پیشینه مسأله امامت: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۰ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۹:۵۲

مقدمه

موضوع امامت از همان روزهای آغازین بعثت و دعوت علنی به دین اسلام مطرح شد^[۱] اما بحث و گفتگو و نزاع در مسأله جانشینی پیامبر اکرم (ص)- به طور جدی و آشکار- بعد از ارتحال رسول خدا (ص) شدت گرفت. امام امیرالمؤمنین (ع) در نامه به اهل مصر بعد از تسبیح خداوند متعال و توصیف پیامبر اکرم (ص) می‌نویسد: «تَنَازَعَ الْمُسْلِمُونَ الْأَمْرَ مِنْ بَعْدِهِ»^[۲]. هنگامی که آن حضرت که درود خدا بر او باد از جهان رفت مسلمانان درباره خلافت و امارت پس از او به نزاع برخاستند.

نزاع پیرامون مسأله امامت به صورت جدی در تمام دوره‌ها ادامه داشته است و این خود شاهدی است بر اهتمام مسلمانان به موضوع امامت و جانشینی رسول خدا (ص)^[۳].

باتوجه به اهمیت ویژه امامت در معارف دینی، امامت پژوهی در بین دانشمندان امامیه سابقه قابل توجه یافته است. به گونه‌ای که- علاوه بر پرداختن به امامت در منابع تفسیری و حدیثی و تاریخی- از عصر امامان شیعه تاکنون تک نگاره‌های فراوانی نیز در این مسأله به رشته تحریر در آمده است^[۴].

ابن ندیم فهرست و نگار و کتاب ‌شناس معروف، علی‌ بن اسماعیل بن میثم تمار را نخستین فردی می‌داند که در باب امامت رساله‌ای نوشت و نام دو اثر از وی به نام‌های "الامامه" و "الاستحقاق" به میان می‌آورد. وی هشام بن حکم صحابی و شاگرد معروف امام صادق (ع) را از جمله دانشمندانی می‌داند که در امامت رساله‌های متعددی نگاشته است^[۵]. ابو جعفر احمد بن حسین صقیل کوفی از یاران امام صادق (ع) و امام کاظم (ع) و نیز خلیل بن احمد فراهیدی از اصحاب امام ششم (ع) رساله‌ای در امامت نوشته‌اند^[۶].

شمار فراوانی از عالمان شیعی در محبث امامت به تالیف رساله‌های مستقل همت گماشته‌اند همانند رساله عصمت از سید مرتضی و رساله فرق بین نبی و امام از شیخ مفید. در طبقات بعد نیز از این شیوه در اهتمام به مسأله‌ امامت دیده می‌شود و آثار ارزشمند خواجه طوسی و علامه حلی. در طبقات بعد نیز از این شیوه درا هتمام به مسأله امامت دیده می‌شود و آثار ارزشمند خواجه طوسی و علامه حلی و در دوره‌های بعد تالیفات میر سید حامد حسین و علامه امینی را می‌توان به عنوان نمونه‌ای از تراث علمی شیعه در موضوع امامت نام برد^[۷].

منابع

زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۱

پانویس

↑ ر.ک: امامت خاصه، حدیث الانذار.
↑ نهج البلاغه، نامه ۶۲.
↑ شهرستانی در ملل و نحل می‌گوید: و أعظم خلاف بين الأمّة خلاف الإمامة إذ ما سلّ سيف في الإسلام على قاعدة دينيّة مثل ما سلّ على الإمامة في كلّ زمان‏...؛ الملل و النحل، ج ۱، ص ۳۱.
↑ ر.ک: معجم ما کتب عن الرسول و اهل البیت که فهرستی از ۱۳۰۵۹ اثر درباره امامت به دست می‌دهد. و امامت پژوهی، ص ۲۲.
↑ ر.ک: الفهرست، ص ۳۲۷ (فن ۲، مقاله ۵).
↑ ر.ک: الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج ۱۵، ص ۲۷۳ و، ج ۲۰، ص ۳۹۰.
↑ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۱؛ ص۱۸-۱۹.

[1] ر.ک: امامت خاصه، حدیث الانذار.

[2] نهج البلاغه، نامه ۶۲.

[3] شهرستانی در ملل و نحل می‌گوید: و أعظم خلاف بين الأمّة خلاف الإمامة إذ ما سلّ سيف في الإسلام على قاعدة دينيّة مثل ما سلّ على الإمامة في كلّ زمان‏...؛ الملل و النحل، ج ۱، ص ۳۱.

[4] ر.ک: معجم ما کتب عن الرسول و اهل البیت که فهرستی از ۱۳۰۵۹ اثر درباره امامت به دست می‌دهد. و امامت پژوهی، ص ۲۲.

[5] ر.ک: الفهرست، ص ۳۲۷ (فن ۲، مقاله ۵).

[6] ر.ک: الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج ۱۵، ص ۲۷۳ و، ج ۲۰، ص ۳۹۰.

[7] زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۱؛ ص۱۸-۱۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

@@ خط ۷: / خط ۷: @@
 == مقدمه ==
-موضوع [[امامت]] از همان روزهای آغازین [[بعثت]] و [[دعوت علنی]] به [[دین اسلام]] مطرح شد<ref>ر. ک: امامت خاصه، حدیث الانذار.</ref> اما بحث و [[گفتگو]] و [[نزاع]] در مسأله [[جانشینی پیامبر اکرم]] {{صل}}- به طور جدی و آشکار- بعد از [[ارتحال]] [[رسول خدا]] {{صل}} شدت گرفت. [[امام]] [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} در [[نامه]] به [[اهل مصر]] بعد از [[تسبیح]] [[خداوند متعال]] و توصیف [[پیامبر اکرم]] {{صل}} می‌نویسد: {{متن حدیث|تَنَازَعَ الْمُسْلِمُونَ الْأَمْرَ مِنْ بَعْدِهِ}}<ref>نهج البلاغه، نامه ۶۲.</ref>. هنگامی که آن [[حضرت]] که [[درود]] [[خدا]] بر او [[باد]] از [[جهان]] رفت [[مسلمانان]] درباره [[خلافت]] و [[امارت]] پس از او به [[نزاع]] برخاستند.
+موضوع [[امامت]] از همان روزهای آغازین [[بعثت]] و [[دعوت علنی]] به [[دین اسلام]] مطرح شد<ref>ر.ک: امامت خاصه، حدیث الانذار.</ref> اما بحث و گفتگو و [[نزاع]] در مسأله [[جانشینی پیامبر اکرم]] {{صل}}- به طور جدی و آشکار- بعد از [[ارتحال]] [[رسول خدا]] {{صل}} شدت گرفت. [[امام]] [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} در [[نامه]] به [[اهل مصر]] بعد از [[تسبیح]] [[خداوند متعال]] و توصیف [[پیامبر اکرم]] {{صل}} می‌نویسد: {{متن حدیث|تَنَازَعَ الْمُسْلِمُونَ الْأَمْرَ مِنْ بَعْدِهِ}}<ref>نهج البلاغه، نامه ۶۲.</ref>. هنگامی که آن حضرت که [[درود]] [[خدا]] بر او [[باد]] از [[جهان]] رفت [[مسلمانان]] درباره [[خلافت]] و [[امارت]] پس از او به [[نزاع]] برخاستند.
 [[نزاع]] پیرامون مسأله [[امامت]] به صورت جدی در تمام دوره‌ها ادامه داشته است و این خود شاهدی است بر اهتمام [[مسلمانان]] به موضوع [[امامت]] و [[جانشینی رسول خدا]] {{صل}}<ref>شهرستانی در ملل و نحل می‌گوید: {{عربی|و أعظم خلاف بين الأمّة خلاف الإمامة إذ ما سلّ سيف في الإسلام على قاعدة دينيّة مثل ما سلّ على الإمامة في كلّ زمان‏...}}؛ الملل و النحل، ج ۱، ص ۳۱.</ref>.
@@ خط ۱۳: / خط ۱۳: @@
 باتوجه به اهمیت ویژه [[امامت]] در [[معارف دینی]]، [[امامت]] پژوهی در بین [[دانشمندان]] [[امامیه]] سابقه قابل توجه یافته است. به گونه‌ای که- علاوه بر پرداختن به [[امامت]] در منابع تفسیری و [[حدیثی]] و [[تاریخی]]- از عصر [[امامان شیعه]] تاکنون تک نگاره‌های فراوانی نیز در این مسأله به رشته تحریر در آمده است<ref>ر.ک: معجم ما کتب عن الرسول و اهل البیت که فهرستی از ۱۳۰۵۹ اثر درباره امامت به دست می‌دهد. و امامت پژوهی، ص ۲۲.</ref>.
-[[ابن ندیم]] فهرست و نگار و کتاب ‌شناس معروف، [[علی‌ بن اسماعیل بن میثم تمار]] را نخستین فردی می‌داند که در [[باب]] [[امامت]] رساله‌ای نوشت و نام دو اثر از وی به نام‌های "الامامه" و "الاستحقاق" به میان می‌آورد. وی [[هشام بن حکم]] [[صحابی]] و [[شاگرد]] معروف [[امام صادق]] {{ع}} را از جمله دانشمندانی می‌داند که در [[امامت]] رساله‌های متعددی نگاشته است<ref>ر. ک: الفهرست، ص ۳۲۷ (فن ۲، مقاله ۵).</ref>. [[ابو جعفر احمد بن حسین صقیل کوفی]] از [[یاران امام]] [[صادق]] {{ع}} و [[امام کاظم]] {{ع}} و نیز [[خلیل بن احمد فراهیدی]] از [[اصحاب امام]] ششم {{ع}} رساله‌ای در [[امامت]] نوشته‌اند<ref>ر.ک: الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج ۱۵، ص ۲۷۳ و، ج ۲۰، ص ۳۹۰.</ref>.
+[[ابن ندیم]] فهرست و نگار و کتاب ‌شناس معروف، [[علی‌ بن اسماعیل بن میثم تمار]] را نخستین فردی می‌داند که در [[باب]] [[امامت]] رساله‌ای نوشت و نام دو اثر از وی به نام‌های "الامامه" و "الاستحقاق" به میان می‌آورد. وی [[هشام بن حکم]] [[صحابی]] و [[شاگرد]] معروف [[امام صادق]] {{ع}} را از جمله دانشمندانی می‌داند که در [[امامت]] رساله‌های متعددی نگاشته است<ref>ر.ک: الفهرست، ص ۳۲۷ (فن ۲، مقاله ۵).</ref>. [[ابو جعفر احمد بن حسین صقیل کوفی]] از [[یاران امام]] [[صادق]] {{ع}} و [[امام کاظم]] {{ع}} و نیز [[خلیل بن احمد فراهیدی]] از [[اصحاب امام]] ششم {{ع}} رساله‌ای در [[امامت]] نوشته‌اند<ref>ر.ک: الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج ۱۵، ص ۲۷۳ و، ج ۲۰، ص ۳۹۰.</ref>.
 شمار فراوانی از [[عالمان]] [[شیعی]] در محبث [[امامت]] به تالیف رساله‌های مستقل [[همت]] گماشته‌اند همانند رساله [[عصمت]] از [[سید مرتضی]] و رساله فرق بین [[نبی]] و [[امام]] از [[شیخ مفید]]. در طبقات بعد نیز از این شیوه در اهتمام به مسأله‌ [[امامت]] دیده می‌شود و آثار ارزشمند [[خواجه طوسی]] و [[علامه حلی]]. در طبقات بعد نیز از این شیوه درا هتمام به مسأله [[امامت]] دیده می‌شود و آثار ارزشمند [[خواجه طوسی]] و [[علامه حلی]] و در دوره‌های بعد تالیفات [[میر سید حامد حسین]] و [[علامه امینی]] را می‌توان به عنوان نمونه‌ای از تراث [[علمی]] [[شیعه]] در موضوع [[امامت]] نام برد<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵ ج۱]]؛ ص۱۸-۱۹.</ref>.