینکه وی در میان این افراد از سابقه قابل قبولی برخوردار بوده است. یا اگر انسان‌های نیکوکار، خردمند و فرزانه جامعه به وی بگروند، این خود نشان می‌دهد دعوت وی از استحکام فکری، عقلی و اخلاقی قابل‌توجهی برخوردار است.
پایداری در دعوت: هر مدعیِ جایگاه و مقامی به‌ هر حال با مخالفت‌هایی روبرو می‌گردد. مدعی نبوت نیز از این واقعیت برکنار نیست. میزان پایداری و از خودگذشتگی مدعی نبوت در برابر مخالفت‌ها و کارشکنی‌هایی که در بعضی موارد به جنگ و ستیزهای سخت منجر می‌شود و خطرات جانی و مالی فراوانی ممکن است در برداشته باشد، به نوبه خود وسیله مناسبی برای تشخیص صداقت وی در ادعایش است.

باید توجه داشت هرکدام از این قراین به‌ تنهایی ممکن است در تشخیص درستی ادعای یک مدعی نبوت کارساز نباشد، اما زمانی که همه این شرایط و قراین درباره یک نفر تحقق پیدا کند به‌ حکم عقل سلیم، انسان به یقین می‌رسد وی در ادعای خود صادق است.

زمانی که نامه پیامبر اکرم (ص) به قیصر روم رسید، احتمال داد که وی همان پیامبر (ص) موعود تورات و انجیل باشد، ازاین‌رو در پی تحقیق برآمد. در همان زمان ابوسفیان همراه با گروهی از قریش برای تجارت به شام رفته بودند. قیصر آنان را احضار کرد و از آنها درباره ویژگی‌های پیامبر اکرم (ص) پرسید و پس از دریافت پاسخ، گفت: اگر پاسخ‌های شما درست باشد، او بی‌گمان پیامبر است ^[۱].^[۲]

این روش که انسان با نظر به مجموعه‌ای از قراین و شواهد ظنی، به حقانیت یک پیامبر یقین پیدا کند، یکی از روش‌های عقلایی و رایج بشری برای دستیابی به واقعیت‌هاست.

جستارهای وابسته

منابع

سبحانی، محمد تقی و برنجکار، رضا، معارف و عقاید ۱

پانویس

↑ بحار الانوار، ج ۲۰، ص ۳۷۰.
↑ سبحانی، محمد تقی و برنجکار، رضا، معارف و عقاید، ص ۱۸۳-۱۸۵.

[1] بحار الانوار، ج ۲۰، ص ۳۷۰.

[2] سبحانی، محمد تقی و برنجکار، رضا، معارف و عقاید، ص ۱۸۳-۱۸۵.

[۱]

[۲]