ارجاف در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۴۸

معناشناسی

ارجاف در لغت به معنای ایجاد نگرانی شدید است و مرجف یعنی شایعه‌پرداز و کسی که اخبار دروغ را برای اضطراب مردم تولید می‌کند^[۱]. اصل آن "رجف" به معنای "اضطراب شدید" است^[۲]. اراجیف سخنانی بی‌پایه و دلهره‌آور و شایعاتی است که موجب اضطراب، اختلال و تزلزل در میان مردم می‌گردد^[۳].^[۴]

ارجاف در قرآن

در آیه ۶۰ سوره احزاب چنین آمده است: ﴿لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ﴾^[۵]. خداوند متعال در این آیه منافقان و شایعه‌پردازان را به‌شدت تهدید می‌کند که اگر از دروغ‌پردازی و شایعه‌پراکنی که موجب تضعیف روحیه مردم و ایجاد دلهره و اضطراب در جامعه می‌گردد، دست بر ندارند، دستور اخراج آنها از مدینه و قتلشان را صادر خواهد کرد^[۶].

سه وصف منافقان مدینه در این آیه شریفه آمده است:

نفاق،
مرض در قلب،
دروغ‌پردازی و شایعه‌پراکنی^[۷].^[۸]

ارجاف در فقه سیاسی

شایعه در فرهنگ سیاسی، اظهار قضیه‌ای مربوط به وقایع یا اشخاص، برای معتقد کردن شنونده آن است، بی‌آنکه معیار معتبری جهت سنجش صحت و سقم آن موجود باشد. شایعه دهان به دهان منتشر می‌شود و در هر بازگویی کوتاه‌تر، فشرده‌تر و قابل فهم‌تر می‌گردد. جعلیات و توهمات از خصایص شایعه هستند^[۹].

مراد از ارجاف در فقه به پیروی از قرآن کریم^[۱۰] پخش اخبار دروغ سیاسی یا نظامی به منظور تضعیف روحیه مسلمانان است، مانند آنکه کسی به دروغ از اجتماع کفار برای جنگ با مسلمانان خبر دهد. از این عنوان در باب جهاد سخن رفته است. به تصریح قرآن کریم، ارجاف حرام است و حاکم اسلامی می‌تواند دروغ پرداز را از همراهی با سپاه اسلام در جنگ باز دارد^[۱۱] و در صورت شرکت، از غنایم سهمی نمی‌برد^[۱۲]^[۱۳]

شایعه ممکن است کینه‌توزانه، دلخوش ‌کننده یا هراس‌انگیز باشد؛ اما بیشتر شایعات، جنبه بدگویی دارند و مبیّن کینه‌توزی به افراد هستند. شخصی که با نقل داستان‌های مبالغه‌آمیز درباره تلفات و زیان‌های وارده به کشور خود، همسایه‌ها را در نگرانی خویش شریک می‌سازد، شایعه‌پرداز است^[۱۴].^[۱۵]

منابع

پانویس

↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۹، ص۱۱۳.
↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۳۴۴؛ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۹، ص۱۱۲.
↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۴، ص۶۱.
↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۴۷۲-۴۷۳.
↑ «اگر منافقان و بیماردلان و شایعه‌افکنان مدینه دست (از کارهایشان) برندارند، تو را بر آنان برمی‌انگیزیم سپس در آن شهر جز زمانی اندک در کنار تو نخواهند بود» سوره احزاب، آیه ۶۰.
↑ سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۱۶، ص۳۴۱.
↑ وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۲۲، ص۱۱۲.
↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۴۷۲-۴۷۳.
↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص: ۴۷۲-۴۷۳.
↑ ﴿لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ ثُمَّ لَا يُجَاوِرُونَكَ فِيهَا إِلَّا قَلِيلًا * مَلْعُونِينَ أَيْنَمَا ثُقِفُوا أُخِذُوا وَقُتِّلُوا تَقْتِيلًا﴾ «اگر منافقان و بیماردلان و شایعه‌افکنان مدینه دست (از کارهایشان) برندارند، تو را بر آنان برمی‌انگیزیم سپس در آن شهر جز زمانی اندک در کنار تو نخواهند بود * در حالی که لعنت‌شدگانند؛ هر جا یافته شوند باید بی‌درنگ گرفتار و کشته شوند» سوره احزاب، آیه ۶۰-۶۱.
↑ المبسوط، ج۲، ص۷.
↑ منتهی المطلب، ج۲، ص۹۴۸.
↑ عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی، ص ۱۴۲.
↑ علی‌اکبر آقابخشی و مینو افشاری‌راد، فرهنگ علوم سیاسی، ص۳۷۶.
↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۴۷۲-۴۷۳.

[1] ابن‌منظور، لسان العرب، ج۹، ص۱۱۳.

[2] حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۳۴۴؛ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۹، ص۱۱۲.

[3] حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۴، ص۶۱.

[4] نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۴۷۲-۴۷۳.

[5] «اگر منافقان و بیماردلان و شایعه‌افکنان مدینه دست (از کارهایشان) برندارند، تو را بر آنان برمی‌انگیزیم سپس در آن شهر جز زمانی اندک در کنار تو نخواهند بود» سوره احزاب، آیه ۶۰.

[6] سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۱۶، ص۳۴۱.

[7] وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۲۲، ص۱۱۲.

[8] نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۴۷۲-۴۷۳.

[9] نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص: ۴۷۲-۴۷۳.

[10] ﴿لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ ثُمَّ لَا يُجَاوِرُونَكَ فِيهَا إِلَّا قَلِيلًا * مَلْعُونِينَ أَيْنَمَا ثُقِفُوا أُخِذُوا وَقُتِّلُوا تَقْتِيلًا﴾ «اگر منافقان و بیماردلان و شایعه‌افکنان مدینه دست (از کارهایشان) برندارند، تو را بر آنان برمی‌انگیزیم سپس در آن شهر جز زمانی اندک در کنار تو نخواهند بود * در حالی که لعنت‌شدگانند؛ هر جا یافته شوند باید بی‌درنگ گرفتار و کشته شوند» سوره احزاب، آیه ۶۰-۶۱.

[11] المبسوط، ج۲، ص۷.

[12] منتهی المطلب، ج۲، ص۹۴۸.

[13] عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی، ص ۱۴۲.

[14] علی‌اکبر آقابخشی و مینو افشاری‌راد، فرهنگ علوم سیاسی، ص۳۷۶.

[15] نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۴۷۲-۴۷۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
+{{مدخل مرتبط
+| موضوع مرتبط = ارجاف
+| عنوان مدخل  = ارجاف
+| مداخل مرتبط = [[ارجاف در فقه سیاسی]]
+| پرسش مرتبط  =
+}}
-{{امامت}}
+== معناشناسی ==
-<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[ارجاف]]''' است. "'''[[ارجاف]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
+ارجاف در لغت به معنای ایجاد [[نگرانی]] شدید است و مرجف یعنی شایعه‌پرداز و کسی که [[اخبار دروغ]] را برای [[اضطراب]] [[مردم]] تولید می‌کند<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ج۹، ص۱۱۳.</ref>. اصل آن "رجف" به معنای "اضطراب شدید" است<ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۳۴۴؛ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۹، ص۱۱۲.</ref>. اراجیف سخنانی بی‌پایه و دلهره‌آور و شایعاتی است که موجب اضطراب، اختلال و [[تزلزل]] در میان مردم می‌گردد<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۴، ص۶۱.</ref>.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص۴۷۲-۴۷۳.</ref>
-<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[ارجاف در قرآن]] - [[ارجاف در حدیث]] - [[ارجاف در فقه سیاسی]] </div>
-<div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[ارجاف (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
-<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
-==مقدمه==
+== ارجاف در [[قرآن]] ==
-شایعه‌پرداز و کسی که [[اخبار دروغ]] را برای [[اضطراب]] [[مردم]] تولید می‌کند<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ج۹، ص۱۱۳.</ref>. اصل آن "رجف" به معنای "اضطراب شدید"<ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۳۴۴؛ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۹، ص۱۱۲.</ref>. اراجیف سخنانی بی‌پایه و دلهره‌آور و شایعاتی است که موجب اضطراب، اختلال و [[تزلزل]] در میان مردم می‌گردد<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۴، ص۶۱.</ref>.
+در [[آیه]] ۶۰ [[سوره احزاب]] چنین آمده است: {{متن قرآن|لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ}}<ref>«اگر منافقان و بیماردلان و شایعه‌افکنان مدینه دست (از کارهایشان) برندارند، تو را بر آنان برمی‌انگیزیم سپس در آن شهر جز زمانی اندک در کنار تو نخواهند بود» سوره احزاب، آیه ۶۰.</ref>. [[خداوند متعال]] در این [[آیه منافقان]] و شایعه‌پردازان را به‌شدت [[تهدید]] می‌کند که اگر از دروغ‌پردازی و شایعه‌پراکنی که موجب [[تضعیف]] [[روحیه]] مردم و ایجاد [[دلهره]] و اضطراب در [[جامعه]] می‌گردد، دست بر ندارند، [[دستور]] [[اخراج]] آنها از [[مدینه]] و قتلشان را صادر خواهد کرد<ref>سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۱۶، ص۳۴۱.</ref>.
-{{متن قرآن|لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ}}<ref>«اگر منافقان و بیماردلان و شایعه‌افکنان  مدینه دست (از کارهایشان) برندارند، تو را بر آنان برمی‌انگیزیم سپس در آن شهر جز زمانی اندک در کنار تو نخواهند بود» سوره احزاب، آیه ۶۰.</ref>.
+سه وصف [[منافقان]] مدینه در این [[آیه شریفه]] آمده است:
+# [[نفاق]]،
+# [[مرض]] در [[قلب]]،
+# دروغ‌پردازی و شایعه‌پراکنی<ref>وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۲۲، ص۱۱۲.</ref>.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص۴۷۲-۴۷۳.</ref>
-[[خداوند متعال]] در این [[آیه منافقان]] و شایعه‌پردازان را به‌شدت [[تهدید]] می‌کند که اگر از دروغ‌پردازی و شایعه‌پراکنی که موجب [[تضعیف]] [[روحیه]] مردم و ایجاد [[دلهره]] و اضطراب در [[جامعه]] می‌گردد، [[دست]] بر ندارند، [[دستور]] [[اخراج]] آنها از [[مدینه]] و قتلشان را صادر خواهد کرد<ref>سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۱۶، ص۳۴۱.</ref>.
+== ارجاف در فقه سیاسی ==
+شایعه در [[فرهنگ]] [[سیاسی]]، اظهار قضیه‌ای مربوط به وقایع یا اشخاص، برای [[معتقد]] کردن شنونده آن است، بی‌آنکه معیار معتبری جهت سنجش صحت و سقم آن موجود باشد. [[شایعه]] [[دهان]] به دهان منتشر می‌شود و در هر بازگویی کوتاه‌تر، فشرده‌تر و قابل فهم‌تر می‌گردد. جعلیات و توهمات از خصایص شایعه هستند<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص: ۴۷۲-۴۷۳.</ref>.
-سه [[وصف]] [[منافقان]] مدینه در این [[آیه شریفه]] آمده است:
+مراد از ارجاف در [[فقه]] به [[پیروی]] از [[قرآن کریم]]<ref>{{متن قرآن|لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ ثُمَّ لَا يُجَاوِرُونَكَ فِيهَا إِلَّا قَلِيلًا * مَلْعُونِينَ أَيْنَمَا ثُقِفُوا أُخِذُوا وَقُتِّلُوا تَقْتِيلًا}} «اگر منافقان و بیماردلان و شایعه‌افکنان مدینه دست (از کارهایشان) برندارند، تو را بر آنان برمی‌انگیزیم سپس در آن شهر جز زمانی اندک در کنار تو نخواهند بود * در حالی که لعنت‌شدگانند؛ هر جا یافته شوند باید بی‌درنگ گرفتار و کشته شوند» سوره احزاب، آیه ۶۰-۶۱.</ref> پخش [[اخبار دروغ]] [[سیاسی]] یا نظامی به منظور [[تضعیف]] [[روحیه]] [[مسلمانان]] است، مانند آنکه کسی به [[دروغ]] از [[اجتماع]] [[کفار]] برای [[جنگ]] با مسلمانان خبر دهد. از این عنوان در باب [[جهاد]] سخن رفته است. به تصریح قرآن کریم، ارجاف [[حرام]] است و [[حاکم اسلامی]] می‌تواند دروغ پرداز را از [[همراهی]] با [[سپاه اسلام]] در جنگ باز دارد<ref>المبسوط، ج۲، ص۷.</ref> و در صورت شرکت، از [[غنایم]] سهمی نمی‌برد<ref>منتهی المطلب، ج۲، ص۹۴۸.</ref><ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص ۱۴۲.</ref>
-#[[نفاق]]،
-#[[مرض]] در [[قلب]]،
-#دروغ‌پردازی و شایعه‌پراکنی<ref>وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۲۲، ص۱۱۲.</ref>.
-شایعه در [[فرهنگ]] [[سیاسی]] اظهار قضیه‌ای مربوط به وقایع یا اشخاص، برای [[معتقد]] کردن شنونده آن است، بی‌آنکه معیار معتبری جهت سنجش صحت و سقم آن موجود باشد. [[شایعه]] [[دهان]] به دهان منتشر می‌شود و در هر بازگویی کوتاه‌تر، فشرده‌تر و قابل فهم‌تر می‌گردد. جعلیات و توهمات از خصایص شایعه هستند.
+شایعه ممکن است کینه‌توزانه، دلخوش ‌کننده یا هراس‌انگیز باشد؛ اما بیشتر شایعات، جنبه [[بدگویی]] دارند و [[مبیّن]] [[کینه‌توزی]] به افراد هستند. شخصی که با [[نقل]] داستان‌های مبالغه‌آمیز درباره تلفات و زیان‌های وارده به [[کشور]] خود، همسایه‌ها را در [[نگرانی]] خویش [[شریک]] می‌سازد، شایعه‌پرداز است<ref>علی‌اکبر آقابخشی و مینو افشاری‌راد، فرهنگ علوم سیاسی، ص۳۷۶.</ref>.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص۴۷۲-۴۷۳.</ref>
-شایعه ممکن است کینه‌توزانه، دلخوش ‌کننده یا هراس‌انگیز باشد؛ اما بیشتر شایعات، جنبه [[بدگویی]] دارند و [[مبیّن]] [[کینه‌توزی]] به افراد می‌باشند. شخصی که با [[نقل]] داستان‌های مبالغه‌آمیز درباره تلفات و زیان‌های وارده به [[کشور]] خود، همسایه‌ها را در [[نگرانی]] خویش [[شریک]] می‌سازد، شایعه‌پرداز است<ref>علی‌اکبر آقابخشی و مینو افشاری‌راد، فرهنگ علوم سیاسی، ص۳۷۶.</ref>.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص: ۴۷۲-۴۷۳.</ref>
+== منابع ==
+{{منابع}}
+# [[پرونده:1379779.jpg|22px]] [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم''']]
+# [[پرونده: 1100699.jpg|22px]] [[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه فقه سیاسی ج۱''']]
+{{پایان منابع}}
-==منابع==
+== پانویس ==
-* [[پرونده:1379779.jpg|22px]] [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم''']]
-==پانویس==
 {{پانویس}}
+[[رده:مدخل]]
-[[رده: مدخل]]
+[[رده:مفاهیم قرآنی]]
-[[رده:ارجاف]]