تعلیم اسماء

این مدخل زیرشاخهٔ بحث علم معصوم است. تعلیم اسماء از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: تعلیم اسماء در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبط

تعلیم اسماء عبارت است از تعلیم برخی از حقایق توسط خداوند به حضرت آدم (ع) در پی اعتراض ملائکه به خلقت انسان و مقصود از تعلیم اسماء، شناخت حقاق و سنن حاکم بر آنهاست. این تعلیم گرچه در مورد حضرت آدم (ع) بوده است، ولی مخصوص او نبوده و شامل انبیاء و امامان (ع) نیز می‌شود.

معناشناسی

همچنین ببینید: حضرت آدم

قرآن کریم در آیات: ﴿وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسمَاءَ كلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلىَ الْمَلَئكَةِ ... قَالَ يََادَمُ أَنبِئْهُم بِأَسمَْائهِِمْ فَلَمَّا أَنبَأَهُم بِأَسمَْائهِِمْ ...﴾ به آموزش آدم و خلافت او و آزمایش فرشتگان به وسیلۀ‌ علم الاسماء اشاره می‌کند. خداوند متعال پیش از جعل خلافت حضرت آدم (ع)، موضوع را با فرشتگان در میان ‌گذاشت، فرشتگان از خلقت و خلافت چنین موجودی تعجب کردند؛ زیرا معتقد بودند با وجود آنان نیازی به وجود موجودی نیست که در زمین فساد کرده و خونریزی به پا می‌کند. خداوند متعال به آنان فرمود حقایقی را می‌داند که آنان نمی‌دانند. خداوند سبحان "علم الاسماء" را به طور کامل به حضرت آدم آموخت: ﴿وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسمَْاءَ كلَُّهَا﴾، آنگاه مسمای آن اسماء را بر فرشتگان عرضه کرد و از آنان خواست که از نام‌هایشان خبر دهند، فرشتگان اظهار عجز کردند، خداوند متعال از آدم (ع) خواست که اسامی آنان را به فرشتگان خبر دهد و او فرشتگان را از نام‌های آنان آگاه ساخت.

تفاسیر علم الاسماء

تفسیرهای مختلفی از علم الاسماء صورت گرفته است که از مجموع آنها به دست می‌آید مقصود از تعلیم اسماء، شناخت حقاق و سنن حاکم بر آنهاست. به این ترتیب آدم به تمامی اسرار جهان آشنا شد و شایستگی و استعداد درک همه این اسرار را برای فرزندان خود به جای گذارده است.

در روایتی از امام صادق (ع) سؤال شد خداوند به آدم چه آموخت؟ حضرت فرمودند: "خداوند به آدم تمام زمین‌ها، کوه‌ها، دره‎ها و بستر رودخانه‎ها را آموخت، سپس به فرشی که زیرپایش گسترده بود نظر افکند و فرمود: حتّی این فرش هم از اموری بود که به آدم تعلیم داد".

علم الاسماء و آگاهی از غیب

اسماء هر چه بوده از حقایق غیبی است که از دیدگاه فرشتگان پنهان بود و سپس حضرت آدم (ع) به دستور خداوند آنان را از این "غیب" آگاه ساخت؛ چراکه در ادامه آمده است: ﴿قَالَ أَلَمْ أَقُلْ لَكُمْ إِنِّي أَعْلَمُ غَيْبَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ﴾ و با توجه به آیه ﴿وَإِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا عِنْدَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ﴾، غیب بر حقایق کلی و پوشیده در نزد خداوند مطابقت دارد که محدود به حد مشخصی نیست.

علم امامان به اسماء

این آیات گرچه در مورد حضرت آدم (ع) نازل شده است ولی تعلیم اسماء مخصوص او نیست، بلکه انبیاء و امامان (ع) را شامل می‌شود. بنابراین پیامبران و امامان (ع) آگاه به تمام حقایق هستی هستند. چه اینکه پیامبر (ص) به علی (ع) فرمود: «جبرئیل به من خبر داده که خداوند نام هر چیز را به تو تعلیم داده همان‎طور که به آدم اسماء را آموخته بود».

پرسش‌های وابسته

1. آیا تعلیم اسماء با علم معصوم ارتباط دارد؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

• علم معصوم
• علم غیب معصوم
• تعلیم اسماء امام؛
• تعلیم اسماء پیامبر؛
• تعلیم اسماء پیامبر خاتم؛
• تعلیم اسماء ولی؛
• تعلیم اسماء وصی؛
• تعلیم اسماء اهل بیت (ع)؛
• تعلیم اسماء فاطمه زهرا (س).

منابع

1. سبحانی، جعفر، آگاهی سوم یا علم غیب
2. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه
3. رضایی اصفهانی، محمد علی، تفسیر قرآن مهر
4. رسولی محلاتی، سید هاشم، تاریخ انبیاء