تقدیس: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ کنونی تا ‏۶ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۵۱

معناشناسی

اقسام تقدیس

به لحاظ متعلق

تقدیس خدا
تقدیس انسان
تقدیس اولیای الهی
تقدیس ادیان و مکاتب
تقدیس کتاب ها
تقدیس اندیشه ها

به لحاظ مشروعیت

تقدیس مشروع
تقدیس نامشروع

تقدیس خدا

«تقدیس» بر وزن تفعیل از ریشه «ق ـ د ـ س» به معنای پاکی معنوی^[۱] و مبارک بودن است ^[۲] و تقدیس به معنای پاک شمردن و مبارک دانستن است ^[۳] و در اصطلاح علوم عقلی و عرفانی منزه دانستن خداست از آنچه لایق آن جناب نیست؛ خواه آن چیز نقص باشد یا کمال نسبی محدود،^[۴] از این رو به رغم آنکه برخی تقدیس را به تسبیح تفسیر کرده‌اند ^[۵]

اهل معرفت آن را اخص از تسبیح دانسته‌اند،؛ چراکه تسبیح به نظر آنان منزه دانستن خدا از نقایص امکانی است.^[۶] برخی تسبیح را منزه دانستن خدا در مرتبه جمع و تقدیس را منزه دانستن وی در مرتبه جمع و تفصیل ^[۷] و بعضی تسبیح را تنزیه ذات و تقدیس را تنزیه صفات^[۸] یا تسبیح را تنزیه حق به اعتبار مقام «واحدیت» و تقدیس را تنزیه وی به اعتبار مقام «احدیت» دانسته‌اند.^[۹] برخی دیگر نیز تسبیح را منزه دانستن خداوند از تشبیه، و تقدیس را منزه دانستن او از تشبیه و تنزیه معرفی کرده‌اند.^[۱۰] تفاوت‌های دیگری نیز بین آن دو ذکر شده است؛ مانند اینکه تسبیح نفی چیزهایی است که لایق خدا نیست و تقدیس اثبات اوصاف مناسب خداست ^[۱۱] یا اینکه تقدیس مختص به خداوند سبحان نیست و در حق انسان‌ها و غیر انسان‌ها مانند زمین ﴿يَا قَوْمِ ادْخُلُوا الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَةَ الَّتِي كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ وَلَا تَرْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِكُمْ فَتَنْقَلِبُوا خَاسِرِينَ﴾^[۱۲]، وادی ﴿إِنِّي أَنَا رَبُّكَ فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ إِنَّكَ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى﴾^[۱۳] و غیره نیز به کار می‌‌رود؛ ولی تسبیح ویژه خداست.^[۱۴]

حقیقت تسبیح و تفاوت آن با تقدیس

تقدیس در قرآن

مکان های مقدس

مقدس‌نمایی

منابع

یغمائی، ابوالفضل، مقاله «تقدیس»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۸

پانویس

↑ التحقیق، ج ۹، ص۲۱۰، «قدس».
↑ المنجد، ص۶۱۲.
↑ لسان العرب، ج ۱۱، ص۶۱؛ التحقیق، ج ۹، ص۲۱۰، «قدس».
↑ فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، ص۲۵۳؛ المصطلحات الکلامیه، ص۷۸؛ التعریفات، ص۸۹.
↑ تفسیر صدرالمتالهین، ج ۲، ص۳۱۴؛ الکشاف، ج ۱، ص۱۲۵؛ فتح القدیر، ج ۱، ص۶۴.
↑ شرح شطحیات، ص۲۱۳؛ مصطلحات جامع العلوم، ص۲۷۹؛ شرح فصوص الحکم، ص۳۶۸، ۵۴۱.
↑ المصطلحات الکلامیه، ص۷۸.
↑ ممدّ الهمم، ص۲۶.
↑ بیان السعاده، ج ۱، ص۷۴.
↑ شرح فصوص الحکم، ص۳۶۸، ۵۴۱.
↑ المصطلحات الکلامیه، ص۷۸.
↑ «ای قوم من! به سرزمین مقدّسی که خداوند برای شما مقرّر فرموده است وارد شوید و واپس مگرایید که زیانکار گردید» سوره مائده، آیه ۲۱.
↑ «بی‌گمان این منم پروردگار تو، پای‌پوش‌های خویش را درآور که تو در سرزمین مقدس «طوی» یی» سوره طه، آیه ۱۲.
↑ الفروق اللغویه، ص۱۲۵.

[1] التحقیق، ج ۹، ص۲۱۰، «قدس».

[2] المنجد، ص۶۱۲.

[3] لسان العرب، ج ۱۱، ص۶۱؛ التحقیق، ج ۹، ص۲۱۰، «قدس».

[4] فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، ص۲۵۳؛ المصطلحات الکلامیه، ص۷۸؛ التعریفات، ص۸۹.

[5] تفسیر صدرالمتالهین، ج ۲، ص۳۱۴؛ الکشاف، ج ۱، ص۱۲۵؛ فتح القدیر، ج ۱، ص۶۴.

[6] شرح شطحیات، ص۲۱۳؛ مصطلحات جامع العلوم، ص۲۷۹؛ شرح فصوص الحکم، ص۳۶۸، ۵۴۱.

[7] المصطلحات الکلامیه، ص۷۸.

[8] ممدّ الهمم، ص۲۶.

[9] بیان السعاده، ج ۱، ص۷۴.

[10] شرح فصوص الحکم، ص۳۶۸، ۵۴۱.

[11] المصطلحات الکلامیه، ص۷۸.

[12] «ای قوم من! به سرزمین مقدّسی که خداوند برای شما مقرّر فرموده است وارد شوید و واپس مگرایید که زیانکار گردید» سوره مائده، آیه ۲۱.

[13] «بی‌گمان این منم پروردگار تو، پای‌پوش‌های خویش را درآور که تو در سرزمین مقدس «طوی» یی» سوره طه، آیه ۱۲.

[14] الفروق اللغویه، ص۱۲۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-==حقیقت تسبیح و تفاوت آن با تقدیس==
+{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[تقدیس در قرآن]]| پرسش مرتبط  = }}
-*تسبیح و تقدیس هر دو به یک معنا و آن دور دانستن خدا از هرگونه بدی است و از همین رو تقدیس به تسبیح تفسیر شده است<ref>تفسیر صدر المتألهین، ج‌۲، ص‌۳۱۴؛ الکشاف، ج‌۱، ص‌۱۲۵؛ فتح القدیر، ج‌۱، ص‌۶۴.</ref>؛ ولی برخی بین آن دو چنین فرق گذارده‌اند که تسبیح تنزیه از شرک، عجز و نقص، و تقدیس تنزیه از آنها و نیز از تعلق به جسم، قبول انفعال، شوائب امکان و قوّه، و تعدد "تکثر" در ذات و صفات است، بنابراین تقدیس از تسبیح اعم است<ref>الفروق اللغویة، ص‌۱۲۴.</ref>. در نظری دیگر تسبیح منزه دانستن خدا از نقایص امکانی و تقدیس منزه دانستن وی از نقص یا کمال نسبی محدود دانسته شده و بر این اساس تقدیس از تسبیح اخص است<ref>الکشاف، ج‌۱، ص‌۱۲۵؛ شرح فصوص الحکم، ص‌۳۶۸، ۵۴۱.</ref>. برخی  تسبیح را منزه دانستن خدا در مرتبه جمع و تقدیس را منزه دانستن وی در مرتبه جمع و تفصیل<ref>المصطلحات الکلامیه، ص‌۷۸.</ref> و بعضی تسبیح را تنزیه ذات و تقدیس را تنزیه صفات <ref>ممد الهمم، ص‌۲۶.</ref> یا تسبیح را تنزیه حق به اعتبار مقام واحدیت و تقدیس را تنزیه وی به اعتبار مقام احدیت دانسته‌اند<ref>بیان السعاده، ج‌۱، ص‌۷۴.</ref>. برخی دیگر تسبیح را منزه دانستن خداوند از تشبیه، و تقدیس را منزه دانستن او از تشبیه و تنزیه معرفی کرده‌اند<ref>شرح فصوص الحکم، ص‌۳۶۸، ۵۴۱.</ref>. تفاوتهای دیگری نیز بین آن دو ذکر شده است؛ مانند اینکه تسبیح نفی امور ناسازگار با خدایی، و تقدیس اثبات اوصاف مناسب خداست<ref>المصطلحات الکلامیه، ص‌۷۸.</ref> یا اینکه  تقدیس ویژه خداوند سبحان نیست و درباره انسانها و حتی غیر انسانها{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|يَا قَوْمِ ادْخُلُوا الأَرْضَ المُقَدَّسَةَ الَّتِي كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ وَلاَ تَرْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِكُمْ فَتَنقَلِبُوا خَاسِرِينَ}}﴾}}<ref> ای قوم من! به سرزمین مقدّسی که خداوند برای شما مقرّر فرموده است وارد شوید و واپس مگرایید که زیانکار گردید؛ سوره مائده، آیه:۲۱.</ref> نیز به کار می‌رود؛ ولی تسبیح به خداوند اختصاص دارد<ref>الفروق اللغویه، ص‌۱۲۵.</ref>.
-*در برخی آیات تسبیح همراه با حمد آمده؛ مانند {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ }}﴾}}<ref> ما تو را با سپاس، به پاکی می‌ستاییم؛ سوره بقره، آیه:۳۰.</ref> و نیز {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَيُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَالْمَلائِكَةُ مِنْ خِيفَتِهِ وَيُرْسِلُ الصَّوَاعِقَ فَيُصِيبُ بِهَا مَن يَشَاء وَهُمْ يُجَادِلُونَ فِي اللَّهِ وَهُوَ شَدِيدُ الْمِحَالِ}}﴾}}<ref> و تندر به سپاس او، او را پاک می‌خواند و فرشتگان نیز از بیم وی (او را پاک می‌خوانند) و آذرخش‌ها را می‌فرستد که آنها را به هر که می‌خواهد می‌رساند و آنان درباره خداوند چالش می‌ورزند و او سخت کیفر است؛ سوره رعد، آیه: ۱۳.</ref> قرین شدن تسبیح به حمد برای جبران نقص حمد حامدان است؛ زیرا شناخت انسانها از کنه اسما و صفات خدا ناقص  است، از این رو حمد آنان نیز ناقص خواهد بود<ref>المیزان، ج‌۱، ص‌۲۰.</ref>.
+==معناشناسی==
-*به گفته برخی تسبیح با تحمید، تهلیل و تکبیر گرچه اختلاف مفهومی دارد؛ ولی از وحدت مصداقی برخوردار است، زیرا حمد تنها در برابر منعم بودن خدا نیست، بلکه همه اسما و صفات و کلمات تکوینی و تدوینی او را نیز شامل می‌شود؛ خواه اثر و مقتضای آن اوصاف به غیر برسد یا نرسد و بازگشت این مطلب به آن است که حمد تنها در برابر جمال خدا نیست، بلکه شامل جلال او نیز می‌شود، از این رو در قرآن‌کریم می‌فرماید: ستایش از آن خدایی است که از فرزند، شریک و مددکار منزه و مبرّاست:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَم يَكُن لَّهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَلَمْ يَكُن لَّهُ وَلِيٌّ مِّنَ الذُّلَّ وَكَبِّرْهُ تَكْبِيرًا}}﴾}}<ref> و بگو سپاس خداوند را که نه فرزندی گزیده است و نه او را در فرمانروایی انبازی و نه او را از سر زبونی، سرپرستی است و او را چنان که باید بزرگ می‌دار!؛ سوره اسراء، آیه:۱۱۱.</ref>؛ به بیان دیگر افزون بر آنکه کمال و جمال خدای سبحان قابل ستایش است، مقدس و منزه بودن او نیز جای حمد دارد. تحمید نه تنها از چنین گستره‌ای برخوردار است، بلکه همه مصادیق تسبیح، تهلیل، و تکبیر را نیز شامل می‌شود، پس تسبیح، تهلیل و تکبیر خدای سبحان همه از مصادیق تحمید و ستایش اوست، چنان که در مقابل، تحمید، تهلیل و تکبیر همه از مصادیق تسبیح ذات اقدس خداوند است. یکی از شواهد وحدت مصداقی آن است که به مجموع اینها در اذکار نماز "تسبیحات اربعه" گویند. شاهد دیگر اقتران حمد و تسبیح در قرآن‌کریم است: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|تُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَالأَرْضُ وَمَن فِيهِنَّ وَإِن مِّن شَيْءٍ إِلاَّ يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَلَكِن لاَّ تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ إِنَّهُ كَانَ حَلِيمًا غَفُورًا }}﴾}}<ref> آسمان‌های هفتگانه و زمین و آنچه در آنهاست او را به پاکی می‌ستایند و هیچ چیز نیست مگر اینکه او را به پاکی می‌ستاید اما شما ستایش آنان را در نمی‌یابید؛ بی‌گمان او بردباری آمرزنده است؛ سوره اسراء، آیه:۴۴.</ref> و سومین شاهد روایاتی است که در تبیین {{عربی|اندازه=150%|" اللَّهُ‏ أَكْبَرُ ‏"}} آن را به تسبیح باز گردانده‌اند<ref>تسنیم، ج‌۱، ص‌۳۳۸ ـ ۳۳۹.</ref> در برخی جوامع روایی نیز بابی به فضل تهلیل و تسبیح و دعا اختصاص داده شده‌است<ref>صحیح مسلم، ج‌۹، ص‌۹۲.</ref>.
+==اقسام تقدیس==
+===به لحاظ متعلق ===
+# تقدیس خدا
+# تقدیس انسان
+# تقدیس اولیای الهی
+# تقدیس ادیان و مکاتب
+# تقدیس کتاب ها
+# تقدیس اندیشه ها
+=== به لحاظ مشروعیت ===
+# تقدیس مشروع
+# تقدیس نامشروع
+== تقدیس خدا==
+«تقدیس» بر وزن تفعیل از ریشه «ق ـ د ـ س» به معنای [[پاکی معنوی]]<ref>التحقیق، ج ۹، ص۲۱۰، «قدس».</ref> و [[مبارک]] بودن است <ref> المنجد، ص۶۱۲.</ref> و تقدیس به معنای [[پاک]] شمردن و مبارک دانستن است <ref> لسان العرب، ج ۱۱، ص۶۱؛ التحقیق، ج ۹، ص۲۱۰، «قدس».</ref> و در اصطلاح [[علوم عقلی]] و [[عرفانی]] منزه دانستن خداست از آنچه لایق آن جناب نیست؛ خواه آن چیز [[نقص]] باشد یا کمال نسبی محدود،<ref> فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، ص۲۵۳؛ المصطلحات الکلامیه، ص۷۸؛ التعریفات، ص۸۹.</ref> از این رو به رغم آنکه برخی تقدیس را به [[تسبیح]] [[تفسیر]] کرده‌اند <ref>تفسیر صدرالمتالهین، ج ۲، ص۳۱۴؛ الکشاف، ج ۱، ص۱۲۵؛ فتح القدیر، ج ۱، ص۶۴.</ref>
+[[اهل معرفت]] آن را اخص از تسبیح دانسته‌اند،؛ چراکه تسبیح به نظر آنان منزه دانستن [[خدا]] از نقایص امکانی است.<ref>شرح شطحیات، ص۲۱۳؛ مصطلحات جامع العلوم، ص۲۷۹؛ شرح فصوص الحکم، ص۳۶۸، ۵۴۱.</ref> برخی تسبیح را منزه دانستن خدا در مرتبه جمع و تقدیس را منزه دانستن وی در مرتبه جمع و تفصیل <ref>المصطلحات الکلامیه، ص۷۸.</ref> و بعضی تسبیح را [[تنزیه]] ذات و تقدیس را تنزیه صفات<ref>ممدّ الهمم، ص۲۶.</ref> یا تسبیح را تنزیه [[حق]] به اعتبار [[مقام]] «[[واحدیت]]» و تقدیس را تنزیه وی به اعتبار مقام «[[احدیت]]» دانسته‌اند.<ref>بیان السعاده، ج ۱، ص۷۴.</ref> برخی دیگر نیز تسبیح را منزه دانستن [[خداوند]] از [[تشبیه]]، و تقدیس را منزه دانستن او از [[تشبیه و تنزیه]] معرفی کرده‌اند.<ref>شرح فصوص الحکم، ص۳۶۸، ۵۴۱.</ref> تفاوت‌های دیگری نیز بین آن دو ذکر شده است؛ مانند اینکه تسبیح [[نفی]] چیزهایی است که لایق خدا نیست و تقدیس [[اثبات]] اوصاف مناسب خداست <ref>المصطلحات الکلامیه، ص۷۸.</ref> یا اینکه تقدیس مختص به [[خداوند سبحان]] نیست و در حق [[انسان‌ها]] و غیر انسان‌ها مانند [[زمین]] {{متن قرآن|يَا قَوْمِ ادْخُلُوا الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَةَ الَّتِي كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ وَلَا تَرْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِكُمْ فَتَنْقَلِبُوا خَاسِرِينَ}}<ref>«ای قوم من! به سرزمین مقدّسی که خداوند برای شما مقرّر فرموده است وارد شوید و واپس مگرایید که زیانکار گردید» سوره مائده، آیه ۲۱.</ref>، وادی {{متن قرآن|إِنِّي أَنَا رَبُّكَ فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ إِنَّكَ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى}}<ref>«بی‌گمان این منم پروردگار تو، پای‌پوش‌های خویش را درآور که تو در سرزمین مقدس «طوی» یی» سوره طه، آیه ۱۲.</ref> و غیره نیز به کار می‌‌رود؛ ولی [[تسبیح]] ویژه خداست.<ref>الفروق اللغویه، ص۱۲۵.</ref>
+=== حقیقت تسبیح و تفاوت آن با تقدیس ===
+== تقدیس در قرآن ==
+==مکان های مقدس==
+# [[مکه]] و [[مسجد الحرام]]
+# [[قبور انبیا]] و [[قبور امامان]]
+# [[بیت المقدس]]
+==[[مقدس‌نمایی]]==
+== منابع ==
+{{منابع}}
+# [[پرونده:000059.jpg|22px]] [[ابوالفضل یغمائی|یغمائی، ابوالفضل]]، [[تقدیس (مقاله)|مقاله «تقدیس»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|'''دائرة المعارف قرآن کریم ج۸''']]
+{{پایان منابع}}
+== پانویس ==
+{{پانویس}}
+[[رده:تقدیس]]