جهاد سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۵۶

یکی از اقسام جهاد در اسلام، جهاد سیاسی است که عبارت از مبارزه سیاسی هدف‌دار در راستای ایجاد حکومت اسلامی است. جهاد سیاسی دارای پشتوانه‌ای غنی در فرهنگ اسلامی است.

مقدمه

یکی از اقسام جهاد اسلامی، جهاد سیاسی است که در منابع اسلامی بر آن تأکید شده است. منظور از این جهاد مبارزه سیاسی هدف‌دار در راستای ایجاد حکومت اسلامی است^[۱]؛ به عبارتی لازمه تحقق حکومت اسلامی، جهاد سیاسی در جهت رفع موانع است. چنانکه مبارزه سیاسی عالمان در برابر ظالمان و کوتاه نیآمدن در برابر ظلم آنان، به عنوان عهدی معرفی شده که خداوند تعالی از عالمان گرفته است^[۲]. امام حسین (ع) در تبیین اهداف قیام خود، به اصلاح امر امت^[۳] و سکوت ننمودن در مقابل ستم‌های سلطان جائر اشاره می‌کند^[۴]، ازاین رو جهاد سیاسی دارای پشتوانه‌ای غنی در فرهنگ اسلامی است. این بُعد از جهاد در سیره ائمه اطهار (ع) در مدت حضور ایشان پیوسته وجود داشته است^[۵]. گرچه بر اساس مقتضیات و تعقیب اهداف کوتاه، متوسط و یا بلندمدت، نوع رویکرد ائمه به ظاهر متفاوت بوده است، اما در تمام این دوران، این خط ممتد، یعنی زمینه‌سازی جهت تشکیل حکومت اسلامی دنبال شده است به طوری که سایر تلاش‌ها و مجاهدت‌های ایشان در پرتو آن هدف تعقیب می‌شد^[۶].^[۷]

مبارزه سیاسی

در کنار فرهنگ‌سازی در جامعه، مبارزه سیاسی با خودکامگان نیز در سیره رسول خدا (ص) جایگاهی خاص داشت. مبارزه پیامبر (ص) با مستکبران، تنها خاص دوران پس از بعثت ایشان نبود؛ بلکه رسول خاتم (ص) سال‌ها پیش از بعثت، مبارزه با مستکبران و ظالمان را آغاز کرده بود. شرکت ایشان در پیمان "حلف الفضول" از نمونه‌های بارز مبارزه ایشان با مستکبران و پشتیبانی ایشان از ستمدیدگان است. این پیمان، در زمانی بود که مردی از قبیله بنی زبید، کالایی را به عاص بن وائل فروخت و عاص پس از گرفتن کالا از پرداخت بهای آن خودداری کرد. مرد زبیدی از مردم کمک خواست؛ در نتیجه، جمعی از قبایل مختلف دور هم جمع شده، پیمان بستند که هر ستمدیده‌ای را یاری کنند و حق مظلوم را از ظالم بگیرند و اجازه ندهند در مکه به کسی ستم شود. پیامبر اسلام (ص) نیز یکی از این افراد بود. ایشان بعدها از این پیمان یاد می‌کرد و می‌فرمود: اگر در اسلام هم به مانند آن پیمان دعوت می‌شدم، می‌پذیرفتم"^[۸]^[۹].

از دیگر نمونه‌های مبارزه سیاسی ایشان با استکبار و مستکبران، فرستادن نامه به پادشاهان سایر کشورها بود؛ در حالی که آنان در اوج قدرتشان بودند و ایشان بدون در نظر گرفتن مقام و شوکت این پادشاهان، آنان را به پذیرفتن اسلام دعوت کرد و هشدار داد که اگر آیین اسلام را نپذیرند، گناه پیروانشان بر عهده آنان خواهد بود^[۱۰].

منابع

پانویس

↑ آیت الله خامنه‌ای، ۱۸/۵/۱۳۶۳.
↑ نهج البلاغه، خطبه ۳ (۵۰).
↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۴، ص۳۲۹.
↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۴، ص۳۸۲.
↑ امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۴، ص۵۲۱؛ آیت‌الله خامنه‌ای، ۱۸/۵/۱۳۶۳.
↑ آیت الله خامنه‌ای، ۱۸/۵/۱۳۶۳.
↑ ادرکنی، محمد جواد، مقاله «جهاد»، مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌ ص ۴۲۵.
↑ الطبقات الکبری، ص ۱۰۳؛ السیرة الحلبیه، ج ۱، ص ۱۹۰ و شرف المصطفی، ج ۱، ص ۴۰۰.
↑ اخلاقی، معصومه فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۱۱۱-۱۱۲.
↑ تاریخ الیعقوبی، ج ۲، ص ۷۷؛ السیرة الحلبیه، ج ۳، ص ۳۴۲ و ذهبی، تاریخ الاسلام، ج ۲، ص ۵۰۴.

[1] آیت الله خامنه‌ای، ۱۸/۵/۱۳۶۳.

[2] نهج البلاغه، خطبه ۳ (۵۰).

[3] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۴، ص۳۲۹.

[4] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۴، ص۳۸۲.

[5] امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۴، ص۵۲۱؛ آیت‌الله خامنه‌ای، ۱۸/۵/۱۳۶۳.

[6] آیت الله خامنه‌ای، ۱۸/۵/۱۳۶۳.

[7] ادرکنی، محمد جواد، مقاله «جهاد»، مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌ ص ۴۲۵.

[8] الطبقات الکبری، ص ۱۰۳؛ السیرة الحلبیه، ج ۱، ص ۱۹۰ و شرف المصطفی، ج ۱، ص ۴۰۰.

[9] اخلاقی، معصومه فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۱۱۱-۱۱۲.

[10] تاریخ الیعقوبی، ج ۲، ص ۷۷؛ السیرة الحلبیه، ج ۳، ص ۳۴۲ و ذهبی، تاریخ الاسلام، ج ۲، ص ۵۰۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{امامت}}
 {{مدخل مرتبط
-| موضوع مرتبط = نصرت
+| موضوع مرتبط = جهاد
-| عنوان مدخل  = [[جهاد]]
+| عنوان مدخل  =
-| مداخل مرتبط = [[جهاد سیاسی در قرآن]] - [[جهاد سیاسی در حدیث]] - [[جهاد سیاسی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]
+| مداخل مرتبط = [[جهاد سیاسی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]
 | پرسش مرتبط  =
 }}
-==مقدمه==
+یکی از اقسام [[جهاد]] در [[اسلام]]، '''جهاد سیاسی''' است که عبارت از [[مبارزه سیاسی]] هدف‌دار در راستای [[ایجاد حکومت اسلامی]] است. جهاد سیاسی دارای پشتوانه‌ای [[غنی]] در فرهنگ اسلامی است.
-یکی دیگر از اقسام [[جهاد]] [[اسلامی]]، جهاد سیاسی است که در [[منابع اسلامی]] بر آن تأکید شده است. منظور از این جهاد [[مبارزه سیاسی]] هدف‌دار در راستای [[ایجاد حکومت اسلامی]] است<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱۸/۵/۱۳۶۳.</ref>؛ به عبارتی لازمه تحقق [[حکومت اسلامی]]، جهاد سیاسی در جهت رفع موانع است. چنانکه مبارزه سیاسی [[عالمان]] در برابر [[ظالمان]] و کوتاه نیآمدن در برابر [[ظلم]] آنان، به عنوان عهدی معرفی شده که [[خداوند تعالی]] از عالمان گرفته است<ref>نهج البلاغه، خطبه ۳ (۵۰).</ref>. [[امام حسین]]{{ع}} در تبیین اهداف [[قیام]] خود، به [[اصلاح]] امر [[امت]]<ref>مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۴، ص۳۲۹.</ref> و [[سکوت]] ننمودن در مقابل ستم‌های [[سلطان جائر]] اشاره می‌کند<ref>مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۴، ص۳۸۲.</ref>، ازاین رو جهاد سیاسی دارای پشتوانه‌ای [[غنی]] در [[فرهنگ اسلامی]] است. این بعد از جهاد در [[سیره ائمه اطهار]]{{عم}} در مدت حضور ایشان پیوسته وجود داشته است<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۴، ص۵۲۱؛ آیت‌الله خامنه‌ای، ۱۸/۵/۱۳۶۳.</ref>. [[آیت‌الله خامنه‌ای]] در تحلیلی [[تاریخی]]، مبارزه سیاسی حاد را در همه برهه‌های [[زندگی]] [[ائمه]]{{عم}} در طول این دویست و پنجاه سال حضور، به عنوان خطی ممتد دانسته‌اند<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱۸/۵/۱۳۶۳.</ref>، گرچه بر اساس مقتضیات و تعقیب اهداف کوتاه، متوسط و یا بلندمدت، نوع رویکرد ائمه به ظاهر متفاوت بوده است، اما در تمام این دوران این خط ممتد، یعنی زمینه‌سازی جهت [[تشکیل حکومت اسلامی]] دنبال شده است به طوری که سایر تلاش‌ها و مجاهدت‌های ایشان در پرتو آن [[هدف]] تعقیب می‌شد<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱۸/۵/۱۳۶۳.</ref>. مصادیق متعددی از جهاد سیاسی را می‌توان نام برد که [[انقلاب اسلامی]] نقش بارزی در احیای آن داشته است مانند [[مبارزه با طاغوت]] و [[اقامه حکومت اسلامی]]<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۴، ص۴۰۷؛ آیت‌الله خامنه‌ای، مکتوبات، ۱۴/۲/۱۳۶۸.</ref>. جهاد سیاسی در مبارزه‌ای که [[امام خمینی]] از سال ۱۳۴۱ آغاز کرد اهمیت ویژه‌ای داشت. بعد از [[پیروزی انقلاب اسلامی]] نیز بحث صدور انقلاب اسلامی به عنوان راه‌حلی برای [[نجات]] [[ملل]] اسلامی دیگر مطرح بوده است<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱، ص۱۸۰ -۱۸۱.</ref> که در [[حقیقت]]، [[انقلاب اسلامی]] به عنوان الگویی در زمینه جهاد سیاسی، برای سایر [[مسلمانان]] مطرح گردید. [[مراسم]] [[برائت از مشرکین]] در [[حج]]، یکی از این موارد بوده است<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۷۴ -۱۰۱؛ آیت‌الله خامنه‌ای، مکتوبات، ۱۴/۴/۱۳۶۸.</ref>، تا [[فرمان الهی]] را در ابراز [[برائت]] از [[شرک]] و [[بت‌پرستی]]<ref>{{متن قرآن|وَأَذَانٌ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى النَّاسِ يَوْمَ الْحَجِّ الْأَكْبَرِ أَنَّ اللَّهَ بَرِيءٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ وَرَسُولُهُ فَإِنْ تُبْتُمْ فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ غَيْرُ مُعْجِزِي اللَّهِ وَبَشِّرِ الَّذِينَ كَفَرُوا بِعَذَابٍ أَلِيمٍ}} «و (این) اعلامی از سوی خداوند و پیامبر او در روز حجّ اکبر به مردم است که خداوند و پیامبرش از مشرکان بیزارند پس اگر توبه کنید برای شما بهتر است و اگر روی بگردانید بدانید که شما خداوند را به ستوه نمی‌توانید آورد و کافران را به عذابی دردناک نوید ده!» سوره توبه، آیه ۳.</ref> به عنوان سنتی کهنه ناشدنی به‌کار بسته<ref>{{متن قرآن|قُلْ أَيُّ شَيْءٍ أَكْبَرُ شَهَادَةً قُلِ اللَّهُ شَهِيدٌ بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَأُوحِيَ إِلَيَّ هَذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَمَنْ بَلَغَ أَئِنَّكُمْ لَتَشْهَدُونَ أَنَّ مَعَ اللَّهِ آلِهَةً أُخْرَى قُلْ لَا أَشْهَدُ قُلْ إِنَّمَا هُوَ إِلَهٌ وَاحِدٌ وَإِنَّنِي بَرِيءٌ مِمَّا تُشْرِكُونَ}} «بگو: چه چیزی در گواهی بزرگ‌تر است؟ بگو: خداوند که میان من و شما گواه است و به من این قرآن وحی شده است تا با آن به شما و به هر کس که (این قرآن به او) برسد، هشدار دهم، آیا شما گواهی می‌دهید که با خداوند خدایان دیگری هست؟ بگو: من گواهی نمی‌دهم؛ بگو: من گواهی نمی‌دهم؛ بگو: تنها او خدایی یگانه است و من از شرکی که می‌ورزید بیزارم» سوره انعام، آیه ۱۹.</ref>، برائت از شرک<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۷۴-۱۰۱.</ref> را با ابراز برائت از بت‌های [[جهان]] امروز یعنی [[حاکمیت]] طاغوتی و قدرت‌های استکباری و [[الحاد]] [[احیا]] نماید<ref>محمدی ری‌شهری، محمد و دیگران، حکمت‌نامه پیامبر اعظم{{صل}}، ج۱۱، ص۴۴۷.</ref>. این نگرش رهیافتی بر اساس توجه به عمق [[پیام]] [[حج]] و ملاحظه [[فلسفه وجودی]] آن بوده<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۲۰، ص۳۱۴ - ۳۱۸؛ آیت‌الله خامنه‌ای، مکتوبات، ۱۴/۴/۱۳۶۸.</ref> تا با حسن استفاده از [[اجتماع]] میلیونی [[مسلمانان]] [[جهان]] در [[شهر مقدس مکه]] به تنویر [[افکار]] آنان و آزادسازی انرژی متراکم [[جهان اسلام]] بپردازد<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۸۰.</ref>.
-مصادیق دیگر جهاد سیاسی اعلام آخرین [[جمعه]] [[ماه مبارک رمضان]] به عنوان [[روز]] جهانی [[قدس]] است<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۹، ص۲۶۷.</ref> که روز [[آزمایش]] بزرگ [[الهی]] و حرکت [[عظیم]] [[ضد]] استکباری است<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۹/۶/۱۳۹۰.</ref>. افق این حرکت با گسترش یافتن آن، انزوای [[رژیم]] [[غاصب]] [[صهیونیستی]] و [[جان]] گرفتن مبارزان [[فلسطینی]] در آزادسازی [[وطن]] خود می‌باشد.
+== مقدمه ==
+یکی از اقسام [[جهاد]] [[اسلامی]]، جهاد سیاسی است که در منابع اسلامی بر آن تأکید شده است. منظور از این جهاد [[مبارزه سیاسی]] هدف‌دار در راستای [[ایجاد حکومت اسلامی]] است<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱۸/۵/۱۳۶۳.</ref>؛ به عبارتی لازمه تحقق [[حکومت اسلامی]]، جهاد سیاسی در جهت رفع موانع است. چنانکه مبارزه سیاسی [[عالمان]] در برابر [[ظالمان]] و کوتاه نیآمدن در برابر [[ظلم]] آنان، به عنوان عهدی معرفی شده که [[خداوند تعالی]] از عالمان گرفته است<ref>نهج البلاغه، خطبه ۳ (۵۰).</ref>. [[امام حسین]] {{ع}} در تبیین اهداف [[قیام]] خود، به [[اصلاح]] امر [[امت]]<ref>مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۴، ص۳۲۹.</ref> و [[سکوت]] ننمودن در مقابل ستم‌های [[سلطان جائر]] اشاره می‌کند<ref>مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۴، ص۳۸۲.</ref>، ازاین رو جهاد سیاسی دارای پشتوانه‌ای [[غنی]] در فرهنگ اسلامی است. این بُعد از جهاد در سیره ائمه اطهار {{عم}} در مدت حضور ایشان پیوسته وجود داشته است<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۴، ص۵۲۱؛ آیت‌الله خامنه‌ای، ۱۸/۵/۱۳۶۳.</ref>. گرچه بر اساس مقتضیات و تعقیب اهداف کوتاه، متوسط و یا بلندمدت، نوع رویکرد ائمه به ظاهر متفاوت بوده است، اما در تمام این دوران، این خط ممتد، یعنی زمینه‌سازی جهت [[تشکیل حکومت اسلامی]] دنبال شده است به طوری که سایر تلاش‌ها و مجاهدت‌های ایشان در پرتو آن [[هدف]] تعقیب می‌شد<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱۸/۵/۱۳۶۳.</ref>.<ref>[[محمد جواد ادرکنی|ادرکنی، محمد جواد]]، [[جهاد - ادرکنی (مقاله)| مقاله «جهاد»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌]] ص ۴۲۵.</ref>
-موارد دیگری از جهاد سیاسی نیز وجود دارد که به نوبه خود جایگاه ویژه‌ای دارند؛ مانند [[احیاء]] [[نماز جمعه]]، حضور [[مردم]] در صحنه‌های سرنوشت‌ساز [[سیاسی]]، از قبیل [[انتخابات]]<ref>آیت الله خامنه‌ای، مکتوبات، ۳/۳/۱۳۷۶.</ref> و یا [[مبارزه با فساد]] و....<ref>[[محمد جواد ادرکنی|ادرکنی، محمد جواد]]، [[جهاد - ادرکنی (مقاله)| مقاله «جهاد»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌]] ص ۴۲۵.</ref>
+== مبارزه سیاسی ==
+{{همچنین|مبارزه}}
+در کنار [[فرهنگ‌سازی]] در [[جامعه]]، مبارزه سیاسی با خودکامگان نیز در [[سیره رسول خدا]] {{صل}} جایگاهی خاص داشت. [[مبارزه پیامبر]] {{صل}} با [[مستکبران]]، تنها خاص دوران پس از [[بعثت]] ایشان نبود؛ بلکه [[رسول]] خاتم {{صل}} سال‌ها [[پیش از بعثت]]، [[مبارزه با مستکبران]] و [[ظالمان]] را آغاز کرده بود. شرکت ایشان در [[پیمان]] "حلف الفضول" از نمونه‌های بارز [[مبارزه]] ایشان با [[مستکبران]] و [[پشتیبانی]] ایشان از ستمدیدگان است. این [[پیمان]]، در زمانی بود که مردی از [[قبیله]] [[بنی زبید]]، کالایی را به [[عاص بن وائل]] فروخت و عاص پس از گرفتن کالا از پرداخت بهای آن خودداری کرد. مرد زبیدی از [[مردم]] [[کمک]] خواست؛ در نتیجه، جمعی از [[قبایل]] مختلف دور هم جمع شده، [[پیمان]] بستند که هر ستمدیده‌ای را [[یاری]] کنند و [[حق]] [[مظلوم]] را از [[ظالم]] بگیرند و اجازه ندهند در [[مکه]] به کسی [[ستم]] شود. [[پیامبر اسلام]] {{صل}} نیز یکی از این افراد بود. ایشان بعدها از این [[پیمان]] یاد می‌کرد و می‌فرمود: اگر در [[اسلام]] هم به مانند آن [[پیمان]] [[دعوت]] می‌شدم، می‌پذیرفتم"<ref>الطبقات الکبری، ص ۱۰۳؛ السیرة الحلبیه، ج ۱، ص ۱۹۰ و شرف المصطفی، ج ۱، ص ۴۰۰.</ref><ref> [[معصومه اخلاقی|اخلاقی، معصومه]] [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۱۱۱-۱۱۲.</ref>.
+از دیگر نمونه‌های مبارزه سیاسی ایشان با [[استکبار]] و [[مستکبران]]، فرستادن [[نامه]] به [[پادشاهان]] سایر کشورها بود؛ در حالی که آنان در اوج قدرتشان بودند و ایشان بدون در نظر گرفتن [[مقام]] و [[شوکت]] این [[پادشاهان]]، آنان را به پذیرفتن [[اسلام]] [[دعوت]] کرد و هشدار داد که اگر [[آیین اسلام]] را نپذیرند، [[گناه]] پیروانشان بر عهده آنان خواهد بود<ref>تاریخ الیعقوبی، ج ۲، ص ۷۷؛ السیرة الحلبیه، ج ۳، ص ۳۴۲ و ذهبی، تاریخ الاسلام، ج ۲، ص ۵۰۴.</ref>.
 == منابع ==
 {{منابع}}
 # [[پرونده:1100697.jpg|22px]] [[محمد جواد ادرکنی|ادرکنی، محمد جواد]]، [[جهاد - ادرکنی (مقاله)| مقاله «جهاد»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|'''مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌''']]
+# [[پرونده:152259.jpg|22px]] [[معصومه اخلاقی|اخلاقی، معصومه]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|'''فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم''']]
 {{پایان منابع}}
@@ خط ۲۳: / خط ۲۷: @@
 [[رده:جهاد]]
-[[رده:مدخل]]