ادریس بن زید قمی

مقدمه

ادریس بن زید از اصحاب و راویان امام رضا (ع) و امام کاظم (ع)^[۱] و بنا بر نقلی از اصحاب امام جواد (ع)^[۲] بود. در منابع رجالی ذکری از او به میان نیامده و برخی وی را مجهول خوانده‌اند^[۳]. شیخ صدوق او را جزو استادان خود نام برده و طرق خود به وی را بیان کرده و او و علی بن ادریس را با عبارت «صاحبی الإمام الرضا (ع)» توصیف کرده است^[۴]. برخی این عبارت شیخ را به نوعی مدح آن دو به شمار آورده‌اند^[۵]، اما برخی چنین برداشتی را درست نمی‌دانند^[۶] و طبعاً صحابی را بر معنای عام آن حمل می‌کنند.

ابراهیم بن هاشم قمی، احمد بزنطی، محمد بن سهل که همه صاحب اصول بودند، از وی روایت کرده‌اند. صدوق به همه آنها اعتماد کرده و از احادیث ایشان استفاده نموده است^[۷]. دو روایت از ادریس در منابع روایی موجود است. یکی از آنها در باب کفاره روزه نذر^[۸] و دیگری در باب زمین و مراتع است^[۹] که هر دو در منابع فقهی مورد استناد فقیهان قرار گرفته است^[۱۰].

برخی او را با ادریس بن زیاد کفرتوثی، منسوب به قریه‌ای در نزدیکی الجزیره یا یکی از روستاهای فلسطین^[۱۱]، متحد خوانده‌اند،؛ چراکه ابراهیم بن هاشم از هر دو نفر حدیثی را روایت کرده است^[۱۲]، اما این دلیل برای متحد دانستن این دو کافی به نظر نمی‌رسد، به ویژه آنکه هیچ نسبتی میان قمی و کفرتوثی نمی‌توان یافت. از این‌رو، برخی رسماً این ادعا را مردود دانسته و نپذیرفته‌اند^[۱۳]. برخی دیگر وی را با ادریس بن عبدالله بن سعد اشعری و ادریس بن عیسی اشعری قمی که هر دو در زمرۀ اصحاب امام رضا (ع) قرار دارند، متحد دانسته‌اند^[۱۴]، بی‌آنکه دلیل استواری برای این مدعا اقامه کنند. از این‌رو، این ادعا چندان مورد اقبال دیگر رجالیون و تراجم‌نگاران واقع نشده است و به همین دلیل نمی‌توان به آنها تمسک کرد و استناد جست.^[۱۵]

منابع

اخلاقی، معصومه، مقاله «ادریس بن زید قمی»، دانشنامه امام رضا ج۲

پانویس

↑ جامع الرواة، ج۱، ص۷۶.
↑ طرائف المقال، ج۱، ص۲۸۱.
↑ المفید من معجم رجال الحدیث، ص۵۱؛ روضة المتقین، ج۱۴، ص۴۹.
↑ من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۴۸۹؛ معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۱۷۱.
↑ وسائل الشیعة، ج۳۰، ص۳۱۴؛ روضة المتقین، ج۱۴، ص۴۸- ۴۹؛ أعیان الشیعة، ج۳، ص۲۲۹.
↑ شعب المقال، ص۲۴۱.
↑ مستدر کات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۵۲۷.
↑ الکافی، ج۴، ص۱۴۳؛ وسائل الشیعة، ج۱۰، ص۳۸۹.
↑ الکافی، ج۵، ص۲۷۶؛ من لایحضره الفقیه، ج۳، ص۲۴۶؛ تهذیب الأحکام، ج۷، ص۱۴۱؛ وسائل الشیعة، ج۱۷، ص۳۷۱.
↑ کتاب الوافی، ج۱۱، ص۵۱۹؛ جامع المدارک، ج۵، ص۲۴۳.
↑ معجم البلدان، ج۴، ص۴۶۸.
↑ تعلیقة علی منهج المقال، ص۸۲.
↑ تنقیح المقال، ج۸، ص۳۳۲.
↑ طرائف المقال، ج۱، ص۲۸۱.
↑ اخلاقی، معصومه، مقاله «ادریس بن زید قمی»، دانشنامه امام رضا ج۲ ص ۴۳.

[1] جامع الرواة، ج۱، ص۷۶.

[2] طرائف المقال، ج۱، ص۲۸۱.

[3] المفید من معجم رجال الحدیث، ص۵۱؛ روضة المتقین، ج۱۴، ص۴۹.

[4] من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۴۸۹؛ معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۱۷۱.

[5] وسائل الشیعة، ج۳۰، ص۳۱۴؛ روضة المتقین، ج۱۴، ص۴۸- ۴۹؛ أعیان الشیعة، ج۳، ص۲۲۹.

[6] شعب المقال، ص۲۴۱.

[7] مستدر کات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۵۲۷.

[8] الکافی، ج۴، ص۱۴۳؛ وسائل الشیعة، ج۱۰، ص۳۸۹.

[9] الکافی، ج۵، ص۲۷۶؛ من لایحضره الفقیه، ج۳، ص۲۴۶؛ تهذیب الأحکام، ج۷، ص۱۴۱؛ وسائل الشیعة، ج۱۷، ص۳۷۱.

[10] کتاب الوافی، ج۱۱، ص۵۱۹؛ جامع المدارک، ج۵، ص۲۴۳.

[11] معجم البلدان، ج۴، ص۴۶۸.

[12] تعلیقة علی منهج المقال، ص۸۲.

[13] تنقیح المقال، ج۸، ص۳۳۲.

[14] طرائف المقال، ج۱، ص۲۸۱.

[15] اخلاقی، معصومه، مقاله «ادریس بن زید قمی»، دانشنامه امام رضا ج۲ ص ۴۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]