←مقدمه
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = امیرالمؤمنین | عنوان مدخل = امیرالمؤمنین | مداخل مرتبط = امیرالمؤمنین در فقه سیاسی | پرسش مرتبط = امام علی (پرسش) }} == مقدمه == امیرالمؤمنین -سرور مؤمنان - از القاب خلفای اسلام بود<ref>صبح الاعشی، ج۵، ص۴۷۵.</ref>....» ایجاد کرد) برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
(←مقدمه) |
||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = امیرالمؤمنین | | موضوع مرتبط = امیرالمؤمنین (لقب) | ||
| عنوان مدخل = امیرالمؤمنین | | عنوان مدخل = امیرالمؤمنین (لقب) | ||
| مداخل مرتبط = [[امیرالمؤمنین در فقه سیاسی]] | | مداخل مرتبط = [[امیرالمؤمنین در فقه سیاسی]] | ||
| پرسش مرتبط = امام علی (پرسش) | | پرسش مرتبط = امام علی (پرسش) | ||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
طبق منابع روایی [[اهل بیت]]{{عم}}، لقب «امیرالمؤمنین» اختصاص به [[حضرت علی]]{{ع}} [[وصی]] و [[جانشین رسول خدا]]{{صل}} دارد و ملقّب ساختن دیگران حتی سایر [[ائمه اهل بیت]]{{عم}} به این لقب جایز نیست. | |||
عنوان امیر المؤمنین در عصر [[خلیفه دوم]] شیوع یافت و در اوائل [[خلافت]] وی، یکی از [[مسلمانان]] تازه وارد، [[خلیفه]] را به این عنوان مخاطب [[قرارداد]] و خلیفه دوم آن را موافق طبع خود دید و از آن پس به جای عنوان [[خلیفة المسلمین]]، لقب امیرالمؤمنین شایع شد. | |||
امیر المؤمنین [[ | |||
عنوان | به اعتقاد شیعه نمی‌توان جز [[امام]] [[معصوم]]{{عم}} کسی را به این عنوان نامید و در میان [[ائمه معصومین]]{{عم}} تنها علی{{ع}} به این عنوان نامیده شده است. [[امام صادق]] {{ع}} در روایتی فرمود: "چون امر [[ولایت]] [[علی بن ابی طالب]] نازل شد، [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: "با [[لقب]] "[[امیرالمؤمنین]]" به [[علی]] [[سلام]] کنید"<ref>اصول کافی، ج۲، ص۵۲؛ اثبات الهداة، ج۶، ص۳۶۵؛ بحار الانوار، ج۳۷، ص۳۳۱.</ref>. | ||
عنوان امیرالمؤمنین بر بالاترین فرمانروای [[سیاسی]]، [[دینی]] و [[دنیوی]] [[جهان اسلام]] اطلاق می‌شد و با دو عنوان دیگر، یعنی «خلیفه» و «امام» همطراز بود، اما هر یک از این عنوان‌ها بر جنبه خاصی تأکید دارند. عنوان خلیفه بر جنبه [[ارتباط]] شخص [[حاکم]] با [[پیامبر]] و امام بر جنبه ارتباط او با [[دین]]، و امیرالمؤمنین بر ارتباط با [[مؤمنین]] مسلمانان تأکید بیشتری دارند. | |||
عنوان | بر پایه منابع عنوان امیرالمؤمنین نخستین‌بار بر خلیفه دوم [[عمر بن الخطاب]] اطلاق شده است؛ اما اینکه چه کسی این عنوان را اولین‌بار درباره [[عمر]] به کار برد، روشن نیست. برخی [[عبداللّه بن جحش]]، برخی دیگر [[عمرو بن عاص]] و عده‌ای نیز [[مغیرة بن شعبه]] را نخستین کسی دانسته‌اند که این لقب را درباره خلیفه دوم به کار برده‌اند<ref>المنتظم فی تاریخ الامم والملوک، ج۴، ص۱۳۵؛ نهج البلاغه، نامه‌های ۴۵ و ۴۷؛ صبح الاعشی، ج۵، ص۴۷۵.</ref>. اما می‌دانیم که عبداللّه بن جحش در سال سوم [[قمری]] در [[جنگ احد]] به [[شهادت]] رسید و هم از این‌رو نمی‌توانسته است در دوره [[خلافت عمر]] حضور داشته باشد<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص ۳۶۵؛ [[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۵۲.</ref>. | ||
در پاره‌ای منابع از عبداللّه بن جحش و [[سعد بن ابی‌وقاص]] به عنوان نخستین کسانی که لقب امیر المؤمنین یافتند، یاد شده است. اینان [[فرماندهان]] [[جنگی]] [[اسلام]] بودند و این موضوع مؤید برداشت آن دسته از پژوهشگرانی است که معتقدند واژۀ «[[امیر]]» بر [[فرماندهان نظامی]] اطلاق می‌شد و لقب «[[امیرالمؤمنین]]» به استناد آنکه «[[مؤمنین]]» [[سربازان]] [[اسلام]] بودند، کاربرد یافت. | |||
در پاره‌ای منابع از عبداللّه بن جحش و [[سعد بن ابی‌وقاص]] به عنوان نخستین کسانی که لقب امیر المؤمنین یافتند، یاد شده است. اینان [[فرماندهان]] [[جنگی]] [[اسلام]] بودند و این موضوع مؤید برداشت آن دسته از پژوهشگرانی است که معتقدند واژۀ «[[امیر]]» بر [[فرماندهان نظامی]] اطلاق می‌شد | |||
کاربرد این عنوان پس از [[عمر]] از سوی [[خلفای اموی]] و [[عباسی]] ادامه یافت و تمامی [[حاکمان]] [[قلمرو اسلام]] می‌باید [[مشروعیت]] [[حاکمیت]] خود را از راه «[[امیرالمؤمنین]]» کسب می‌کردند. از این‌رو، نخستین علامت [[استقلال‌خواهی]] حاکمان ولایات از [[خلافت عباسی]]، [[برگزیدن]] عنوان امیر المؤمنین برای خود بود. بررسی سکه‌های حکومت‌های [[اسلامی]] دوران خلافت عباسی نشان می‌دهد که کدام [[حکومت‌ها]] خود را تابع [[خلیفه عباسی]] دانسته، و کدام‌یک خود را از [[خلافت]] مستقل می‌دانسته‌اند. | کاربرد این عنوان پس از [[عمر]] از سوی [[خلفای اموی]] و [[عباسی]] ادامه یافت و تمامی [[حاکمان]] [[قلمرو اسلام]] می‌باید [[مشروعیت]] [[حاکمیت]] خود را از راه «[[امیرالمؤمنین]]» کسب می‌کردند. از این‌رو، نخستین علامت [[استقلال‌خواهی]] حاکمان ولایات از [[خلافت عباسی]]، [[برگزیدن]] عنوان امیر المؤمنین برای خود بود. بررسی سکه‌های حکومت‌های [[اسلامی]] دوران خلافت عباسی نشان می‌دهد که کدام [[حکومت‌ها]] خود را تابع [[خلیفه عباسی]] دانسته، و کدام‌یک خود را از [[خلافت]] مستقل می‌دانسته‌اند. | ||
گفته‌اند که [[لقب]] امیر المؤمنین نخستین‌بار در دوران [[هارون الرشید]] بر سکه‌های او ضرب شد، اما شواهد حاکی از آن است که بسیار پیش از این [[زمان]]، یعنی در دوران [[عبدالملک بن مروان]] عنوان امیرالمؤمنین بر روی سکه‌های او ضرب شده بود. افزون بر این، بر برخی از سکه‌های [[دوران معاویه]] با حروف پهلوی عبارت «[[معاویه]] [[امیر]] اوروشنکان» ضرب شده است، که به معنای معاویه امیر المؤمنین است. | گفته‌اند که [[لقب]] امیر المؤمنین نخستین‌بار در دوران [[هارون الرشید]] بر سکه‌های او ضرب شد، اما شواهد حاکی از آن است که بسیار پیش از این [[زمان]]، یعنی در دوران [[عبدالملک بن مروان]] عنوان امیرالمؤمنین بر روی سکه‌های او ضرب شده بود. افزون بر این، بر برخی از سکه‌های [[دوران معاویه]] با حروف پهلوی عبارت «[[معاویه]] [[امیر]] اوروشنکان» ضرب شده است، که به معنای معاویه امیر المؤمنین است. | ||
[[سلاطین]] سلسله‌های [[موحدون]] | |||
[[سلاطین]] سلسله‌های [[موحدون]] ـ البته پس از [[بیعت]] [[عامه]] ـ به خود عنوان امیر المؤمنین داده بودند. همچنین بنی حفص پس از [[القاب]] شیخ، امیر و [[خلیفه]] لقب امیر المؤمنین را بر خود اطلاق کردند. شواهد کاربرد این عنوان در میان [[امویان اندلس]] و [[خلفای فاطمی]] نیز وجود دارد. بعدها نیز گاه سلسله‌هایی با انتساب خود به [[خلفای عباسی]] سلاطین و [[فرمانروایان]] خود را امیر المؤمنین می‌نامیدند. برای مثال سلاطین [[یمن]] در پایان سده ۱۱ [[قمری]] (۱۷م) که خود را از اعقاب [[متوکل]] دانسته‌اند و [[سلطان]] [[سلیم]] این عنوان را درباره خود به کار برده‌اند<ref>فقه سیاسی، ج۷، ص۴۶۹. </ref>.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص ۳۶۵.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۴: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:امام علی]] | [[رده:کنیه‌ها و لقب‌های امام علی]] | ||