شرحبیل بن ذی الکلاع حمیری
شرحبیل بن ذی الکلاع حمیری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: شرحبیل بن ذی الکلاع حمیری در تاریخ اسلامی - شرحبیل بن ذی الکلاع حمیری در معارف و سیره حسینی - پرسش مرتبط نداردشرحبیل بن ذی الکلاع، از عمال بنی‌امیه و از جنایتکاران حادثه کربلا بود.
مقدمه
اولین بار که از او سخن به میان می‌آید هنگام جنگ صفین است که در سپاه شام علیه امام علی (ع) می‌جنگد.[۱]
پس از واقعه کربلا و شهادت امام حسین (ع) در کوفه می‌زیست.
پس از مرگ یزید، شرحبیل بن ذی الکلاع به حمص رفت. در جنگ «مَرج راهط» که بین شامیان به رهبری ضحاک بن قیس فهری که به نام عبدالله بن زبیر بر آنجا مسلط شده بود،[۲] با مروان بن حکم صورت گرفت، ضحاک از نعمان بن بشیر که در حمص بود، یاری طلبید و او شرحبیل را به یاری‌اش فرستاد.[۳]جنگ به پیروزی مروان و قتل ضحاک و تعداد زیادی از شامیان انجامید.[۴] پس از آن به مروان پیوست و در جنگ با توابین در کنار عبیدالله بن زیاد قرار گرفت. در این جنگ بین او و حصین بن نمیر تمیمی بر سر فرماندهی اختلاف و درگیری لفظی به‌وجود آمد، اما بالاخره او سالار و فرمانده سواران عبیدالله شد و در جنگ دستش به خون شهدای توابین نیز آغشته شد.[۵]
توّابین برای گرفتن انتقام از قاتلان امام حسین (ع) به رهبری سلیمان بن صُرَد خُزاعی با چهار هزار سپاهی دست به قیام زدند و عبیدالله بن زیاد با سی هزار شامی به جنگ آنان رفت. در این نبرد شرحبیل بن ذی الکلاع به همراه حُصَین بن نُمَیر تَمیمی، ادهم بن محرز باهلی، ربیعة بن مخارق غنوی و جَبَلَة بن عبدالله خَثعَمی که همه از دشمنان سرسخت اهل بیت (ع) بودند، تحت فرماندهی عبیدالله بن زیاد با نیروهای توّابین مواجه شدند. در جمادی الاولی ۶۵ در عین‌الورده (رأس‌العین) در ناحیه جزیره، نبردی سخت در گرفت. در این نبرد شامیان پیروز شدند.
در زمان قیام مختار ثقفی، عبیدالله بن زیاد، شرحبیل را به فرماندهی سواره‌نظام خود برگزید.[۶] سرانجام در جنگ «خازر» در نهری نزدیک زاب از اراضی موصل، لشکر عبیدالله از ابراهیم بن مالک اشتر فرمانده سپاه مختار شکست سختی خورد. در این جنگ که روز عاشورای سال ۶۶ هجری[۷] و به روایتی سال ۶۷ هجری[۸] روی داد، عبیدالله و دیگر فرماندهان شام کشته شدند.
سه نفر با نام‌های سفیان بن یزید ازدی، ورقاء بن عازب اسدی و عبدالله بن زهیر سلمی ادعای کشتن او را کردند.[۹] اما بنا به نقلی قاتل او ابراهیم بود.[۱۰]
ابراهیم، سر شرحبیل بن ذی الکلاع و دیگر فرماندهان را از تن جدا کرد و به سوی مختار به کوفه فرستاد و بدن آنان را سوزاند.[۱۱] مختار سر آنان را توسط فرستاده‌ای نزد امام سجاد (ع)، محمد بن حنفیه و سایر بنی هاشم به مدینه فرستاد.[۱۲].[۱۳]
منابع
پانویس
- ↑ وقعه صفین، منقری، نصربن مزاحم، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم: مکتبه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۳۷۶شمسی. ، ص۳۳۵.
- ↑ الطبقات الکبری، ابن سعد کاتب واقدی، محمد، چاپ احسان عباس، بیروت: دار صادر، ۱۴۰۵ قمری. ، ج۵، ص۳۰؛ انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: ۱۹۹۶ – ۲۰۰۰ میلادی. ، ج۶، ص۲۶۴؛ تاریخ طبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمدبن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: ۱۳۸۲ – ۱۳۸۷ قمری / ۱۹۶۲ – ۱۹۶۷ میلادی. ، ج۵، ص۵۳۱.
- ↑ البدایه و النهایه، ابن‌کثیر دمشقی، عمادالدین اسماعیل بن عمر، قاهره: ۱۹۳۲ میلادی. ، ج۸، ص۲۴۳.
- ↑ ر. ک: انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: ۱۹۹۶ – ۲۰۰۰ میلادی. ، ج۶، ص۲۷۶،۲۷۲؛ تاریخ طبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمدبن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: ۱۳۸۲ – ۱۳۸۷ قمری / ۱۹۶۲ – ۱۹۶۷ میلادی. ، ج۵، ص۵۴۱،۵۳۹،۵۳۷،۵۳۴.
- ↑ رک: انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: ۱۹۹۶ – ۲۰۰۰ میلادی. ، ج۶، ص۳۷۰؛ تاریخ طبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمدبن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: ۱۳۸۲ – ۱۳۸۷ قمری / ۱۹۶۲ – ۱۹۶۷ میلادی. ، ج۵، ص۵۹۷، ج۶، ص۸۸،۸۶؛ شذرات الذهب فی اخبار من الذهب، ابن‌عماد حنبلی، ابوالفلاح عبدالحی‌بن احمد، بیروت: دارالحیاء التراث العربی، ۱۴۰۶ قمری. فی اخبار من الذهب، ابن‌عماد حنبلی، ابوالفلاح عبدالحی‌بن احمد، بیروت: دارالحیاء التراث العربی، ۱۴۰۶ قمری. ، ج۱، ص۷۴؛ الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، عزّالدین علی بن احمد بن ابی الکرم، تحقیق مکتبه التراث، بیروت: ۱۳۸۵-۱۳۸۶ قمری. ، ج۴، ص۱۸۰-۱۸۱؛ تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ذهبی، محمدبن احمد، چاپ بشار عوّاد معروف، بیروت: ۱۴۲۴ قمری. ، حوادث و وفیات ۶۱-۸۰ هجری، ص۱۷۹؛ البدایه و النهایه، ابن‌کثیر دمشقی، عمادالدین اسماعیل‌بن عمر، قاهره: ۱۹۳۲ میلادی. ، ج۸، ص۲۵۳.
- ↑ تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ذهبی، محمدبن احمد، چاپ بشار عوّاد معروف، بیروت: ۱۴۲۴ قمری، حوادث و وفیات ۶۱-۸۰ هجری، ص۵۶؛ تجارب الامم و تعاقب الهمم، مسکویه الرازی، ابوعلی، چاپ ابوالقاسم امامی، تهران: دارسروش للطباعة و النشر، ۱۳۶۶ شمسی. ، ج۲، ص۱۹۴.
- ↑ رک: التاریخ الصغیر، بخاری، محمدبن اسماعیل، چاپ محمود ابراهیم زاید، بیروت: ۱۴۰۶ قمری / ۱۹۸۶ میلادی. ، ص۱۵۵؛ تاریخ خلیفة بن خیاط، خلیفة‌بن خیاط، ابن‌عمر، بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ قمری. ، ص۱۶۳؛ ترجمة الامام الحسین (ع) من تاریخ دمشق، ابن‌عساکر، ابوالقاسم علی‌بن حسن، تحقیق علامه شیخ محمدباقر محمودی، بیروت: مؤسسه المحمودی، ۱۳۹۸ قمری. ، ج۳۷، ص۴۳۶؛ الوافی بالوفیات، صفدی، خلیل بن ابیک، به کوشش احسان عباس، بیروت: دار صادر، ۱۴۱۱ قمری. ، صفدی، خلیل بن ابیک، به کوشش احسان عباس، بیروت: دار صادر، ۱۴۱۱ قمری. ، ج۱۹، ص۳۷۱.
- ↑ رک: المعارف، ابن قتبیه، عبدالله، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره: ۱۹۶۰ میلادی. ، ص۳۴۷؛ انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: ۱۹۹۶ – ۲۰۰۰ میلادی. ، ج۶، ص۴۲۳-۴۲۶؛ تاریخ طبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمدبن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: ۱۳۸۲ – ۱۳۸۷ قمری / ۱۹۶۲ – ۱۹۶۷ میلادی. ، ج۶، ص۸۸،۸۶؛ التنبیه و الاشراف، مسعودی، علی‌بن الحسین، تصحیح عبدالله اسماعیل الصاوی، قاهره. ، ص۲۷۰؛ شذرات الذهب فی اخبار من الذهب، ابن‌عماد حنبلی، ابوالفلاح عبدالحی‌بن احمد، بیروت: دارالحیاء التراث العربی، ۱۴۰۶ قمری. فی اخبار من الذهب، ابن‌عماد حنبلی، ابوالفلاح عبدالحی‌بن احمد، بیروت: دارالحیاء التراث العربی، ۱۴۰۶ قمری. ، ج۱، ص۷۴؛ تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ذهبی، محمدبن احمد، چاپ بشار عوّاد معروف، بیروت: ۱۴۲۴ قمری. ، حوادث و وفیات ۶۱-۸۰ هجری، ص۱۷۹؛ البدایه و النهایه، ابن‌کثیر دمشقی، عمادالدین اسماعیل‌بن عمر، قاهره: ۱۹۳۲میلادی. ، ج۸، ص۲۸۲.
- ↑ رک: انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: ۱۹۹۶ – ۲۰۰۰میلادی. ، ج۶، ص۴۳۶؛ تاریخ طبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمدبن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: ۱۳۸۲ – ۱۳۸۷ قمری / ۱۹۶۲ – ۱۹۶۷ میلادی. ، ج۶، ص۹۱؛ الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، عزّالدین علی بن احمد بن ابی الکرم، تحقیق مکتبه التراث، بیروت: ۱۳۸۵-۱۳۸۶ قمری. ، ج۴، ص۲۶۴.
- ↑ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدر آباد دکن: ۱۳۹۵ قمری/ ۱۹۷۵ میلادی. ، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدر آباد دکن: ۱۳۹۵ قمری/ ۱۹۷۵ میلادی. ، ج۵، ص۲۸۲.
- ↑ رک: تاریخ خلیفة بن خیاط، خلیفة‌بن خیاط، ابن‌عمر، بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ قمری. ، ص۶۴؛ المعارف، ابن قتبیه، عبدالله، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره: ۱۹۶۰ میلادی. ، ص۳۴۷؛ انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: ۱۹۹۶ – ۲۰۰۰ میلادی. ، ج۶، ص۴۲۳-۴۲۶؛ تاریخ یعقوبی، احمد بن اسحاق (ابن‌واضح)، بیروت: دارصادر، ۱۳۷۹ قمری / ۱۹۶۰ میلادی. ، ج۲، ص۲۵۹؛ تاریخ طبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمدبن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: ۱۳۸۲ – ۱۳۸۷ قمری / ۱۹۶۲ – ۱۹۶۷ میلادی. ، ج۶، ص۸۶-۹۰؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، مسعودی، علی بن الحسین، چاپ باربیه دومنار و پاوه دوکورتی، پاریس: ۱۸۶۱-۱۸۷۷ میلادی. ، ج۳، ص۲۹۸؛ الوافی بالوفیات، صفدی، خلیل بن ابیک، به کوشش احسان عباس، بیروت: دار صادر، ۱۴۱۱ قمری. ، صفدی، خلیل بن ابیک، به کوشش احسان عباس، بیروت: دار صادر، ۱۴۱۱ قمری. ، ج۱۹، ص۳۷۱.
- ↑ ر. ک: الطبقات الکبری، ابن سعد کاتب واقدی، محمد، چاپ احسان عباس، بیروت: دار صادر، ۱۴۰۵ قمری. ، ج۵، ص۱۰۰؛ تاریخ یعقوبی، احمد بن اسحاق (ابن‌واضح)، بیروت: دارصادر، ۱۳۷۹ قمری / ۱۹۶۰ میلادی. ، ج۲، ص۲۵۹؛ قس ابن حبیب، المحبّر، ابن حبیب، محمد، به کوشش ایلزه لیشتن اشتتر، حیدر آباد دکن: ۱۳۶۱ قمری/ ۱۹۴۲ میلادی. ، ص۴۹۱؛ دینوری، الاخبار الطوال، دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود، چاپ عبدالمنعم عامر، قاهره: ۱۹۶۰ میلادی. ، ص۲۹۵ و ابن اعثم کوفی، الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدر آباد دکن: ۱۳۹۵ قمری/ ۱۹۷۵ میلادی. ، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدر آباد دکن: ۱۳۹۵ قمری/ ۱۹۷۵ میلادی. ، ج۶، ص۲۸۲-۲۸۳؛ مقدسی، البدء و التاریخ، مقدسی، مطهربن طاهر، پاریس: چاپ کلمان هوار، ۱۸۹۹ – ۱۹۱۹ میلادی، چاپ افست تهران: ۱۹۶۲ میلادی. ، ج۶، ص۲۲؛ نزد محمد بن حنفیه. مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، مسعودی، علی بن الحسین، چاپ باربیه دومنار و پاوه دوکورتی، پاریس: ۱۸۶۱-۱۸۷۷ میلادی. ، ج۳، ص۲۹۸؛ نزد عبدالله بن زبیر به مکه.
- ↑ محمدزاده، مرضیه، دوزخیان جاوید، ص۲۰۱-۲۰۳.