بقیة الله: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
== بقیة الله از [[القاب امام زمان]] {{ع}} == | == بقیة الله از [[القاب امام زمان]] {{ع}} == | ||
واژۀ بَقِیَّةَ اللَّهِ، یعنی باز‌ماندۀ [[خدا]]، آنچه [[خدا]] آن را باقی نگه می‌‌دارد. این کلمه یکی از لقب‌‌های [[امام زمان]] {{ع}} است به خاطر آنکه [[خداوند]] او را از [[امامان]] و [[اهل بیت پیامبر]] باقی نگه داشته تا روزی [[ظهور]] کند و [[جهان]] را پر از [[عدل و داد]] کند<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگنامه دینی (کتاب)|فرهنگنامه دینی]]، ص۴۱.</ref>. | |||
عبارت "بقیة الله" هم در [[قرآن مجید]] و هم در [[روایات]] آمده است و در [[قرآن]] فقط یک‌‌‌بار در داستان [[حضرت شعیب]] {{ع}} ذکر شده است؛ یعنی، آنجا که وی [[قوم]] خود را از کم‌‌فروشی [[نهی]] کرده و فرمودند: {{متن قرآن|بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ}}<ref>«برنهاده خداوند برای شما بهتر است اگر مؤمن باشید و من بر شما نگهبان نیستم» سوره هود، آیه ۸۶.</ref> در این [[آیه]] هرچند مخاطب [[قوم شعیب]] هستند و منظور از "[[بقیه الله]]"، سود و سرمایۀ [[حلال]] و یا [[پاداش الهی]] است ولی هر موجود نا‌‌فع که از طرف [[خداوند]] برای [[بشر]] باقی مانده و مایۀ خیر و [[سعادت]] او گردد "بقیة الله" محسوب می‌شود از این‌‌رو تمام [[پیامبران]] و [[پیشوایان]] بزرگ "بقیة الله" هستند، تمام [[رهبران]] راستین که پس از [[مبارزه]] با یک [[دشمن]] سرسخت برای یک [[قوم]] و [[ملت]] باقی می‌‌مانند از این نظر "بقیة الله" هستند، سر‌‌با‌زانی که پس از [[پیروزی]] از [[جنگ]] بازمیگردند آنان نیز [[بقیة اللّه]] هستند. از آنجایی که [[مهدی موعود]] {{ع}} آخرین پیشوا و بزرگ‌‌ترین [[رهبر]] انقلابی پس از [[قیام]] [[پیامبر اسلام]] {{صل}} است یکی از روشن‌‌ترین مصادیق "بقیة الله" است و او از دیگران به این [[لقب]] شایسته‌تر است به خصوص که تنها باقی مانده بعد از [[پیامبر]] {{صل}} و [[امامان]] {{ع}} است<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص۲۱۹ـ ۲۲۱. </ref> و به حدّی این [[لقب]] با آن [[سرور]] ارتباط پیدا نموده که به صورت [[لقب]] اختصاصی حضرتش درآمده است به طوری که تا بقیة الله گفته می‌شود جز آن بقیة الله [[منتظر]] به نظر نمی‌آید؛ شاید سرّ مطلب این باشد که این بقیة الله، بقیۀ تمام بقیة الله‌‌ها‌‌ست و پس از او دیگر بقیة اللهی نیست. هرکدام از حجج الهیه که از آغاز عالم آمدند گرچه بقیة الله بودند و [[خدا]] آنها را برای [[هدایت]] خلق باقی و بجا گذارده بود بعد از هریک دیگری می‌آمد و اگر بقیة اللهی از [[دنیا]] می‌رفت بقیة اللهی دیگر به جا می‌ماند و این رشته باقی بود ولی آن وجود [[مقدّس]] بقیهای است که پس از او دیگر بقیهای نیست و با آمدن او دیگر بقیهای باقی نمانده است که بیاید<ref>ر.ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۷۱.</ref>. | |||
== بقیة الله بودن [[امام مهدی]] {{ع}} در [[روایات]] == | == بقیة الله بودن [[امام مهدی]] {{ع}} در [[روایات]] == | ||
در [[دعاها]]، [[زیارت‌ها]] و [[روایات]]، از [[امام زمان]] به عنوان "بقیة الله" یاد شده و اشاره به آن است که او ذخیرۀ [[الهی]] برای [[اصلاح]] [[جهان]] و [[مبارزه]] با [[ظالمان]] و [[نجات]] [[مستضعفان]] است<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگنامه دینی (کتاب)|فرهنگنامه دینی]]، ص۴۱.</ref>، برخی از این [[روایات]] عبارت‌اند از: | |||
# [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} فرمودند: «معنی بقیة الله در [[قرآن]]، حجت‌های الهی‌اند و نام [[مهدی]] {{ع}} است که پس از پایان یافتن مهلت [[جهان]] [[ظهور]] خواهد کرد و [[دنیا]] را پر از [[عدل و داد]] می‌نماید آن‌گونه که پر از [[ظلم و جور]] شده است»<ref>ر. ک: مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۹۳، ص ۱۱۹.</ref><ref>ر. ک: تونه‌ای، | # [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} فرمودند: «معنی بقیة الله در [[قرآن]]، حجت‌های الهی‌اند و نام [[مهدی]] {{ع}} است که پس از پایان یافتن مهلت [[جهان]] [[ظهور]] خواهد کرد و [[دنیا]] را پر از [[عدل و داد]] می‌نماید آن‌گونه که پر از [[ظلم و جور]] شده است»<ref>ر.ک: مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۹۳، ص ۱۱۹.</ref><ref>ر.ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۷۱؛ [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص ۷۵.</ref> | ||
# از [[حضرت صادق]] {{ع}} سؤال شد: آیا می‌شود به [[قائم آل محمد]] به‌عنوان [[امیر المؤمنین]] [[سلام]] کرد؟ فرمودند: «نه این اسمی است که [[خدا]] [[امیر المؤمنین]] [[علی]] {{ع}} را به آن نامیده و قبل و بعد از او جز [[کافر]] به این نام نامیده نشود». | # از [[حضرت صادق]] {{ع}} سؤال شد: آیا می‌شود به [[قائم آل محمد]] به‌عنوان [[امیر المؤمنین]] [[سلام]] کرد؟ فرمودند: «نه این اسمی است که [[خدا]] [[امیر المؤمنین]] [[علی]] {{ع}} را به آن نامیده و قبل و بعد از او جز [[کافر]] به این نام نامیده نشود». راوی حدیث عرضه داشت: فدای شما شوم! پس به حضرتش چگونه باید [[سلام]] کرد؟ فرمودند: «باید گفت: {{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا بَقِیَّةَ اللَّهِ}} آنگاه [[آیۀ شریفه]] را [[تلاوت]] فرمودند: {{متن قرآن|بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ}}»<ref>{{متن حدیث|لاَ ذَاکَ اِسْمٌ سَمَّی اَللَّهُ بِهِ أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ لَمْ یُسَمَّ بِهِ أَحَدٌ قَبْلَهُ وَ لاَ یَتَسَمَّی بِهِ بَعْدَهُ إِلاَّ کَافِرٌ سَأَلَهُ رَجُلٌ عَنِ الْقَائِمِ یُسَلَّمُ عَلَیْهِ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ لَا ذَاکَ اسْمٌ سَمَّی اللَّهُ بِهِ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ {{ع}}لَمْ یُسَمَّ بِهِ أَحَدٌ قَبْلَهُ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ کَیْفَ یُسَلَّمُ عَلَیْهِ قَالَ یَقُولُونَ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا بَقِیَّةَ اللَّهِ ثُمَّ قَرَأَ بَقِیَّتُ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِین}}؛ اصول کافی، ج ۱، ص ۴۱۱ـ۴۱۲.</ref>.<ref>ر.ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۷۱؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۱۱۶ ـ ۱۱۸؛ [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص ۷۵.</ref> | ||
# وقتی [[احمد بن اسحاق]] بن [[سعد]] [[اشعری]] به محضر [[امام عسکری]] {{ع}} شرفیاب شد و دربارۀ [[جانشین]] آن | # وقتی [[احمد بن اسحاق]] بن [[سعد]] [[اشعری]] به محضر [[امام عسکری]] {{ع}} شرفیاب شد و دربارۀ [[جانشین]] آن حضرت پرسید آن حضرت کودکی خردسال همچون قرص ماه را به او نشان داد. [[احمد بن اسحاق]] پرسید: «آیا نشانهای هست تا قلبم [[اطمینان]] یابد؟» آن کودک زبان گشود و با زبان عربی [[فصیح]] فرمودند: «من [[بقیة اللّه]] بر [[زمین]] و [[منتقم]] از [[دشمنان]] او هستم. ای [[احمد بن اسحاق]]! بعد از دیدن این کرامت، نشانهای طلب نکن»<ref>{{متن حدیث|أَنَا بَقِیَّةُ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ وَ الْمُنْتَقِمُ مِنْ أَعْدَائِهِ فَلَا تَطْلُبْ أَثَراً بَعْدَ عَیْنٍ یَا أَحْمَدَ بْنَ إِسْحَاق}}؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۳۸۴، ح ۱.</ref>.<ref>ر.ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۷۱؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۱۱۶ ـ ۱۱۸؛ [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص ۷۵.</ref> | ||
# در [[دعای ندبه]] آمده است: «کجا است آن [[بقیة اللّه]] که از [[عترت]] [[هدایت‌گر]] بیرون نیست؟»<ref>{{متن حدیث|أَیْنَ بَقِیَّةُ اللَّهِ الَّتِی لَا تَخْلُو مِنَ الْعِتْرَةِ الْهَادِیَة}}؛ سید بن طاووس، الاقبال، ص ۲۹۷.</ref><ref>ر. ک: سلیمیان، | # در [[دعای ندبه]] آمده است: «کجا است آن [[بقیة اللّه]] که از [[عترت]] [[هدایت‌گر]] بیرون نیست؟»<ref>{{متن حدیث|أَیْنَ بَقِیَّةُ اللَّهِ الَّتِی لَا تَخْلُو مِنَ الْعِتْرَةِ الْهَادِیَة}}؛ سید بن طاووس، الاقبال، ص ۲۹۷.</ref>.<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۱۱۶ـ ۱۱۸؛ [[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص۲۱۹ـ۲۲۱.</ref> | ||
# [[امام باقر]] {{ع}} فرمودند: «نخستین سخن [[حضرت مهدی]] {{ع}} | # [[امام باقر]] {{ع}} فرمودند: «نخستین سخن [[حضرت مهدی]] {{ع}} پس از ظهور این [[آیه]] است که می‌‌فرماید: «[[بقیة اللّه]] برایتان بهتر است اگر [[ایمان]] دارید». آنگاه می‌‌فرماید: «منم [[بقیة اللّه]] و [[حجّت]] و خلیفۀ او در میان شما» در آن زمان هرکس بر آن حضرت [[سلام]] کند میگوید: {{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا بَقِیَّةَ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ}}»<ref>{{متن حدیث|أَوَّلُ مَا یَنْطِقُ بِهِ هَذِهِ الْآیَةُ بَقِیَّتُ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ ثُمَّ یَقُولُ أَنَا بَقِیَّةُ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ وَ خَلِیفَتُهُ وَ حُجَّتُهُ عَلَیْکُمْ فَلَا یُسَلِّمُ عَلَیْهِ مُسَلِّمٌ إِلَّا قَالَ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا بَقِیَّةَ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ}}؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص ۳۳۰، ح۱۶.</ref>.<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۱۱۶ ـ ۱۱۸؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگنامه دینی (کتاب)|فرهنگنامه دینی]]، ص۴۱؛ [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص ۷۵.</ref> | ||
# زمانی که [[حضرت مهدی]] {{ع}} به [[دنیا]] آمد جناب [[حکیمه خاتون]] دختر [[امام جواد]] {{ع}} [[حضرت مهدی]] {{ع}} را نزد [[امام حسن عسکری]] {{ع}} آورد. | # زمانی که [[حضرت مهدی]] {{ع}} به [[دنیا]] آمد جناب [[حکیمه خاتون]] دختر [[امام جواد]] {{ع}} [[حضرت مهدی]] {{ع}} را نزد [[امام حسن عسکری]] {{ع}} آورد. حضرت دست مبارکش را بر روی طفل خود کشید و فرمودند: «سخن بگوی ای [[حجة الله]]، بقیة [[انبیاء]]، [[غوث]] فقراء، خاتم اوصیاء و [[نور]] اتقیاء و [[صاحب]] کرة بیضاء! آنگاه [[حضرت مهدی]] {{ع}} شهادتین را بر زبان جاری کرد»<ref>{{متن حدیث|حُجَّةُ اللَّهِ، وَ بَقِیَّةُ الْأَنْبِیَاءِ، وَ نُورُ الْأَصْفِیَاءِ، وَ غَوْثُ الْفُقَرَاءِ، وَ خاتَمُ الْأَوْصِیاءِ، وَ نُورُ الأَتْقِیاءِ، وَ صاحِبُ الْکَرَّةِ البَیْضاءِ}}؛ احتجاج طبرسی، احتجاجات امیرالمؤمنین، ش ۱۳۷.</ref>.<ref>ر.ک: [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص ۷۵.</ref> | ||
== [[بقیة اللّه]]" بودن [[امامان معصوم]] {{ع}} در [[روایات]]، [[دعاها]] و [[زیارات]] == | == [[بقیة اللّه]]" بودن [[امامان معصوم]] {{ع}} در [[روایات]]، [[دعاها]] و [[زیارات]] == | ||
در [[روایات]]، [[دعاها]] و [[زیارات]]، [[امامان معصوم]] {{ع}} نیز به عنوان "[[بقیة اللّه]]" توصیف شدهاند از جمله: | |||
# به [[دستور]] [[هشام بن عبدالملک]]، [[امام باقر]] {{ع}} را به [[شام]] بردند. هنگام بازگشت به [[مدینه]] [[هشام بن عبدالملک|هشام]] [[فرمان]] داد بازارها را بر روی آن | # به [[دستور]] [[هشام بن عبدالملک]]، [[امام باقر]] {{ع}} را به [[شام]] بردند. هنگام بازگشت به [[مدینه]] [[هشام بن عبدالملک|هشام]] [[فرمان]] داد بازارها را بر روی آن حضرت و همراهانش ببندند و آنان را از خوراک و آشامیدنی [[محروم]] سازند وقتی به [[شهر مدینه]] رسیدند، [[مردم]] در [[شهر]] را بر رویشان بستند و [[اصحاب]] آن حضرت به سبب کمبود [[آب]] و غذا به زحمت افتادند و به آن بزرگوار [[شکایت]] بردند. [[امام باقر]] {{ع}} بالای کوهی مشرف به [[شهر]] رفت و با صدای بلند فرمودند: «ای اهل شهری که مردمانش ستمگرند! به [[خداوند سبحانه و تعالی]] [[سوگند]]! من [[بقیة اللّه]] هستم. [[خداوند سبحانه و تعالی]] فرمود: «[[بقیة اللّه]] برایتان بهتر است اگر [[ایمان]] دارید»<ref>{{متن حدیث|یَا أَهْلَ الْمَدِینَةِ الظَّالِمِ أَهْلُها أَنَا بَقِیَّةُ اللَّهِ یَقُولُ اللَّهُ بَقِیَّتُ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ}}؛ کافی، ج ۱، ص ۴۷۱، ح ۵.</ref>.<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۱۱۶ ـ ۱۱۸؛ [[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص۲۱۹ـ۲۲۱؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۷۱.</ref> | ||
# در [[زیارت جامعۀ کبیره]] آمده است: | # در [[زیارت جامعۀ کبیره]] آمده است: «سلام بر امامان که... [[بقیة اللّه]] هستند..».<ref>{{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَی الْأَئِمَّة... وَ بَقِیَّةِ اللَّهِ...}}؛ من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۶۰۹.</ref>.<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص۲۱۹ـ۲۲۱؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۷۱.</ref> | ||
# نجمه | # نجمه مادر گرامی [[حضرت رضا]] {{ع}} فرمودند: چون فرزندم به [[دنیا]] آمد، پسر را در پارچه سفیدی پیچیده به دست پدر دادم در گوش راستش [[اذان]] و در گوش چپش اقامه گفتند و کامش را با [[آب]] [[فرات]] برداشته به من برگرداندند و فرمودند: «بگیر او را بدرستی که او [[بقیه الله]] عزّ و جلّ است در [[زمین]]»<ref>{{متن حدیث|خُذِیهِ فَإِنَّهُ بَقِیَّةُ اللَّهِ تَعَالَی فِی أَرْضِه}}؛ عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۲۰.</ref>.<ref>ر.ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۷۱.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۷: | ||
# [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']] | # [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']] | ||
# [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگنامه دینی (کتاب)|'''فرهنگنامه دینی''']] | # [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگنامه دینی (کتاب)|'''فرهنگنامه دینی''']] | ||
# [[پرونده:13681151.jpg|22px]] [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|'''فرهنگنامه آخرالزمان''']] | # [[پرونده:13681151.jpg|22px]] [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|'''فرهنگنامه آخرالزمان''']] | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۳۱ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۵۶
این مدخل زیرشاخهٔ بحث القاب امام مهدی است. بقیة الله از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: بقیة الله در قرآن - بقیة الله در معارف مهدویت - بقیة الله در فقه سیاسی - پرسش‌های مرتبطبقیة الله از القاب امام زمان (ع)
واژۀ بَقِیَّةَ اللَّهِ، یعنی باز‌ماندۀ خدا، آنچه خدا آن را باقی نگه می‌‌دارد. این کلمه یکی از لقب‌‌های امام زمان (ع) است به خاطر آنکه خداوند او را از امامان و اهل بیت پیامبر باقی نگه داشته تا روزی ظهور کند و جهان را پر از عدل و داد کند[۱].
عبارت "بقیة الله" هم در قرآن مجید و هم در روایات آمده است و در قرآن فقط یک‌‌‌بار در داستان حضرت شعیب (ع) ذکر شده است؛ یعنی، آنجا که وی قوم خود را از کم‌‌فروشی نهی کرده و فرمودند: ﴿بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ﴾[۲] در این آیه هرچند مخاطب قوم شعیب هستند و منظور از "بقیه الله"، سود و سرمایۀ حلال و یا پاداش الهی است ولی هر موجود نا‌‌فع که از طرف خداوند برای بشر باقی مانده و مایۀ خیر و سعادت او گردد "بقیة الله" محسوب می‌شود از این‌‌رو تمام پیامبران و پیشوایان بزرگ "بقیة الله" هستند، تمام رهبران راستین که پس از مبارزه با یک دشمن سرسخت برای یک قوم و ملت باقی می‌‌مانند از این نظر "بقیة الله" هستند، سر‌‌با‌زانی که پس از پیروزی از جنگ بازمیگردند آنان نیز بقیة اللّه هستند. از آنجایی که مهدی موعود (ع) آخرین پیشوا و بزرگ‌‌ترین رهبر انقلابی پس از قیام پیامبر اسلام (ص) است یکی از روشن‌‌ترین مصادیق "بقیة الله" است و او از دیگران به این لقب شایسته‌تر است به خصوص که تنها باقی مانده بعد از پیامبر (ص) و امامان (ع) است[۳] و به حدّی این لقب با آن سرور ارتباط پیدا نموده که به صورت لقب اختصاصی حضرتش درآمده است به طوری که تا بقیة الله گفته می‌شود جز آن بقیة الله منتظر به نظر نمی‌آید؛ شاید سرّ مطلب این باشد که این بقیة الله، بقیۀ تمام بقیة الله‌‌ها‌‌ست و پس از او دیگر بقیة اللهی نیست. هرکدام از حجج الهیه که از آغاز عالم آمدند گرچه بقیة الله بودند و خدا آنها را برای هدایت خلق باقی و بجا گذارده بود بعد از هریک دیگری می‌آمد و اگر بقیة اللهی از دنیا می‌رفت بقیة اللهی دیگر به جا می‌ماند و این رشته باقی بود ولی آن وجود مقدّس بقیهای است که پس از او دیگر بقیهای نیست و با آمدن او دیگر بقیهای باقی نمانده است که بیاید[۴].
بقیة الله بودن امام مهدی (ع) در روایات
در دعاها، زیارت‌ها و روایات، از امام زمان به عنوان "بقیة الله" یاد شده و اشاره به آن است که او ذخیرۀ الهی برای اصلاح جهان و مبارزه با ظالمان و نجات مستضعفان است[۵]، برخی از این روایات عبارت‌اند از:
- امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: «معنی بقیة الله در قرآن، حجت‌های الهی‌اند و نام مهدی (ع) است که پس از پایان یافتن مهلت جهان ظهور خواهد کرد و دنیا را پر از عدل و داد می‌نماید آن‌گونه که پر از ظلم و جور شده است»[۶][۷]
- از حضرت صادق (ع) سؤال شد: آیا می‌شود به قائم آل محمد به‌عنوان امیر المؤمنین سلام کرد؟ فرمودند: «نه این اسمی است که خدا امیر المؤمنین علی (ع) را به آن نامیده و قبل و بعد از او جز کافر به این نام نامیده نشود». راوی حدیث عرضه داشت: فدای شما شوم! پس به حضرتش چگونه باید سلام کرد؟ فرمودند: «باید گفت: «السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا بَقِیَّةَ اللَّهِ» آنگاه آیۀ شریفه را تلاوت فرمودند: ﴿بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ﴾»[۸].[۹]
- وقتی احمد بن اسحاق بن سعد اشعری به محضر امام عسکری (ع) شرفیاب شد و دربارۀ جانشین آن حضرت پرسید آن حضرت کودکی خردسال همچون قرص ماه را به او نشان داد. احمد بن اسحاق پرسید: «آیا نشانهای هست تا قلبم اطمینان یابد؟» آن کودک زبان گشود و با زبان عربی فصیح فرمودند: «من بقیة اللّه بر زمین و منتقم از دشمنان او هستم. ای احمد بن اسحاق! بعد از دیدن این کرامت، نشانهای طلب نکن»[۱۰].[۱۱]
- در دعای ندبه آمده است: «کجا است آن بقیة اللّه که از عترت هدایت‌گر بیرون نیست؟»[۱۲].[۱۳]
- امام باقر (ع) فرمودند: «نخستین سخن حضرت مهدی (ع) پس از ظهور این آیه است که می‌‌فرماید: «بقیة اللّه برایتان بهتر است اگر ایمان دارید». آنگاه می‌‌فرماید: «منم بقیة اللّه و حجّت و خلیفۀ او در میان شما» در آن زمان هرکس بر آن حضرت سلام کند میگوید: «السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا بَقِیَّةَ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ»»[۱۴].[۱۵]
- زمانی که حضرت مهدی (ع) به دنیا آمد جناب حکیمه خاتون دختر امام جواد (ع) حضرت مهدی (ع) را نزد امام حسن عسکری (ع) آورد. حضرت دست مبارکش را بر روی طفل خود کشید و فرمودند: «سخن بگوی ای حجة الله، بقیة انبیاء، غوث فقراء، خاتم اوصیاء و نور اتقیاء و صاحب کرة بیضاء! آنگاه حضرت مهدی (ع) شهادتین را بر زبان جاری کرد»[۱۶].[۱۷]
بقیة اللّه" بودن امامان معصوم (ع) در روایات، دعاها و زیارات
در روایات، دعاها و زیارات، امامان معصوم (ع) نیز به عنوان "بقیة اللّه" توصیف شدهاند از جمله:
- به دستور هشام بن عبدالملک، امام باقر (ع) را به شام بردند. هنگام بازگشت به مدینه هشام فرمان داد بازارها را بر روی آن حضرت و همراهانش ببندند و آنان را از خوراک و آشامیدنی محروم سازند وقتی به شهر مدینه رسیدند، مردم در شهر را بر رویشان بستند و اصحاب آن حضرت به سبب کمبود آب و غذا به زحمت افتادند و به آن بزرگوار شکایت بردند. امام باقر (ع) بالای کوهی مشرف به شهر رفت و با صدای بلند فرمودند: «ای اهل شهری که مردمانش ستمگرند! به خداوند سبحانه و تعالی سوگند! من بقیة اللّه هستم. خداوند سبحانه و تعالی فرمود: «بقیة اللّه برایتان بهتر است اگر ایمان دارید»[۱۸].[۱۹]
- در زیارت جامعۀ کبیره آمده است: «سلام بر امامان که... بقیة اللّه هستند..».[۲۰].[۲۱]
- نجمه مادر گرامی حضرت رضا (ع) فرمودند: چون فرزندم به دنیا آمد، پسر را در پارچه سفیدی پیچیده به دست پدر دادم در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه گفتند و کامش را با آب فرات برداشته به من برگرداندند و فرمودند: «بگیر او را بدرستی که او بقیه الله عزّ و جلّ است در زمین»[۲۲].[۲۳]
منابع
پانویس
- ↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگنامه دینی، ص۴۱.
- ↑ «برنهاده خداوند برای شما بهتر است اگر مؤمن باشید و من بر شما نگهبان نیستم» سوره هود، آیه ۸۶.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص۲۱۹ـ ۲۲۱.
- ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۷۱.
- ↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگنامه دینی، ص۴۱.
- ↑ ر.ک: مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۹۳، ص ۱۱۹.
- ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۷۱؛ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان، ص ۷۵.
- ↑ «لاَ ذَاکَ اِسْمٌ سَمَّی اَللَّهُ بِهِ أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ لَمْ یُسَمَّ بِهِ أَحَدٌ قَبْلَهُ وَ لاَ یَتَسَمَّی بِهِ بَعْدَهُ إِلاَّ کَافِرٌ سَأَلَهُ رَجُلٌ عَنِ الْقَائِمِ یُسَلَّمُ عَلَیْهِ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ لَا ذَاکَ اسْمٌ سَمَّی اللَّهُ بِهِ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (ع)لَمْ یُسَمَّ بِهِ أَحَدٌ قَبْلَهُ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ کَیْفَ یُسَلَّمُ عَلَیْهِ قَالَ یَقُولُونَ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا بَقِیَّةَ اللَّهِ ثُمَّ قَرَأَ بَقِیَّتُ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِین»؛ اصول کافی، ج ۱، ص ۴۱۱ـ۴۱۲.
- ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۷۱؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۱۱۶ ـ ۱۱۸؛ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان، ص ۷۵.
- ↑ «أَنَا بَقِیَّةُ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ وَ الْمُنْتَقِمُ مِنْ أَعْدَائِهِ فَلَا تَطْلُبْ أَثَراً بَعْدَ عَیْنٍ یَا أَحْمَدَ بْنَ إِسْحَاق»؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۳۸۴، ح ۱.
- ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۷۱؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۱۱۶ ـ ۱۱۸؛ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان، ص ۷۵.
- ↑ «أَیْنَ بَقِیَّةُ اللَّهِ الَّتِی لَا تَخْلُو مِنَ الْعِتْرَةِ الْهَادِیَة»؛ سید بن طاووس، الاقبال، ص ۲۹۷.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۱۱۶ـ ۱۱۸؛ درسنامه مهدویت، ص۲۱۹ـ۲۲۱.
- ↑ «أَوَّلُ مَا یَنْطِقُ بِهِ هَذِهِ الْآیَةُ بَقِیَّتُ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ ثُمَّ یَقُولُ أَنَا بَقِیَّةُ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ وَ خَلِیفَتُهُ وَ حُجَّتُهُ عَلَیْکُمْ فَلَا یُسَلِّمُ عَلَیْهِ مُسَلِّمٌ إِلَّا قَالَ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا بَقِیَّةَ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ»؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص ۳۳۰، ح۱۶.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۱۱۶ ـ ۱۱۸؛ محدثی، جواد، فرهنگنامه دینی، ص۴۱؛ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان، ص ۷۵.
- ↑ «حُجَّةُ اللَّهِ، وَ بَقِیَّةُ الْأَنْبِیَاءِ، وَ نُورُ الْأَصْفِیَاءِ، وَ غَوْثُ الْفُقَرَاءِ، وَ خاتَمُ الْأَوْصِیاءِ، وَ نُورُ الأَتْقِیاءِ، وَ صاحِبُ الْکَرَّةِ البَیْضاءِ»؛ احتجاج طبرسی، احتجاجات امیرالمؤمنین، ش ۱۳۷.
- ↑ ر.ک: حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان، ص ۷۵.
- ↑ «یَا أَهْلَ الْمَدِینَةِ الظَّالِمِ أَهْلُها أَنَا بَقِیَّةُ اللَّهِ یَقُولُ اللَّهُ بَقِیَّتُ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ»؛ کافی، ج ۱، ص ۴۷۱، ح ۵.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۱۱۶ ـ ۱۱۸؛ درسنامه مهدویت، ص۲۱۹ـ۲۲۱؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۷۱.
- ↑ «السَّلَامُ عَلَی الْأَئِمَّة... وَ بَقِیَّةِ اللَّهِ...»؛ من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۶۰۹.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص۲۱۹ـ۲۲۱؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۷۱.
- ↑ «خُذِیهِ فَإِنَّهُ بَقِیَّةُ اللَّهِ تَعَالَی فِی أَرْضِه»؛ عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۲۰.
- ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۷۱.