امانت در لغت: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۳ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۱۸

معناشناسی

امانت ضد خیانت است^[۱] و از "ا ـ م ـ ن" به معنای آرامش، سکون و بر طرف شدن خوف و اضطراب^[۲] گرفته شده و به معنای تأمین امنیت حقی از حقوق به وسیله عهد، وصیت و مانند آن^[۳] یا به معنای حالتی است که انسان را به حفظ حقوق دیگران برانگیخته و او را از تضییع یا تصرف در آن باز می‌دارد^[۴]. کاربرد اسمی این واژه، ناظر بر امری است که مالکیّت اصلی آن متعلّق به دیگری است و به طور موقت، در اختیار امینی قرارگرفته و از بودن امانت نزد آن امین احساس آرامش حاصل می‌شود و ترس از دست رفتن یا ورود صدمه به امانت وجود ندارد^[۵]. این واژه بر اعیان نیز اطلاق شده و به مالی که در نزد دیگری به امانت سپرده شود امانت^[۶] و به شخص مورد اعتماد که امانت به او سپرده می‌شود "امین"^[۷]گویند^[۸].

بنابراین، در امانت چند اصل مورد توجه قرار می‌گیرد: امانت، امر با ارزشی در نظر مالک آن است؛ که خوف از دست رفتن و ضایع شدن در آن وجود دارد. امینِ بر امانت، می‌باید استعداد حفظ آن را داشته باشد و از ارزش آن آگاه باشد. امانت نزد امین موقت است و در نهایت باید به صاحب اصلی آن به صورت اولیه‌اش و بدون تصرّف در آن بازگردد. رابطه امین و امانت، رابطه ظرف و مظروف است و لذا هر مقدار که امانت با ارزش‌تر باشد، ظرف شریف‌تری را می‌طلبد^[۹].

ودیعه نیز به معنای امانت است؛ لکن تفاوت آن با امانت در این است که امانت عام بوده و به مواردی که مالی با قصد یا بدون قصد در اختیار دیگری قرار می‌گیرد اطلاق می‌شود؛ اما ودیعه خاص است و تنها امانتهایی را که با قصد و انشا در اختیار کسی قرار داده شود شامل است^[۱۰]، افزون بر این، ودیعه عقدی است که نیاز به ایجاب و قبول دارد و در متعاقدین شرایط عامه تکلیف شرط است^[۱۱]، برخلاف امانت که در همه موارد آن این امور لازم نیست^[۱۲].

پرسش مستقیم

امانت در لغت و اصطلاح به چه معناست؟ (پرسش)

منابع

پانویس

↑ لسان العرب، ج ۱، ص۲۲۳، «امن»؛ لغت‌نامه، ج ۲، ص۲۸۴۱.
↑ التحقیق، ج ۱، ص۱۵۰، «امن».
↑ المیزان، ج ۹، ص۵۴.
↑ التحریر والتنویر، ج ۸، ص۲۰۳.
↑ المصباح المنیر، ج۲، ص۲۴.
↑ مفردات، ص۹۰؛ التحقیق، ج ۱، ص۱۵۰، «امن».
↑ لسان العرب، ج‌۱، ص‌۲۲۳؛ فرهنگ معارف اسلامی، ج‌۱، ص‌۲۲۸.
↑ عبداللهی، حمیده، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴، ص۲۴۶ - ۲۵۴.
↑ فیاض‌بخش، محمد تقی و محسنی، فرید، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۲، ص ۱۰۲.
↑ التعريفات، ص۳۲۵.
↑ مصطلحات الفقه، ص۵۵۵.
↑ عبداللهی، حمیده، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴، ص۲۴۶ - ۲۵۴.

[1] لسان العرب، ج ۱، ص۲۲۳، «امن»؛ لغت‌نامه، ج ۲، ص۲۸۴۱.

[2] التحقیق، ج ۱، ص۱۵۰، «امن».

[3] المیزان، ج ۹، ص۵۴.

[4] التحریر والتنویر، ج ۸، ص۲۰۳.

[5] المصباح المنیر، ج۲، ص۲۴.

[6] مفردات، ص۹۰؛ التحقیق، ج ۱، ص۱۵۰، «امن».

[7] لسان العرب، ج‌۱، ص‌۲۲۳؛ فرهنگ معارف اسلامی، ج‌۱، ص‌۲۲۸.

[8] عبداللهی، حمیده، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴، ص۲۴۶ - ۲۵۴.

[9] فیاض‌بخش، محمد تقی و محسنی، فرید، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۲، ص ۱۰۲.

[10] التعريفات، ص۳۲۵.

[11] مصطلحات الفقه، ص۵۵۵.

[12] عبداللهی، حمیده، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴، ص۲۴۶ - ۲۵۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
+{{مدخل مرتبط
+| موضوع مرتبط = امانت
+| عنوان مدخل  = امانت
+| مداخل مرتبط = [[امانت در لغت]] - [[امانت در قرآن]] - [[امانت در حدیث]] - [[امانت در فقه اسلامی]] - [[امانت در فقه سیاسی]] - [[امانت‌ در نهج البلاغه]] - [[امانت در معارف و سیره نبوی]] - [[امانت در معارف دعا و زیارات]] - [[امانت در معارف و سیره سجادی]] - [[امانت در معارف و سیره رضوی]] - [[امانت در جامعه‌شناسی اسلامی]] - [[امانت در فلسفه اسلامی]] - [[امانت در منابع اهل سنت]] - [[امانت در سیره معصوم]] - [[امانت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]
+| پرسش مرتبط  =
+}}
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
+== معناشناسی ==
-: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[امانت]]''' است. "'''امانت"''' از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
+[[امانت]] ضد [[خیانت]] است<ref>لسان العرب، ج ۱، ص۲۲۳، «امن»؛ لغت‌نامه، ج ۲، ص۲۸۴۱.</ref> و از "ا ـ م ـ ن" به معنای [[آرامش]]، سکون و بر طرف شدن [[خوف]] و [[اضطراب]]<ref>التحقیق، ج ۱، ص۱۵۰، «امن».</ref> گرفته شده و به معنای تأمین امنیت حقی از [[حقوق]] به وسیله [[عهد]]، [[وصیت]] و مانند آن<ref> المیزان، ج ۹، ص۵۴.</ref> یا به معنای حالتی است که [[انسان]] را به [[حفظ]] حقوق دیگران برانگیخته و او را از تضییع یا تصرف در آن باز می‌دارد<ref>التحریر والتنویر، ج ۸، ص۲۰۳.</ref>. کاربرد اسمی این واژه، ناظر بر امری است که [[مالکیّت]] اصلی آن متعلّق به دیگری است و به طور موقت، در [[اختیار]] امینی قرارگرفته و از بودن امانت نزد آن [[امین]] احساس آرامش حاصل می‌شود و [[ترس]] از دست رفتن یا ورود صدمه به امانت وجود ندارد<ref>المصباح المنیر، ج۲، ص۲۴.</ref>. این واژه بر اعیان نیز اطلاق شده و به [[مالی]] که در نزد دیگری به امانت سپرده شود امانت<ref>مفردات، ص۹۰؛ التحقیق، ج ۱، ص۱۵۰، «امن».</ref> و به شخص مورد اعتماد که امانت به او سپرده می‌شود "[[امین]]"<ref>لسان العرب، ج‌۱، ص‌۲۲۳؛ فرهنگ معارف اسلامی، ج‌۱، ص‌۲۲۸.</ref>گویند<ref>[[حمیده عبداللهی|عبداللهی، حمیده]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)| دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴]]، ص۲۴۶ - ۲۵۴.</ref>.
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[امانت در لغت]] - [[امانت در قرآن]] - [[امانت در حدیث]] - [[امانت در فقه اسلامی]] - [[امانت‌ در نهج البلاغه]] - [[امانت در سیره پیامبر خاتم]] - [[امانت در معارف دعا و زیارات]] - [[امانت در معارف و سیره سجادی]] - [[امانت در معارف و سیره رضوی]] - [[امانت در جامعه‌شناسی اسلامی]] - [[امانت در فلسفه اسلامی]] - [[امانت در منابع اهل سنت]] - [[مقام امانت الهی]] - [[مقام امین الله]]</div>
-<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
-==مقدمه==
+بنابراین، در امانت چند اصل مورد توجه قرار می‌گیرد: امانت، امر با ارزشی در نظر [[مالک]] آن است؛ که خوف از دست رفتن و ضایع شدن در آن وجود دارد. امینِ بر امانت، می‌باید [[استعداد]] [[حفظ]] آن را داشته باشد و از [[ارزش]] آن [[آگاه]] باشد. امانت نزد امین موقت است و در نهایت باید به صاحب اصلی آن به صورت اولیه‌اش و بدون تصرّف در آن بازگردد. رابطه امین و امانت، رابطه ظرف و مظروف است و لذا هر مقدار که امانت با ارزش‌تر باشد، ظرف شریف‌تری را می‌طلبد<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش، محمد تقی]] و [[فرید محسنی|محسنی، فرید]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۲ (کتاب)| ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۲]]، ص ۱۰۲.</ref>.
-*امانت از ریشه «ا م ن»، به معنای زوال [[خوف]] و [[احساس]] [[آرامش]] در امری است<ref>لسان العرب، ج۱۳، ص۲۱.</ref>. [[امانت]] به معنای مصدری، به معنای آرامش یافتن است. کاربرد اسمی این واژه، ناظر بر امری است که [[مالکیّت]] اصلی آن متعلّق به دیگری است و به طور موقت، در [[اختیار]] امینی قرارگرفته و از بودن امانت نزد آن [[امین]] احساس آرامش حاصل می‌شود و [[ترس]] از دست رفتن یا ورود صدمه به امانت وجود ندارد<ref>المصباح المنیر، ج۲، ص۲۴.</ref>. بنابراین، در امانت چند اصل مورد توجه قرار می‌گیرد: امانت، امر با ارزشی در نظر [[مالک]] آن است؛ که خوف از دست رفتن و ضایع شدن در آن وجود دارد. امینِ بر امانت، می‌باید [[استعداد]] [[حفظ]] آن را داشته باشد و از [[ارزش]] آن [[آگاه]] باشد. امانت نزد امین موقت است و در نهایت باید به صاحب اصلی آن به صورت اولیه‌اش و بدون تصرّف در آن بازگردد. رابطه امین و امانت، رابطه ظرف و مظروف است و لذا هر مقدار که امانت با ارزش‌تر باشد، ظرف شریف‌تری را می‌طلبد.<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش، محمد تقی]] و [[فرید محسنی|محسنی، فرید]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۲ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۲ ص ۱۰۲.</ref>
-*«[[امانت]]» به معنای آن چیزی است که به [[ودیعه]] نهاده می‌شود. این واژه از ماده «[[أمن]]» گرفته شده که به معنای سکون [[قلب]] و رفع [[خوف]] و [[اضطراب]] است<ref>المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی) (مؤسسه دار الهجرة، ۱۴۱۴ ه.ق)، ج۲، ص۲۴.</ref>. چنان که درکلام [[حضرت یعقوب]]{{ع}} خطاب به فرزندانش، این معنا به خوبی دیده می‌شود: {{متن قرآن|قَالَ هَلْ آمَنُكُمْ عَلَيْهِ إِلَّا كَمَا أَمِنْتُكُمْ عَلَى أَخِيهِ مِنْ قَبْلُ فَاللَّهُ خَيْرٌ حَافِظًا وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ}}<ref>«گفت: آیا شما را بر او جز همان‌گونه امین می‌توانم داشت که پیش از این بر برادرش امین داشته بودم؟ پس خداوند بهترین نگهبان و او بخشاینده‌ترین بخشایندگان است» سوره یوسف، آیه ۶۴.</ref> براین اساس، اگر امانت را به صورت مصدری معنا کنیم، [[ضد]] [[خیانت]] و به معنای [[آرامش]] یافتن و سکون قلب و [[طمأنینه]] است<ref>مجمع البیان فی تفسیر القرآن (ط. ناصر خسرو، ۱۳۷۲ ه.ش.)، ج۴، ص۶۹۷.</ref> و اگر به صورت اسمی معنا کنیم، به معنای چیزی است که بر محور آن به دیگری [[اعتماد]] می‌شود<ref>المیزان فی تفسیر القرآن (ط. جامعه مدرسین، ۱۴۱۷ه.ق.)، ج۱۶، ص۳۴۸.</ref>. به عبارت دیگر، امانت ودیعه‌ای است که از طرف صاحب امانت موقتاً در [[اختیار]] کسی قرار می‌گیرد که مورد اعتماد ودیعه‌گذار است و اگر [[امین]] در نگهداری امانت کوتاهی کند، [[خائن]] نامیده می‌شود.<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۵ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۵ ص ۴۲۴.</ref>
+ودیعه نیز به معنای امانت است؛ لکن تفاوت آن با امانت در این است که امانت عام بوده و به مواردی که مالی با قصد یا بدون قصد در [[اختیار]] دیگری قرار می‌گیرد اطلاق می‌شود؛ اما ودیعه خاص است و تنها امانتهایی را که با قصد و انشا در اختیار کسی قرار داده شود شامل است<ref>التعريفات، ص۳۲۵.</ref>، افزون بر این، ودیعه عقدی است که نیاز به ایجاب و قبول دارد و در متعاقدین شرایط [[عامه]] [[تکلیف]] شرط است<ref>مصطلحات الفقه، ص۵۵۵.</ref>، برخلاف [[امانت]] که در همه موارد آن این امور لازم نیست<ref>[[حمیده عبداللهی|عبداللهی، حمیده]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)| دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴]]، ص۲۴۶ - ۲۵۴.</ref>.
-==نکاتی پیرامون واژه «امانت»==
+== پرسش مستقیم ==
-#با توجه به معنای امانت، روشن می‌شود که امانت اصالتاً از آنِ دیگری است و موقتاً در اختیار [[امانت‌دار]] است. همچنین معنای [[صداقت]] یا خیانت در امانت، به چگونگی [[حفظ]] [[حریم]] مالِ غیر در دورانی که امانت‌دار [[ولایت]] بر آن دارد، باز می‌گردد.
+* [[امانت در لغت و اصطلاح به چه معناست؟ (پرسش)]]
-#در واژه امانت، معانی [[اطمینان]]، آرامش، [[تصدیق]] دیگری و [[ثقه]] و اعتماد به او وجود دارد<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱، ص۱۵۰.</ref>. چون این امور از اوصاف [[قلبی]] است، شدت و [[ضعف]] آنها به [[میزان]] [[ارزش]] امانت باز می‌گردد. هر مقدار که امانت نزد صاحبش عزیزتر و گرانبهاتر باشد، بیانگر اعتماد بیشتر به [[امانت‌دار]] است. متقابلاً، هر مقدار که [[امانت]] ارزشمندتر باشد، [[خیانت]] در آن [[عقاب]] و بازخواست شدیدتری را به دنبال دارد؛ چنان‌که [[آیه]] مورد [[استدلال]] به خوبی بیانگر این معنا است.
+{{پایان مدخل وابسته}}
-[[مقام]] و مرتبه [[امین]] و امانت به یکدیگر گره خورده است. به این ترتیب که هر مقدار امانت ارزشمندتر باشد، از یک طرف بیانگر [[میزان]] [[اعتماد]] صاحب امانت به امین است و از سوی دیگر، بیانگر [[قدرت]] امین و مقام و مرتبه او در [[حفظ امانت]] می‌باشد؛ چنان‌که [[حضرت یعقوب]]{{ع}} درشماتت [[فرزندان]] خود هنگام سپردن [[بنیامین]] به برادرانش فرمود: {{متن قرآن|قَالَ هَلْ آمَنُكُمْ عَلَيْهِ إِلَّا كَمَا أَمِنْتُكُمْ عَلَى أَخِيهِ مِنْ قَبْلُ}}<ref>«گفت: آیا شما را بر او جز همان‌گونه امین می‌توانم داشت که پیش از این بر برادرش امین داشته بودم؟ پس خداوند بهترین نگهبان و او بخشاینده‌ترین بخشایندگان است» سوره یوسف، آیه ۶۴.</ref>.
+== منابع ==
-یعنی «در امانت گران‌قدری چون [[یوسف]]{{ع}} برای شما [[ارزش]] قائل شدم و اعتماد کردم و شما با خیانت در امانت، اولاً، اعتماد مرا از بین بردید و ثانیاً، ارزش و مقام خود را در نزد [[پدر]] ضایع کردید». و لذا در پایان می‌فرماید:
-{{متن قرآن|فَاللَّهُ خَيْرٌ حَافِظًا وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ}}<ref>«پس خداوند بهترین نگهبان و او بخشاینده‌ترین بخشایندگان است» سوره یوسف، آیه ۶۴.</ref>.<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۵ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۵ ص ۴۲۴.</ref>
-==پرسش مستقیم==
-*[[امانت در لغت و اصطلاح به چه معناست؟ (پرسش)]]
-==منابع==
 {{منابع}}
+# [[پرونده:000055.jpg|22px]] [[حمیده عبداللهی|عبداللهی، حمیده]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴''']]
 # [[پرونده:1379150.jpg|22px]] [[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش، محمد تقی]] و [[فرید محسنی|محسنی، فرید]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۲ (کتاب)|'''ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۲''']]
-# [[پرونده:1379153.jpg|22px]]، [[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۵ (کتاب)|'''ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۵''']]
 {{پایان منابع}}
-==پانویس==
+== پانویس ==
 {{پانویس}}
 [[رده:امانت]]
-[[رده:مدخل]]