روح: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۶۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{عربی|اندازه=155%|'''[[الكافی (کتاب)| الكافي]]''' عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الْمَاضِي‏ <ref>سند حدیث: عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَيْل‏ </ref>قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَل‏: « ... يَوْمَ يَقُومُ الرُّوحُ‏ وَ الْمَلائِكَةُ صَفًّا لا يَتَكَلَّمُونَ‏ الْآيَةَ قَالَ نَحْنُ وَ اللَّهِ الْمَأْذُونُ‏ لَهُمْ‏ يَوْمَ‏ الْقِيَامَةِ وَ الْقَائِلُونَ صَوَاباً قُلْتُ مَا تَقُولُونَ إِذَا تَكَلَّمْتُمْ قَالَ: نُمَجِّدُ رَبَّنَا وَ نُصَلِّي عَلَى نَبِيِّنَا وَ نَشْفَعُ لِشِيعَتِنَا فَلَا يَرُدُّنَا ‏»<ref> الكافي (ط - الإسلامية): ج‏۱، ص ۴۳۲، ح ۹۱ و كافي (ط - دار الحديث): ج‏۲، ص ۴۱۳، ح ۱۱۷۸/ ۹۱ </ref>}}.
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[روح در قرآن]] - [[روح در حدیث]] - [[روح در کلام اسلامی]] - [[روح در اخلاق اسلامی]] - [[روح در معارف دعا و زیارات]] - [[روح در معارف و سیره سجادی]]| پرسش مرتبط  = }}


ترجمه: عرض كردم: «روزى كه روح و فرشتگان صف كشيده سخن نگويند .. تا آخر آيه). فرمود: بخدا ما هستيم كه روز قيامت اجازه داريم (سخن گوئيم) و درست گوئيم. عرض كردم: آنگاه كه گوئيد چه خواهيد گفت؟ فرمود: بزرگى پروردگار خود گوئيم و بر پيغمبر خود درود فرستيم و از شيعيان خود شفاعت كنيم، و پروردگار ما را رد نكند.
'''روح''' مبدأ [[حیات]] و حرکت ارادی انسان‌هاست و به معنای [[جان]] و روان است که حیات [[انسان]] بستگی به آن داشته و مبدأ و مایۀ [[زندگی]] است. انسان به علت مأنوس بودن با [[جهان]] ماده، [[قدرت]] [[درک]] [[حقیقت]] آن را ندارد. به [[آیه]] {{متن قرآن|وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَمَا أُوتِيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِيلًا}} به [[دلیل]] وجود واژه روح در آن [[آیه روح]] گفته می‌شود. روح موجودی مجرد بوده و وجود [[معاد]] دلیلی بر آن است.
----------------------------------------------------
{{عربی|اندازه=155%|'''[[بصائر الدرجات (کتاب)| بصائر الدرجات]]''' عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ <ref>سند حدیث: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْبَرْقِيِّ عَنْ أَبِي الْجَهْمِ ‏</ref>« قَالَ: سَأَلَ أَبَا عَبْدِاللَّهِ (ع) رَجُلٌ وَ أَنَا حَاضِرٌ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى:‏ وَكَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا. فَقَالَ: مُنْذُ أَنْزَلَ اللَّهِ ذَلِكَ الرُّوحَ عَلَى مُحَمَّدٍ (ص) لَمْ يَصْعَدُ إِلَى السَّمَاءِ وَ إِنَّهُ‏ لَفِينَا‏.»<ref> بصائر الدرجات: ج‏۱، ص ۴۵۷، ح ۱۱ </ref>}}.
----------------------------------------------------
{{عربی|اندازه=155%|'''[[بصائر الدرجات (کتاب)| بصائر الدرجات]]''' عَنْ زُرَارَةَ <ref>سند حدیث: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ بُكَيْرٍ ‏</ref>« عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع)‏ فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَ‏: وَكَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما كُنْتَ تَدْرِي مَا الْكِتابُ وَلَا الْإِيمانُ وَلكِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدِي بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا. فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (ع): مُنْذُ أَنْزَلَ اللَّهِ ذَلِكَ الرُّوحَ عَلَى نَبِيِّهِ مَا صَعِدَ إِلَى السَّمَاءِ وَإِنَّهُ لَفِينَا.»<ref> بصائر الدرجات: ج‏۱، ص ۴۵۷، ح ۱۲ </ref>}}.
----------------------------------------------------
{{عربی|اندازه=155%|'''[[بصائر الدرجات (کتاب)| بصائر الدرجات]]''' عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ <ref>سند حدیث: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنِ الْحُسَيْنِ ‏</ref>« قَالَ: سَأَلَهُ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ هِيتَ وَأَنَا حَاضِرٌ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَ:‏ وَكَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا. قَالَ: مُنْذُ أَنْزَلَ اللَّهُ ذَلِكَ الرُّوحَ عَلَى مُحَمَّدٍ (ص) مَا صَعِدَ إِلَى السَّمَاءِ وَإِنَّهُ لَفِينَا.»<ref> بصائر الدرجات: ج‏۱، ص ۴۵۷، ح ۱۳ </ref>}}.
----------------------------------------------------
{{عربی|اندازه=155%|'''[[بصائر الدرجات (کتاب)| بصائر الدرجات]]''' أَسْبَاطُ بْنُ سَالِمٍ <ref>سند حدیث: حَدَّثَنَا سَلَمَةُ بْنُ الْخَطَّابِ عَنْ يَحْيَى بْنِ إِبْرَاهِيمَ حَدَّثَنِي ‏</ref>« قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِاللَّهِ (ع) فَدَخَلَ عَلَيْهِ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ هِيتَ فَقَالَ: أَصْلَحَكَ اللَّهُ قَوْلُ اللَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى فِي كِتَابِهِ‏ وَكَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا قَالَ: ذَلِكَ فِينَا مُنْذُ هَبَطَهُ اللَّهُ إِلَى الْأَرْضِ وَمَا يَخْرُجُ‏ إِلَى السَّمَاءِ.»<ref> بصائر الدرجات: ج‏۱، ص ۴۵۸، ح ۱۴ </ref>}}.
----------------------------------------------------
{{عربی|اندازه=155%|'''[[بصائر الدرجات (کتاب)| بصائر الدرجات]]''' عَنْ سَلَّامِ بْنِ الْمُسْتَنِيرِ <ref>سند حدیث: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْأَحْوَلِ ‏</ref>« قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (ع)‏ وَقَدْ سُئِلَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى:‏ وَكَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا. فَقَالَ: الرُّوحُ الَّذِي قَالَ اللَّهُ‏ وَكَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا فَإِنَّهُ هَبَطَ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى مُحَمَّدٍ (ص) ثُمَّ لَمْ يَصْعَدْ إِلَى السَّمَاءِ مُنْذُ هَبَطَ إِلَى الْأَرْضِ.»<ref> بصائر الدرجات: ج‏۱، ص ۴۵۸، ح ۱۵ </ref>}}.
----------------------------------------------------
{{عربی|اندازه=155%|'''[[الكافی (کتاب)| الكافي]]''' عَنْ أَسْبَاطِ بْنِ سَالِمٍ <ref>سند حدیث: مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ ‏</ref>« قَالَ: سَأَلَهُ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ هِيتَ‏ وَأَنَا حَاضِرٌ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: وَكَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا. فَقَالَ: مُنْذُ أَنْزَلَ اللَّهُ عَزّ وَجَلَّ ذَلِكَ الرُّوحَ عَلَى مُحَمَّدٍ (ص) مَا صَعِدَ إِلَى السَّمَاءِ وَإِنَّهُ‏ لَفِينَا.»<ref> الكافي (ط - الإسلامية): ج‏۱، ص ۲۷۳، ح ۲ و كافي (ط - دار الحديث): ج‏۱، ص ۶۸۱ ح ۷۲۰/ ۲ و مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول: ج‏۳، ص ۱۷۱، ح ۲ </ref>}}.


ترجمه: اسباط بن سالم گويد: من حاضر بودم كه مردى از اهل هيت <ref> شهرى در كنار فرات بوده ‏</ref>از امام (ع) در باره قول خداى عزوجل: «و همچنين روحى از امر خود را بسوى تو وحى كرديم» پرسيد. امام فرمود: از زمانى كه خداى عزوجل آن روح را بر محمد (ص) فرو فرستاده، به آسمان بالا نرفته است و آن روح در ما هست.
== معناشناسی ==
----------------------------------------------------
=== معنای لغوی ===
{{عربی|اندازه=155%|'''[[مختصر البصائر (کتاب)| مختصر البصائر]]''' عَنْ زُرَارَةَ <ref>سند حدیث: عَنْهُ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُكَيْرٍ ‏</ref>« عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع)‏ فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَ:‏ وَكَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما كُنْتَ تَدْرِي مَا الْكِتابُ وَلَا الْإِيمانُ وَلكِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدِي بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا. قَالَ: لَقَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ذَلِكَ الرُّوحَ عَلَى نَبِيِّهِ (ص) وَمَا صَعِدَ إِلَى السَّمَاءِ مُنْذُ أُنْزِلَ، وَإِنَّهُ‏ لَفِينَا.»<ref> مختصر البصائر: ص ۴۹ ح ۷ </ref>}}.
روح در لغت، مبدأ [[حیات]] و با آن، پدیده زنده بر [[احساس]] و حرکت ارادی تواناست<ref>مفردات، ص ۳۶۹، «روح»؛ المیزان، ج ۱۳، ص ۱۹۵.</ref>. لفظ مذکر و مؤنث آن یکسان است و گاهی به صورت مجازی بر چیزی اطلاق می‌شود که مایه بروز آثار نیکویی است<ref>المیزان، ج ۱۳، ص ۱۹۵.</ref>.<ref>[[سید رضا اسحاق‌نیا تربتی|اسحاق‌نیا تربتی، سید رضا]]، [[روح (مقاله)|مقاله «روح»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۴]].</ref>
----------------------------------------------------
{{عربی|اندازه=155%|'''[[بصائر الدرجات‏ (کتاب)| بصائر الدرجات‏‏]]''' عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع)<ref>سند حدیث حَدَّثَنَا يَعْقُوبُ بْنِ يَزِيدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ أَسْبَاطٍ بَيَّاعُ الزُّطِّيِّ </ref> « قَالَ: قَالَ لَهُ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ هِيتَ: قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَ‏ وَكَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما كُنْتَ تَدْرِي مَا الْكِتابُ وَلَا الْإِيمانُ.‏ قَالَ: فَقَالَ مَلَكٍ مُنْذُ أَنْزَلَ اللَّهِ ذَلِكَ الْمَلَكُ لَمْ يَصْعَدُ إِلَى السَّمَاءِ كَانَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (ص) وَهُوَ مَعَ الْأَئِمَّةِ يُسَدِّدُهُمْ » <ref>بصائر الدرجات في فضائل آل محمد: ج‏۱، ص ۴۵۶، ح۷</ref>}}
----------------------------------------------------
{{عربی|اندازه=155%|'''[[مختصر البصائر (کتاب)| مختصر البصائر ‏‏]]''' عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِي‏ <ref>سند حدیث مِنْ كِتَابِ الْوَاحِدَةِ: رُوِيَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأُطْرُوشِ الْكُوفِيِّ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَجَلِيُّ، قَالَ: حَدَّثَنِي أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِيُّ، قَالَ: حَدَّثَنِي عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ أَبِي نَجْرَانَ‏، عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَيْدٍ</ref> « عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع) قَالَ: قَالَ أَمِيرالْمُؤْمِنِينَ (ع): إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى أَحَدٌ وَاحِدٌ، تَفَرَّدَ فِي وَحْدَانِيَّتِهِ، ثُمَّ تَكَلَّمَ بِكَلِمَةٍ فَصَارَتْ نُوراً، ثُمَّ خَلَقَ مِنْ ذَلِكَ النُّورِ مُحَمَّداً (ص) وَخَلَقَنِي وَذُرِّيَّتِي، ثُمَّ تَكَلَّمَ بِكَلِمَةٍ فَصَارَتْ رُوحاً فَأَسْكَنَهُ اللَّهُ فِي ذَلِكَ النُّورِ وَأَسْكَنَهُ فِي أَبْدَانِنَا، فَنَحْنُ رُوحُ اللَّهِ وَكَلِمَاتُهُ، فَبِنَا احْتَجَّ عَلَى خَلْقِهِ‏، فَمَا زِلْنَا فِي ظُلَّةٍ خَضْرَاء» <ref>مختصر البصائر: ص ۱۳۱.</ref>}}
----------------------------------------------------
{{عربی|اندازه=155%|'''[[مختصر البصائر (کتاب)| مختصر البصائر ‏‏]]''' عَنْ أَبِي بَصِيرٍ  <ref>سند حدیث حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى بْنِ عُبَيْدٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ وَ مُوسَى بْنُ عُمَرَ بْنِ يَزِيدَ الصَّيْقَلُ در بصائر الدرجات: ج‏۱، ص ۴۶۳، ح۱ وجود ندارد. عَنْ عَلِيِّ  در بصائر الدرجات: ج‏۱، ص ۴۶۳، ح۱ (عُبَيْدِ) وجود دارد. بْنِ أَسْبَاطٍ، عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ </ref> « عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَ‏ يُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلى‏ مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ.‏ فَقَالَ: جَبْرَئِيلُ‏ الَّذِي‏ نَزَلَ‏ عَلَى‏ الْأَنْبِيَاءِ وَالرُّوحُ تَكُونُ مَعَهُمْ وَمَعَ الْأَوْصِيَاءِ لَا تُفَارِقُهُم‏» <ref> مختصر البصائر: ص ۵۱ ح ۱۱ و بصائر الدرجات: ج‏۱، ص ۴۶۳، ح۱ </ref>}}
----------------------------------------------------
{{عربی|اندازه=155%|'''[[الكافی (کتاب)| الكافي ‏‏]]''' عَنْ حُمْرَانَ <ref>سند حدیث: عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ ثَعْلَبَةَ </ref> « قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ <ref> در كافي (ط - دار الحديث)، ج‏۱، ص: ۳۲۷ ، ح ۳۴۷/ ۲ (أَبَا جَعْفَرٍ ) وجود دارد.</ref>(ع) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَرُوحٌ مِنْهُ.‏ قَالَ: هِيَ رُوحُ اللَّهِ مَخْلُوقَةٌ خَلَقَهَا اللَّهُ‏ فِي آدَمَ وَعِيسَى.» <ref> الكافي (ط - الإسلامية): ج‏۱، ص ۱۳۳، ح۲ و كافي (ط - دار الحديث)، ج‏۱، ص: ۳۲۷ ، ح ۳۴۷/ ۲ و مرآة العقول : ج‏۲، ص ۸۳، ح ۲ </ref>}}.


ترجمه: حمران گويد: از امام صادق (ع) راجع بقول خداى عزوجل: «و روح منه» پرسيدم، فرمود: آن روح آفريده است كه آن را خدا در آدم و عيسى پديد آورد.
=== معنای اصطلاحی ===
----------------------------------------------------
روح به معنای [[جان]] و روان و آن چیزی است که حیات [[انسان]] بستگی به آن دارد و مبدأ و مایۀ [[زندگی]] است. روح انسانی، امری است لطیف که [[علم]] و [[ادراک]] [[انسان]] مستند به اوست و موجودی ناشناخته و از [[اسرار]] [[آفرینش]] است و [[انسان]] به علت مأنوس بودن با [[جهان]] ماده، [[قدرت]] [[درک]] [[حقیقت]] آن را ندارد<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۲۷۳.</ref>.  
{{عربی|اندازه=155%|'''[[الإحتجاج على أهل اللجاج (کتاب)| الإحتجاج على أهل اللجاج ‏‏]]''' «حُمْرَانُ بْنُ أَعْيَنَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (ع) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَ‏ وَرُوحٌ مِنْهُ.‏ قَالَ: هِيَ مَخْلُوقَةٌ خَلَقَهَا اللَّهُ‏ بِحِكْمَتِهِ فِي آدَمَ وَفِي عِيسَى (ع).» <ref>الإحتجاج على أهل اللجاج (للطبرسي): ج‏۲، ص ۳۲۳  </ref>}}.


ترجمه: و از حمران بن اعین چنان مرويست كه من از حضرت أبا جعفر محمّد الباقر (ع) از معنى قول خداى تعالى و أيّده بروح منه استعلام و استفهام‏ نمودم آن حضرت فرمود كه: روح مخلوقيست حضرت خالق آن را بحكمت خود در حضرت آدم و عيسى خلق و ايجاد فرمود.
به [[جهان]] مربوط به [[جان‌ها]] "عالم [[ارواح]]" گفته می‌شود و [[آدمی]] به وسیلۀ آن احساس می‌کند و حرکت ارادی دارد. فهمیدن، تصور کردن، تصمیم گرفتن، [[عشق]] ورزیدن، تنفر داشتن همه به روح مربوط‌اند<ref>[[سید محمد حسین طباطبائی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان‌، ج۱۰، ص ۱۱۸؛ [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[تفسیر نمونه‌ (کتاب)|تفسیر نمونه‌]]، ج ۱۲، ص ۲۵۵.</ref>. به موجوداتی که روح داشته باشند "جاندار" گفته می‌شود. روح، [[حقیقت]] وجود [[آدمی]] است و در دورانی که [[انسان]] به صورت جنین در رحم [[مادر]] است به پیکر او دمیده می‌شود و هنگام [[مرگ]] از بدن جدا می‌شود و اگر جسم هم بپوسد و متلاشی شود، روح باقی است و در [[قیامت]] دوباره به جسم برمی گردد و از این رو با [[مرگ]] [[انسان]] چیزی از روح او کم نمی‌شود<ref>المبدأ و المعاد، ۳۱۳؛ [[سید محمد حسین طباطبائی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان‌، ج۱، ص ۳۵۲ ـ۳۵۰.</ref>.<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۲۷۳؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۰۶.</ref>
----------------------------------------------------
{{عربی|اندازه=155%|'''[[الكافی (کتاب)| الكافي ‏‏]]''' عَنْ أَبِي حَمْزَةَ <ref>سند حدیث: مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ در حدیث ۵ همین صفحه آمده: عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى بْنِ عُبَيْدٍ عَنْ يُونُسَ عَنْ جَمِيلٍ </ref> « عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ‏ مِنْهُ.‏ قَالَ‏: هُوَ الْإِيمَانُ‏.» <ref> الكافي (ط - الإسلامية): ج‏۲، ص۱۵، ح ۱ و ۵ و كافي (ط - دار الحديثج‏۳، ص: ۴۲، ح ۱۴۷۷/ ۱ و كافي (ط - دار الحديثج‏۳، ص: ۴۳ ح ۱۴۸۱/ ۵ و مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول: ج‏۷، ص ۷۱ ، ح ۱ و مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول، ج‏۷، ص: ۷۳ ح ۵</ref>}}.


ترجمه: ابو حمزه گويد: از امام باقر (ع) راجع بقول خداى عزوجل: «سكينه را در دل مؤمنين نازل كرد» پرسيدم، فرمود: سكينه ايمانی است و باز در باره قول خداى عز وجل: «با روحى از جانب خود ايشان را تأييد كرد» پرسيدم، فرمود: آن روح ايمان است.
== آیه روح ==
----------------------------------------------------
کلمه روح در ساختار مفرد و به دو صورت معرفه و نکره، ۲۱ بار در [[قرآن]] به کار رفته است؛ اما از آنجا که فقط در [[آیه]] {{متن قرآن|وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَمَا أُوتِيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِيلًا}}<ref>«از تو درباره روح می‌پرسند بگو روح از امر پروردگار من است و به شما از دانش جز اندکی نداده‌اند» سوره اسراء، آیه ۸۵.</ref> موضوع پرسش [[یهودیان]] از [[رسول خدا]] {{صل}} درباره روح مطرح گردیده، آن را [[آیه روح]] نام نهاده‌اند.
{{عربی|اندازه=155%|'''[[المحاسن (کتاب)| المحاسن ‏‏]]''' عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُكَيْرٍ <ref> سند حدیث: عَنْهُ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ </ref> قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ (ع) فِي قَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ (ص): إِذَا زَنَى الرَّجُلُ فَارَقَهُ‏ رُوحُ‏ الْإِيمَانِ.‏ قَالَ: قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَ‏ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ‏ ذَلِكَ الَّذِي يُفَارِقُهُم‏‏.» <ref> المحاسن: ج‏۱، ص: ۱۰۶، ح ۹۰ </ref>}}.
----------------------------------------------------
{{عربی|اندازه=155%|'''[[الكافی (کتاب)| الكافي ‏‏]]''' عَنِ ابْنِ بُكَيْرٍ <ref> سند حدیث: مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ </ref> قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ (ع) فِي قَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ (ص): إِذَا زَنَى الرَّجُلُ فَارَقَهُ‏ رُوحُ‏ الْإِيمَانِ.‏ قَالَ: هُوَ قَوْلُهُ‏ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ‏ ذَاكَ الَّذِي يُفَارِقُهُ‏‏.» <ref> الكافي (ط - الإسلامية): ج‏۲، ص ۲۸۰، ح ۱۱ و كافي (ط - دار الحديث): ج‏۳، ص ۶۹۲ ، ح  ۲۴۵۳/ ۱۲ و مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول: ج‏۱۰، ص ۲۶، ح ۱۱ </ref>}}.


ترجمه: ابن بكير گويد: به امام باقر (ع) عرض كردم: چه ميفرمائى درباره قول رسول خدا (ص) كه: «چون مرد زنا كند روح ايمان از او جدا شود» فرمود: اين همان فرموده خداست كه فرمايد: «و آنها را به روحى از جانب خود تقويت كرد» اين است روحى كه از او جدا مى‏شود.
در [[شأن نزول]] آیه چنین گزارش شده است که برخی [[مشرکان]] [[مکه]] برای مقابله با رسول خدا {{صل}} و تخطئه کردن [[رسالت]] وی از علمای [[یهود]] [[مدینه]] کمک خواستند؛ یهودیان به ایشان گفتند از او درباره سه چیز بپرسید: [[اصحاب کهف]]، [[ذوالقرنین]] و روح، اگر [[سکوت]] کرد یا همه را پاسخ گفت، او [[دروغ]] می‌گوید و چنانچه دوتا را به روشنی پاسخ گفت و یکی را مبهم گذاشت، او حتماً [[نبی]] است. پس [[پیامبر]] دو داستان [[اصحاب کهف]] و [[ذوالقرنین]] را بیان نمود<ref>سوره کهف، آیات ۹-۲۶ و ۸۳-۹۸.</ref>؛ و در مورد روح، [[آیه]] {{متن قرآن|وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَمَا أُوتِيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِيلًا}}<ref>«از تو درباره روح می‌پرسند بگو روح از امر پروردگار من است و به شما از دانش جز اندکی نداده‌اند» سوره اسراء، آیه ۸۵.</ref> نازل شد و پاسخی اجمالی و مبهم به ایشان داد، زیرا در [[تورات]] نیز مبهم بیان شده است؛ لذا [[مشرکین]] از سؤال خویش پشیمان شدند<ref>الکشاف، ج۱، ص۷۱۷؛ الاتقان، ج۴، ص۱۹۹؛ مجمع البیان، ج۶، ص۴۳۷؛ المیزان، ج۱۳، ص۲۲۷.</ref>.<ref>[[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه روح (مقاله)|مقاله «آیه روح»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]].</ref>
----------------------------------------------------
{{عربی|اندازه=155%|'''[[الكافی (کتاب)| الكافي ‏‏]]''' عَنْ دَاوُدَ <ref>سند حدیث: عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ يُونُسَ </ref> قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِاللَّهِ (ع) عَنْ قَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ( ص): إِذَا زَنَى الرَّجُلُ فَارَقَهُ‏ رُوحُ‏ الْإِيمَانِ‏. قَالَ: فَقَالَ هُوَ مِثْلُ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: وَلا تَيَمَّمُوا الْخَبِيثَ‏ مِنْهُ‏ تُنْفِقُونَ‏. ثُمَّ قَالَ غَيْرُ هَذَا أَبْيَنُ مِنْهُ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ‏ هُوَ الَّذِي فَارَقَهُ.» <ref> الكافي (ط - الإسلامية): ج‏۲، ص ۲۸۴، ح ۱۷ و كافي (ط - دار الحديث): ج‏۳، ص ۶۹۹، ح ۲۴۵۹/ ۱۸ و مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول: ج‏۱۰، ص ۴۰، ح ۱۷</ref>}}.


ترجمه: داود گويد: از امام صادق (ع) درباره قول رسول خدا (ص): «چون مرد زنا كند روح ايمان از او جدا شود» پرسيدم، فرمود: آن مانند قول خداى عزوجل است: در آنچه انفاق مي¬كنيد قصد بد و پست آن را نكنيد. سپس فرمود: آيه ديگر روشن‏تر از اين است و آن قول خداى عز وجل است: «و آنها را بروحى از خود تقويت فرمود» اين روح است كه از او جدا شود.
== معانی روح در [[قرآن کریم]] ==
----------------------------------------------------
[[قرآن کریم]] از کلمۀ "روح" معانی متعددی [[اراده]] کرده است که عبارت‌اند از:
{{عربی|اندازه=155%|'''[[من لا يحضره الفقيه (کتاب)| من لا يحضره الفقيه ‏‏]]''' عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ <ref>سند حدیث: رَوَى الْعَلَاءُ </ref> قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (ع):‏ إِذَا زَنَى الزَّانِي خَرَجَ مِنْهُ رُوحُ الْإِيمَانِ فَإِنِ اسْتَغْفَرَ عَادَ إِلَيْهِ قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا يَزْنِي الزَّانِي حِينَ يَزْنِي وَ هُوَ مُؤْمِنٌ وَ لَا يَشْرَبُ الشَّارِبُ حِينَ يَشْرَبُ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ وَ لَا يَسْرِقُ السَّارِقُ حِينَ يَسْرِقُ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (ع): وَ كَانَ أَبِي (ع) يَقُولُ: إِذَا زَنَى الزَّانِي فَارَقَهُ‏ رُوحُ‏ الْإِيمَانِ‏ قُلْتُ فَهَلْ يَبْقَى فِيهِ مِنَ الْإِيمَانِ شَيْ‏ءٌ مَا أَوْ قَدِ انْخَلَعَ مِنْهُ أَجْمَعُ قَالَ لَا بَلْ فِيهِ فَإِذَا قَامَ‏ عَادَ إِلَيْهِ رُوحُ الْإِيمَانِ‏. » <ref> من لا يحضره الفقيه، ج‏۴، ص: ۲۲، ح ۴۹۸۷ </ref>}}.
# [[روح القدس|روح مقدسی]] که [[پیامبران]] {{ع}} را برای ادای وظیفۀ الهی‌شان [[یاری]] می‌کند: {{متن قرآن|تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ مِنْهُمْ مَنْ كَلَّمَ اللَّهُ وَرَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَاتٍ وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ}}<ref>«برخی از آن پیامبران را بر برخی دیگر برتری دادیم؛ از ایشان یکی آن است که خداوند با وی سخن گفت و پایگاه‌های برخی از ایشان را بالا برد. و ما به عیسی پسر مریم، برهان‌ها (ی روشن) دادیم و او را با روح القدس پشتیبانی کردیم» سوره بقره، آیه ۲۵۳.</ref>.
# نیرویی [[معنوی]] و [[الهی]] که [[مؤمنان]] را [[پشتیبانی]] می‌کند: {{متن قرآن|لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُوا آبَاءَهُمْ أَوْ أَبْنَاءَهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ أُولَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ}}<ref>«گروهی را نمی‌یابی که با ایمان به خداوند و روز واپسین، با کسانی که با خداوند و پیامبرش مخالفت ورزیده‌اند دوستی ورزند هر چند که آنان پدران یا فرزندان یا برادران یا خویشانشان باشند؛ آنانند که (خداوند) ایمان را در دلشان برنوشته و با روحی از خویش تأییدشان کردیم» سوره مجادله، آیه ۲۲.</ref>.
# [[فرشتۀ وحی]] که "[[امین]]" نیز خوانده می‌شود: {{متن قرآن|نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ}}<ref>«که روح الامین آن را فرود آورده است» سوره شعراء، آیه ۱۹۳.</ref>.
# فرشتۀ بزرگی از [[فرشتگان]] خاص [[خدا]] یا مخلوقی [[برتر]] از [[فرشتگان]]: {{متن قرآن|تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ}}<ref>«فرشتگان و روح (الامین) در آن، با اذن پروردگارشان برای هر کاری فرود می‌آیند» سوره قدر، آیه ۴.</ref>.
# [[قرآن]] و [[وحی]]: {{متن قرآن|وَكَذَلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ رُوحًا مِنْ أَمْرِنَا مَا كُنْتَ تَدْرِي مَا الْكِتَابُ وَلَا الْإِيمَانُ وَلَكِنْ جَعَلْنَاهُ نُورًا نَهْدِي بِهِ مَنْ نَشَاءُ مِنْ عِبَادِنَا وَإِنَّكَ لَتَهْدِي إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ}}<ref>«و بدین‌گونه ما روحی از امر خویش را به تو وحی کردیم؛ تو نمی‌دانستی کتاب و ایمان چیست ولی ما آن را نوری قرار دادیم که بدان از بندگان خویش هر که را بخواهیم راهنمایی می‌کنیم و بی‌گمان تو، به راهی راست راهنمایی می‌کنی» سوره شوری، آیه ۵۲.</ref>.
# [[روح انسان]]: {{متن قرآن|وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَمَا أُوتِيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِيلًا}}<ref>«از تو درباره روح می‌پرسند بگو روح از امر پروردگار من است و به شما از دانش جز اندکی نداده‌اند» سوره اسراء، آیه ۸۵.</ref>.<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۲۷۳؛ [[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه روح (مقاله)|مقاله «آیه روح»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]].</ref>.
# روح خدا: در [[قرآن]] از [[حضرت عیسی]] به نام "[[روح خدا]]" یاد شده است: {{متن قرآن|إِنَّمَا الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَكَلِمَتُهُ أَلْقَاهَا إِلَى مَرْيَمَ وَرُوحٌ مِنْهُ}}<ref>«ای اهل کتاب! در دینتان غلوّ نورزید و درباره خداوند جز راستی سخنی بر زبان نیاورید؛ جز این نیست که مسیح عیسی پسر مریم، پیامبر خداوند و «کلمه اوست»» سوره نساء، آیه ۱۷۱.</ref>.<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۰۶.</ref>


ترجمه: محمد بن مسلم گويد: امام محمّد باقر (ع) فرمود: هنگامى كه زانى مشغول زناكارى است حقيقت و روح ايمان از دل او بيرون شده است، پس اگر آمرزش طلبد، آن روح باو باز گردد، و گفت: رسول خدا (ص) فرمود: زناكار در حين زنا ايمان نخواهد داشت و مؤمن نيست، و مى‏گسار در حين شرب مؤمن نيست، و سارق (دزد) حين سرقت مؤمن نخواهد بود، و امام باقر (ع): فرمود پدرم‏ (ع) مى‏فرمود: هر گاه زناكار مشغول عمل شود روح ايمان از او مفارقت كند، گويد: پرسيدم: آيا از ايمان اندكى در قلب او ميماند يا اينكه جملگى از او كناره مى‏جويد؟ فرمود: نه بلكه علاقه‏اش باقى است چون برخيزد يا توبه كند باز خواهد گشت.
== [[روح در حدیث]] ==
----------------------------------------------------
در [[روایات]] [[ائمه]] {{ع}} روح از [[عالم ملکوت]] دانسته شده است<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۵۸، ص۴۲.</ref> و از این رو، می‌تواند به [[مرتبت]] [[برتر]] از [[فرشتگان]] [[دست]] یابد<ref>نور الثقلین‌، ج۳، ص ۲۱۵ ـ۲۱۶.</ref>. همچنین روح همچون جسمی لطیف است که با کالبدی ستبر به نام بدن پوشانیده شده است<ref>بحارالانوار، ج۵۸، ص۳۴.</ref>. روح با بدن نمی‌آمیزد و بر آن اتکا ندارد؛ بلکه بدن را در میان می‌گیرد و بر آن احاطه دارد. با مرگ‌ بدن، روح همچنان زنده می‌ماند و زیست می‌کند<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۲۷۳.</ref>.
{{عربی|اندازه=155%|'''[[ثواب الأعمال و عقاب الأعمال (کتاب)| ثواب الأعمال وعقاب الأعمال ‏‏]]''' عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُكَيْرٍ <ref>سند حدیث: عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ </ref> «قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ (ع) فِي قَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ (ص): إِذَا زَنَى الرَّجُلُ فَارَقَهُ‏ رُوحُ‏ الْإِيمَانِ‏ قَالَ قَوْلُهُ تَعَالَى‏ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ‏ ذَلِكَ الَّذِي يُفَارِقُهُ » <ref> ثواب الأعمال و عقاب الأعمال: ص ۲۶۳ .</ref>}}.


ترجمه: عبداللَّه بن بكير گويد: از امام باقر (ع) درباره سخن پيامبر خدا (ص) پرسيدم كه فرموده بود: «چون مردى زنا كند روح ايمان از او جدا گردد»، امام (ع) فرمود: اين روح همان است كه در سخن خداى فرازمند آمده است كه: «ايشان را با روحى از جانب خويش تأييد نموديم»  اين همان روحى است كه از او جدا مى‏گردد.
[[امام صادق]] {{ع}} فرمودند: «هیچ مؤمنی نیست مگر آنکه [[باطن]] قلبش دو گوش دارد، گوشی که [[وسواس]] خنّاس در آن می‌دمد و گوشی که [[فرشته]] در آن می‌دمد، [[خداوند]] [[مؤمن]] را به ‌وسیلۀ [[فرشته]] [[همراهی]] و کمک می‌کند این است معنای [[آیۀ شریفه]] {{متن قرآن|وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ}}<ref>«و با روحی از خویش تأییدشان کر» سوره مجادله، آیه ۲۲.</ref>.<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} قَالَ: مَا مِنْ مُؤْمِنٍ إِلَّا وَ لِقَلْبِهِ أُذُنَانِ فِی جَوْفِهِ أُذُنٌ یَنْفُثُ فِیهَا الْوَسْوَاسُ الْخَنَّاسُ وَ أُذُنٌ یَنْفُثُ فِیهَا الْمَلَکُ فَیُؤَیِّدُ اللَّهُ الْمُؤْمِنَ بِالْمَلَکِ فَذَلِکَ قَوْلُهُ‌ وَأَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ}}؛ اصول کافی، ج ۲، ص ۲۶۷.</ref>. همچنین فرمودند: «[[قلب]] را دو گوش است هرگاه [[بنده]] آهنگ گناهی کند روح [[ایمان]] به او می‌گوید: انجام نده و [[شیطان]] می‌گوید: انجام بده و چون [[بنده]] بر سینۀ [[زن]] [[گناهکار]] قرار گیرد، روح [[ایمان]] از او ستانده می‌شود»<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} قَالَ: إِنَّ لِلْقَلْبِ أُذُنَیْنِ‌ فَإِذَا هَمَّ الْعَبْدُ بِذَنْبٍ قَالَ لَهُ رُوحُ الْإِیمَانِ لَا تَفْعَلْ وَ قَالَ لَهُ الشَّیْطَانُ افْعَلْ وَ إِذَا کَانَ عَلَی بَطْنِهَا نُزِعَ مِنْهُ رُوحُ الْإِیمَانِ‌}}؛ اصول کافی، ج ۲، ص ۲۶۷.</ref>.<ref>ر.ک: [[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ص ۷۹.</ref>
----------------------------------------------------
{{عربی|اندازه=155%|'''[[الكافی (کتاب)| الكافي ‏‏]]''' عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ <ref>سند حدیث: مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ </ref> «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: مَا مِنْ مُؤْمِنٍ إِلَّا وَلِقَلْبِهِ أُذُنَانِ فِي جَوْفِهِ أُذُنٌ يَنْفُثُ فِيهَا الْوَسْوَاسُ الْخَنَّاسُ وَأُذُنٌ يَنْفُثُ‏ فِيهَا الْمَلَكُ‏ فَيُؤَيِّدُ اللَّهُ الْمُؤْمِنَ بِالْمَلَكِ فَذَلِكَ قَوْلُهُ‏ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْه‏» <ref> الكافي (ط - الإسلامية): ج‏۲، ص ۲۶۷، ح ۳ و كافي (ط - دار الحديث): ج‏۳، ص ۶۶۴، ح ۲۴۰۹/ ۳ و مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول: ج‏۹، ص ۳۹۰، ح ۳ </ref>}}.


ترجمه: امام صادق (ع) فرمود: مؤمنى نيست جز آنكه قلبش از درون دو گوش دارد؛ ۱- گوشى كه وسواس خناس در آن دمد. ۲- گوشى كه فرشته در آن دمد، و خدا مؤمن را بسبب فرشته تقويت كند، و همين است گفتار خداى تعالى: «آنها را بوسيله روحى از جانب خود تقويت كرده است ».
== [[معاد]]، [[دلیل]] وجود روح ==
----------------------------------------------------
[[قرآن کریم]] [[زندگی]] پس از [[مرگ]] را قطعی شمرده است: {{متن قرآن|وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْيَاءٌ وَلَكِنْ لَا تَشْعُرُونَ}}<ref>«و کسانی را که در راه خداوند کشته می‌شوند مرده نخوانید که زنده‌اند امّا شما درنمی‌یابید» سوره بقره، آیه ۱۵۴.</ref>؛ {{متن قرآن|وَقَالُوا أَإِذَا ضَلَلْنَا فِي الْأَرْضِ أَإِنَّا لَفِي خَلْقٍ جَدِيدٍ بَلْ هُمْ بِلِقَاءِ رَبِّهِمْ كَافِرُونَ قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ}}<ref>«و گفتند: آیا چون در (زیر) زمین ناپدید گشتیم، آفرینش تازه‌ای خواهیم داشت؟ بلکه آنان لقای پروردگارشان را منکرند. بگو: آن فرشته مرگ که بر شما گمارده‌اند جان شما را می‌ستاند سپس به سوی پروردگارتان بازگردانده می‌شوید» سوره سجده، آیه ۱۰ ـ ۱۱</ref> و از سویی دیگر، [[جسم]] [[آدمی]] پس از [[مرگ]] می‌پوسد و از میان می‌رود این نشان می‌دهد چیزی جز بدن، زنده می‌ماند: {{متن قرآن|أُولَئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ خَالِدِينَ فِيهَا جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ}}<ref>«آنان به پاداش آنچه انجام می‌دادند بهشتی‌اند در حالی که در آن جاودانند» سوره احقاف، آیه ۱۴.</ref>؛ {{متن قرآن|قِيلَ ادْخُلُوا أَبْوَابَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا فَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ}}<ref>«گفته می‌شود: از درهای دوزخ درآیید که در آن جاودانید پس جایگاه کبرورزان، بد جایگاهی است» سوره زمر، آیه ۷۲.</ref>.  
{{عربی|اندازه=155%|'''[[بصائر الدرجات (کتاب)| بصائر الدرجات ‏‏]]''' عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّ <ref> سند حدیث: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَن‏ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُمَرَ </ref> «قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِاللَّهِ (ع):‏ يَا جَابِرُ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ النَّاسَ ثَلَاثَةَ أَصْنَافٍ وَهُوَ قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَى‏ وَكُنْتُمْ أَزْواجاً ثَلاثَةً فَأَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ ما أَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ وَأَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ ما أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ‏ فَالسَّابِقُونَ هُوَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) وَخَاصَّةُ اللَّهِ مِنْ خَلْقِهِ جَعَلَ فِيهِمْ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُدُسِ فَبِهِ بُعِثُوا أَنْبِيَاءَ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْإِيمَانِ فَبِهِ خَافُوا اللَّهَ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُوَّةِ فَبِهِ قَوُوا عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الشَّهْوَةِ فَبِهِ اشْتَهَوْا طَاعَةَ اللَّهِ وَكَرِهُوا مَعْصِيَتَهُ وَجَعَلَ فِيهِمْ‏ رُوحَ‏ الْمَدْرَجِ‏ الَّذِي يَذْهَبُ بِهِ النَّاسُ وَيَجِيئُونَ وَجَعَلَ فِي الْمُؤْمِنِينَ أَصْحَابَ الْمَيْمَنَةِ رُوحَ الْإِيمَانِ فَبِهِ خَافُوا اللَّهَ وَجَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْقُوَّةِ فَبِهِ قَوُوا عَلَى الطَّاعَةِ مِنَ اللَّهِ وَجَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الشَّهْوَةِ فَبِهِ اشْتَهَوْا طَاعَةَ اللَّهِ وَجَعَلَ فِيهِمْ‏ رُوحَ‏ الْمَدْرَجِ‏ الَّتِي يَذْهَبُ النَّاسُ بِهِ وَيَجِيئُونَ.» <ref> بصائر الدرجات: ج‏۱، ص: ۴۴۶ ، ح ۱ </ref>}}.
----------------------------------------------------
{{عربی|اندازه=155%|'''[[الكافی (کتاب)| الكافي ‏‏]]''' عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّ <ref>سند حدیث: مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُمَرَ الْيَمَانِيِّ </ref> «قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِاللَّهِ (ع):‏ يَا جَابِرُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى خَلَقَ الْخَلْقَ ثَلَاثَةَ أَصْنَافٍ وَهُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: وَكُنْتُمْ أَزْواجاً ثَلاثَةً فَأَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ ما أَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ وَأَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ ما أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ‏ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ‏ فَالسَّابِقُونَ هُمْ رُسُلُ اللَّهِ (ع) وَخَاصَّةُ اللَّهِ مِن‏ خَلْقِهِ جَعَلَ فِيهِمْ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُدُسِ فَبِهِ عَرَفُوا الْأَشْيَاءَ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْإِيمَانِ فَبِهِ خَافُوا اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُوَّةِ فَبِهِ قَدَرُوا عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الشَّهْوَةِ فَبِهِ اشْتَهَوْا طَاعَةَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَكَرِهُوا مَعْصِيَتَهُ وَجَعَلَ فِيهِمْ‏ رُوحَ‏ الْمَدْرَجِ‏ الَّذِي بِهِ يَذْهَبُ النَّاسُ وَيَجِيئُونَ وَجَعَلَ فِي الْمُؤْمِنِينَ وَأَصْحَابِ الْمَيْمَنَةِ رُوحَ الْإِيمَانِ فَبِهِ خَافُوا اللَّهَ وَجَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْقُوَّةِ فَبِهِ قَدَرُوا عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَجَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الشَّهْوَةِ فَبِهِ اشْتَهَوْا طَاعَةَ اللَّهِ وَجَعَلَ فِيهِمْ‏ رُوحَ‏ الْمَدْرَجِ‏ الَّذِي بِهِ يَذْهَبُ النَّاسُ وَيَجِيئُونَ.» <ref> الكافي (ط - الإسلامية): ج‏۱، ص ۲۷۱ ، ح ۱ و كافي (ط - دار الحديث): ج‏۱، ص ۶۷۷، ح ۷۱۶/ ۱ و مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول: ج‏۳، ص ۱۶۵، ح ۱ </ref>}}.


ترجمه: جابر جعفى گويد: امام صادق (ع) فرمود: اى جابر! همانا خداى تبارك و تعالى مخلوق را سه دسته آفريد، چنانچه فرمايد: «و شما سه دسته جفت هم باشيد: دست راستيها و چه دست راستيها؟!! (چگونه در نعمتهاى بهشت می‌خرامند) و دست چپيها، چه دست چپيها؟!! (چگونه در عقوبات دوزخ گرفتارند) و پيشى گرفتگان كه پيشى گرفته‏اند تنها ايشان مقربانند» پيشى گرفتگان همان رسولان خدا و مخصوصين درگاه او از ميان مخلوق مي‌باشند. كه خدا در ايشان پنج روح قرار داده است: ۱- ايشان را بروح القدس مؤيد ساخت و بوسيله آن همه چيز را بدانند و بشناسند. ۲- ايشان را با روح ايمان مؤيد ساخت و با آن از خداى عزوجل بترسند ۳- آنها را بروح قوه مؤيد ساخت و با آن بر اطاعت خدا توانائى يافتند ۴- آنها را بروح شهوت (ميل و اشتها) مؤيد ساخت و با آن اطاعت خدا را خواستند و از نافرمانيش كراهت يافتند ۵- در ايشان روح حركت نهاد كه همه مردم با آن رفت و آمد كنند. و در مؤمنين دست راستى‏ها روح ايمان نهاد كه با آن از خدا بترسند و در ايشان روح قوه نهاد و با آن بر اطاعت خدا توانائى يافتند، و در ايشان روح شهوت نهاد و يا آن خواهان اطاعت خدا گشتند و در ايشان روح حركت نهاد كه مردم با آن روح رفت و آمد كنند.
برای [[اثبات وجود]] و اصالت روح گفته‌اند، همۀ اجزای مادی بدن همواره در حال تغییر و جایگزینی‌اند. سلول‌های بدن می‌میرند و سلول‌هایی دیگر بر جای آنها می‌نشینند؛ اما خود [[انسان]] همان است و دگرگون نمی‌شود، یعنی [[انسان]] جز اجزای مادی، حقیقتی دیگر دارد که ثابت و ماندگار است و تغییر نمی‌پذیرد و [[مرگ]] ندارد و عامل [[وحدت شخصیت]] اوست و این همان روح است<ref>[[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[تفسیر نمونه‌ (کتاب)|تفسیر نمونه‌]]، ج۱۲، ص۲۶۳ ـ۲۶۴.</ref>. بدون اثبات بقای روح، [[وحدت]] و [[یگانگی]] [[انسان]] [[دنیوی]] و [[اخروی]] اثبات‌ناپذیر است و [[معاد]] نیز که از [[اصول دین]] است معنا نمی‌یابد<ref>[[سید محمد حسین طباطبائی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان، ج۱۳، ص۲۰۹ ـ۲۱۰.</ref>.
----------------------------------------------------
{{عربی|اندازه=155%|'''[[تفسير فرات الكوفی (کتاب)| تفسير فرات الكوفي ‏‏]]''' عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّ <ref>سند حدیث: حَدَّثَنِي عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ الزُّهْرِيُّ مُعَنْعَناً </ref> «عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع) قَالَ: يَا جَابِرُ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ النَّاسَ عَلَى ثَلَاثَةِ أَصْنَافٍ وَهُوَ قَوْلُهُ‏ وَكُنْتُمْ أَزْواجاً ثَلاثَةً. فَأَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ ما أَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ. وَأَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ ما أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ. وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ‏ فَالسَّابِقُونَ هُمْ رُسُلُ اللَّهِ وَخَاصَّتُهُ مِنْ خَلْقِهِ جَعَلَ اللَّهُ فِيهِمْ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُدُسِ فَبِهِ عَرَفُوا الْأَشْيَاءَ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْإِيمَانِ فَأَيَّدَهُمُ اللَّهُ بِهِ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُوَّةِ فَبِهِ قَوُوا عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الشَّهْوَةِ فَبِهِ اشْتَهَوْا طَاعَةَ اللَّهِ وَكَرِهُوا مَعْصِيَتَهُ وَجَعَلَ فِيهِمْ‏ رُوحَ‏ الْمَدْرَجِ‏ الَّذِي يَذْهَبُ النَّاسُ فِيهِ وَيَجِيئُونَ وَجَعَلَ فِي الْمُؤْمِنِينَ أَرْبَعَةَ أَرْوَاحٍ وَهُمْ أَصْحَابُ الْمَيْمَنَةِ رُوحَ الْإِيمَانِ وَرُوحَ الْقُوَّةِ وَرُوحَ الشَّهْوَةِ وَرُوحَ الْمَدْرَجِ.» <ref> تفسير فرات الكوفي، ص: ۴۶۵، ح ۶۰۸ </ref>}}.
----------------------------------------------------
{{عربی|اندازه=155%|'''[[عيون أخبار الرضا (کتاب)| عيون أخبار الرضا ‏‏]]''' عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ <ref>سند حدیث: حَدَّثَنَا تَمِيمُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ تَمِيمٍ الْقُرَشِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَلِيٍّ الْأَنْصَارِيُّ </ref> « إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ قَدْ أَيَّدَنَا بِرُوحٍ مِنْهُ مُقَدَّسَةٍ مُطَهَّرَةٍ لَيْسَتْ‏ بِمَلَكٍ‏ لَمْ تَكُنْ مَعَ أَحَدٍ مِمَّنْ مَضَى إِلَّا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (ص) وَهِيَ مَعَ الْأَئِمَّةِ مِنَّا تُسَدِّدُهُمْ وَتُوَفِّقُهُمْ وَهُوَ عَمُودٌ مِنْ نُورٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ.» <ref>عيون أخبار الرضا عليه السلام: ج‏۲، ص ۲۰۰، ح ۱ </ref>}}.


ترجمه: تميم قرشى بسند متن از حسن بن جهم روايت كرده كه گفت‏: حق‌تعالى همانا ما را بروح مقدس و مطهرى مؤيد ساخته‏ است و آن روح فرشته نيست و با احدى از كسانى كه اين دار فانى را وداع كردند نبوده است مگر با رسول خدا (ص) و با ائمه (ع) كه يارى مي‌كند و اعانت مي‌نمايد ايشان را و آن عمودى است از نور كه ميان ما و ميان خدا است .
== مجرد بودن روح ==
علمای [[اسلام]] معتقدند چون روح مجرد و منزه از ماده است، جاودان و ماندگار می‌ماند از [[دلایل]] [[تجرد روح]]، پدیدۀ [[رؤیا]] است که گاه [[آدمی]] را از [[آینده]] خبر می‌دهد: {{متن قرآن|فَلَمَّا بَلَغَ مَعَهُ السَّعْيَ قَالَ يَا بُنَيَّ إِنِّي أَرَى فِي الْمَنَامِ أَنِّي أَذْبَحُكَ فَانْظُرْ مَاذَا تَرَى قَالَ يَا أَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِي إِنْ شَاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِينَ}}<ref>«و چون در تلاش، همپای او گشت (ابراهیم) گفت: پسرکم! من در خواب می‌بینم که تو را سر می‌برم پس بنگر که چه می‌بینی؟ گفت: ای پدر! آنچه فرمان می‌یابی انجام ده که- اگر خداوند بخواهد- مرا از شکیبایان خواهی یافت» سوره صافات، آیه ۱۰۲.</ref>. اگر دستگاه ادراکی [[انسان]] تنها از ماده باشد، نخواهد توانست از آنچه هنوز در [[جهان]] اتفاق بیافتاده است، [[آگاه]] گردد؛ زیرا ماده محصورِ زمان و مکان است<ref>المبدأ والمعاد، ص ۳۱۹؛ [[سید محمد حسین طباطبائی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان‌، ج۱۷، ص ۲۶۹.</ref>.<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۲۷۴.</ref>


----------------------------------------------------
== جستارهای وابسته ==
{{عربی|اندازه=155%|'''[[بصائر الدرجات (کتاب)| بصائر الدرجات ‏‏]]''' عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِيِّ <ref>سند حدیث: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ </ref> « قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع): بِمَا تَحْكُمُونَ‏ إِذَا حَكَمْتُمْ.‏ فَقَالَ: بِحُكْمِ اللَّهِ وَحُكْمِ دَاوُدَ فَإِذَا وَرَدَ عَلَيْنَا شَيْ‏ءٌ لَيْسَ عِنْدَنَا تَلَقَّانَا بِهِ رُوحُ الْقُدُسِ.» <ref>بصائر الدرجات في فضائل آل محمد صلى الله عليهم، ج‏۱، ص: ۴۵۱ ، ح ۳ </ref>}}.
{{مدخل وابسته}}
----------------------------------------------------
* [[روح انسان]]
{{عربی|اندازه=155%|'''[[بصائر الدرجات (کتاب)| بصائر الدرجات ‏‏]]''' عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِيِّ <ref>سند حدیث: مُحَمَّدٌ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ </ref> « قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) بِمَا تَحْكُمُونَ‏ إِذَا حَكَمْتُمْ‏. قَالَ: بِحُكْمِ اللَّهِ وَحُكْمِ دَاوُدَ فَإِذَا وَرَدَ عَلَيْنَا الشَّيْ‏ءُ الَّذِي لَيْسَ عِنْدَنَا تَلَقَّانَا بِهِ رُوحُ الْقُدُسِ. » <ref> الكافي (ط - الإسلامية): ج‏۱، ص ۳۹۸، ح ۳  و كافي (ط - دار الحديث): ج‏۲، ص: ۳۲۳، ح ۱۰۴۲/ ۳ و مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول: ج‏۴، ص ۳۰۳، ح ۳ </ref>}}.
* [[روح القدس]]
----------------------------------------------------
* [[روح خاص]]
{{عربی|اندازه=155%|'''[[كشف اليقين (کتاب)| كشف اليقين ‏‏]]''' عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ <ref>سند حدیث: رَوَى أَخْطَبُ خُوارَزْمَ </ref> « قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ  (ص):‏ لَمَّا خَلَقَ اللَّهُ تَعَالَى آدَمَ‏ وَنَفَخَ فِيهِ مِنْ رُوحِهِ‏ عَطَسَ‏ آدَمُ فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّه‏. ‏ » <ref>كشف اليقين في فضائل أمير المؤمنين: ص ۷</ref>}}.
* [[روح عادی]]
* [[نفس]]
* [[ارواح انبیا]]
* [[ارواح ائمه]]
* [[اتحاد نوعی نفوس]]
* [[احضار ارواح]]
* [[اختلاف نوعی نفوس]]
* [[انسان]]
* [[تجرد روح انسانی]]
* [[حلول ذات واجب در روح انسان]]
{{پایان مدخل‌ وابسته}}


ترجمه: خوارزمى از عبد اللَّه بن مسعود روايت كرده كه پيامبر (ص) فرمود: هنگامى كه آفريدگار جهان، آدم را آفريد و در او، روح خويش دميد، وى عطسه نمود و بى‏درنگ زبان به ستايش پروردگار گشود.
== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده:1100408.jpg|22px]] [[سید رضا اسحاق‌نیا تربتی|اسحاق‌نیا تربتی، سید رضا]]، [[روح (مقاله)|مقاله «روح»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۴ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم''']]
# [[پرونده:10524027.jpg|22px]] [[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه روح (مقاله)|مقاله «آیه روح»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|'''دانشنامه معاصر قرآن کریم''']]
# [[پرونده:10115255.jpg|22px]] [[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|'''دانش اخلاق اسلامی ج۳''']]
# [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']]
# [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|'''فرهنگ شیعه''']]
{{پایان منابع}}
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
 
[[رده:روح]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۷ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۰۵

روح مبدأ حیات و حرکت ارادی انسان‌هاست و به معنای جان و روان است که حیات انسان بستگی به آن داشته و مبدأ و مایۀ زندگی است. انسان به علت مأنوس بودن با جهان ماده، قدرت درک حقیقت آن را ندارد. به آیه ﴿وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَمَا أُوتِيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِيلًا به دلیل وجود واژه روح در آن آیه روح گفته می‌شود. روح موجودی مجرد بوده و وجود معاد دلیلی بر آن است.

معناشناسی

معنای لغوی

روح در لغت، مبدأ حیات و با آن، پدیده زنده بر احساس و حرکت ارادی تواناست[۱]. لفظ مذکر و مؤنث آن یکسان است و گاهی به صورت مجازی بر چیزی اطلاق می‌شود که مایه بروز آثار نیکویی است[۲].[۳]

معنای اصطلاحی

روح به معنای جان و روان و آن چیزی است که حیات انسان بستگی به آن دارد و مبدأ و مایۀ زندگی است. روح انسانی، امری است لطیف که علم و ادراک انسان مستند به اوست و موجودی ناشناخته و از اسرار آفرینش است و انسان به علت مأنوس بودن با جهان ماده، قدرت درک حقیقت آن را ندارد[۴].

به جهان مربوط به جان‌ها "عالم ارواح" گفته می‌شود و آدمی به وسیلۀ آن احساس می‌کند و حرکت ارادی دارد. فهمیدن، تصور کردن، تصمیم گرفتن، عشق ورزیدن، تنفر داشتن همه به روح مربوط‌اند[۵]. به موجوداتی که روح داشته باشند "جاندار" گفته می‌شود. روح، حقیقت وجود آدمی است و در دورانی که انسان به صورت جنین در رحم مادر است به پیکر او دمیده می‌شود و هنگام مرگ از بدن جدا می‌شود و اگر جسم هم بپوسد و متلاشی شود، روح باقی است و در قیامت دوباره به جسم برمی گردد و از این رو با مرگ انسان چیزی از روح او کم نمی‌شود[۶].[۷]

آیه روح

کلمه روح در ساختار مفرد و به دو صورت معرفه و نکره، ۲۱ بار در قرآن به کار رفته است؛ اما از آنجا که فقط در آیه ﴿وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَمَا أُوتِيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِيلًا[۸] موضوع پرسش یهودیان از رسول خدا (ص) درباره روح مطرح گردیده، آن را آیه روح نام نهاده‌اند.

در شأن نزول آیه چنین گزارش شده است که برخی مشرکان مکه برای مقابله با رسول خدا (ص) و تخطئه کردن رسالت وی از علمای یهود مدینه کمک خواستند؛ یهودیان به ایشان گفتند از او درباره سه چیز بپرسید: اصحاب کهف، ذوالقرنین و روح، اگر سکوت کرد یا همه را پاسخ گفت، او دروغ می‌گوید و چنانچه دوتا را به روشنی پاسخ گفت و یکی را مبهم گذاشت، او حتماً نبی است. پس پیامبر دو داستان اصحاب کهف و ذوالقرنین را بیان نمود[۹]؛ و در مورد روح، آیه ﴿وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَمَا أُوتِيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِيلًا[۱۰] نازل شد و پاسخی اجمالی و مبهم به ایشان داد، زیرا در تورات نیز مبهم بیان شده است؛ لذا مشرکین از سؤال خویش پشیمان شدند[۱۱].[۱۲]

معانی روح در قرآن کریم

قرآن کریم از کلمۀ "روح" معانی متعددی اراده کرده است که عبارت‌اند از:

  1. روح مقدسی که پیامبران (ع) را برای ادای وظیفۀ الهی‌شان یاری می‌کند: ﴿تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ مِنْهُمْ مَنْ كَلَّمَ اللَّهُ وَرَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَاتٍ وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ[۱۳].
  2. نیرویی معنوی و الهی که مؤمنان را پشتیبانی می‌کند: ﴿لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُوا آبَاءَهُمْ أَوْ أَبْنَاءَهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ أُولَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ[۱۴].
  3. فرشتۀ وحی که "امین" نیز خوانده می‌شود: ﴿نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ[۱۵].
  4. فرشتۀ بزرگی از فرشتگان خاص خدا یا مخلوقی برتر از فرشتگان: ﴿تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ[۱۶].
  5. قرآن و وحی: ﴿وَكَذَلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ رُوحًا مِنْ أَمْرِنَا مَا كُنْتَ تَدْرِي مَا الْكِتَابُ وَلَا الْإِيمَانُ وَلَكِنْ جَعَلْنَاهُ نُورًا نَهْدِي بِهِ مَنْ نَشَاءُ مِنْ عِبَادِنَا وَإِنَّكَ لَتَهْدِي إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ[۱۷].
  6. روح انسان: ﴿وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَمَا أُوتِيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِيلًا[۱۸].[۱۹].
  7. روح خدا: در قرآن از حضرت عیسی به نام "روح خدا" یاد شده است: ﴿إِنَّمَا الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَكَلِمَتُهُ أَلْقَاهَا إِلَى مَرْيَمَ وَرُوحٌ مِنْهُ[۲۰].[۲۱]

روح در حدیث

در روایات ائمه (ع) روح از عالم ملکوت دانسته شده است[۲۲] و از این رو، می‌تواند به مرتبت برتر از فرشتگان دست یابد[۲۳]. همچنین روح همچون جسمی لطیف است که با کالبدی ستبر به نام بدن پوشانیده شده است[۲۴]. روح با بدن نمی‌آمیزد و بر آن اتکا ندارد؛ بلکه بدن را در میان می‌گیرد و بر آن احاطه دارد. با مرگ‌ بدن، روح همچنان زنده می‌ماند و زیست می‌کند[۲۵].

امام صادق (ع) فرمودند: «هیچ مؤمنی نیست مگر آنکه باطن قلبش دو گوش دارد، گوشی که وسواس خنّاس در آن می‌دمد و گوشی که فرشته در آن می‌دمد، خداوند مؤمن را به ‌وسیلۀ فرشته همراهی و کمک می‌کند این است معنای آیۀ شریفه ﴿وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ[۲۶].[۲۷]. همچنین فرمودند: «قلب را دو گوش است هرگاه بنده آهنگ گناهی کند روح ایمان به او می‌گوید: انجام نده و شیطان می‌گوید: انجام بده و چون بنده بر سینۀ زن گناهکار قرار گیرد، روح ایمان از او ستانده می‌شود»[۲۸].[۲۹]

معاد، دلیل وجود روح

قرآن کریم زندگی پس از مرگ را قطعی شمرده است: ﴿وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْيَاءٌ وَلَكِنْ لَا تَشْعُرُونَ[۳۰]؛ ﴿وَقَالُوا أَإِذَا ضَلَلْنَا فِي الْأَرْضِ أَإِنَّا لَفِي خَلْقٍ جَدِيدٍ بَلْ هُمْ بِلِقَاءِ رَبِّهِمْ كَافِرُونَ قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ[۳۱] و از سویی دیگر، جسم آدمی پس از مرگ می‌پوسد و از میان می‌رود این نشان می‌دهد چیزی جز بدن، زنده می‌ماند: ﴿أُولَئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ خَالِدِينَ فِيهَا جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ[۳۲]؛ ﴿قِيلَ ادْخُلُوا أَبْوَابَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا فَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ[۳۳].

برای اثبات وجود و اصالت روح گفته‌اند، همۀ اجزای مادی بدن همواره در حال تغییر و جایگزینی‌اند. سلول‌های بدن می‌میرند و سلول‌هایی دیگر بر جای آنها می‌نشینند؛ اما خود انسان همان است و دگرگون نمی‌شود، یعنی انسان جز اجزای مادی، حقیقتی دیگر دارد که ثابت و ماندگار است و تغییر نمی‌پذیرد و مرگ ندارد و عامل وحدت شخصیت اوست و این همان روح است[۳۴]. بدون اثبات بقای روح، وحدت و یگانگی انسان دنیوی و اخروی اثبات‌ناپذیر است و معاد نیز که از اصول دین است معنا نمی‌یابد[۳۵].

مجرد بودن روح

علمای اسلام معتقدند چون روح مجرد و منزه از ماده است، جاودان و ماندگار می‌ماند از دلایل تجرد روح، پدیدۀ رؤیا است که گاه آدمی را از آینده خبر می‌دهد: ﴿فَلَمَّا بَلَغَ مَعَهُ السَّعْيَ قَالَ يَا بُنَيَّ إِنِّي أَرَى فِي الْمَنَامِ أَنِّي أَذْبَحُكَ فَانْظُرْ مَاذَا تَرَى قَالَ يَا أَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِي إِنْ شَاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِينَ[۳۶]. اگر دستگاه ادراکی انسان تنها از ماده باشد، نخواهد توانست از آنچه هنوز در جهان اتفاق بیافتاده است، آگاه گردد؛ زیرا ماده محصورِ زمان و مکان است[۳۷].[۳۸]

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

  1. مفردات، ص ۳۶۹، «روح»؛ المیزان، ج ۱۳، ص ۱۹۵.
  2. المیزان، ج ۱۳، ص ۱۹۵.
  3. اسحاق‌نیا تربتی، سید رضا، مقاله «روح»، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۴.
  4. ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۲۷۳.
  5. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان‌، ج۱۰، ص ۱۱۸؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه‌، ج ۱۲، ص ۲۵۵.
  6. المبدأ و المعاد، ۳۱۳؛ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان‌، ج۱، ص ۳۵۲ ـ۳۵۰.
  7. ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۲۷۳؛ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۱۰۶.
  8. «از تو درباره روح می‌پرسند بگو روح از امر پروردگار من است و به شما از دانش جز اندکی نداده‌اند» سوره اسراء، آیه ۸۵.
  9. سوره کهف، آیات ۹-۲۶ و ۸۳-۹۸.
  10. «از تو درباره روح می‌پرسند بگو روح از امر پروردگار من است و به شما از دانش جز اندکی نداده‌اند» سوره اسراء، آیه ۸۵.
  11. الکشاف، ج۱، ص۷۱۷؛ الاتقان، ج۴، ص۱۹۹؛ مجمع البیان، ج۶، ص۴۳۷؛ المیزان، ج۱۳، ص۲۲۷.
  12. سرمدی، محمود، مقاله «آیه روح»، دانشنامه معاصر قرآن کریم.
  13. «برخی از آن پیامبران را بر برخی دیگر برتری دادیم؛ از ایشان یکی آن است که خداوند با وی سخن گفت و پایگاه‌های برخی از ایشان را بالا برد. و ما به عیسی پسر مریم، برهان‌ها (ی روشن) دادیم و او را با روح القدس پشتیبانی کردیم» سوره بقره، آیه ۲۵۳.
  14. «گروهی را نمی‌یابی که با ایمان به خداوند و روز واپسین، با کسانی که با خداوند و پیامبرش مخالفت ورزیده‌اند دوستی ورزند هر چند که آنان پدران یا فرزندان یا برادران یا خویشانشان باشند؛ آنانند که (خداوند) ایمان را در دلشان برنوشته و با روحی از خویش تأییدشان کردیم» سوره مجادله، آیه ۲۲.
  15. «که روح الامین آن را فرود آورده است» سوره شعراء، آیه ۱۹۳.
  16. «فرشتگان و روح (الامین) در آن، با اذن پروردگارشان برای هر کاری فرود می‌آیند» سوره قدر، آیه ۴.
  17. «و بدین‌گونه ما روحی از امر خویش را به تو وحی کردیم؛ تو نمی‌دانستی کتاب و ایمان چیست ولی ما آن را نوری قرار دادیم که بدان از بندگان خویش هر که را بخواهیم راهنمایی می‌کنیم و بی‌گمان تو، به راهی راست راهنمایی می‌کنی» سوره شوری، آیه ۵۲.
  18. «از تو درباره روح می‌پرسند بگو روح از امر پروردگار من است و به شما از دانش جز اندکی نداده‌اند» سوره اسراء، آیه ۸۵.
  19. ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۲۷۳؛ سرمدی، محمود، مقاله «آیه روح»، دانشنامه معاصر قرآن کریم.
  20. «ای اهل کتاب! در دینتان غلوّ نورزید و درباره خداوند جز راستی سخنی بر زبان نیاورید؛ جز این نیست که مسیح عیسی پسر مریم، پیامبر خداوند و «کلمه اوست»» سوره نساء، آیه ۱۷۱.
  21. ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۱۰۶.
  22. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۵۸، ص۴۲.
  23. نور الثقلین‌، ج۳، ص ۲۱۵ ـ۲۱۶.
  24. بحارالانوار، ج۵۸، ص۳۴.
  25. ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۲۷۳.
  26. «و با روحی از خویش تأییدشان کر» سوره مجادله، آیه ۲۲.
  27. «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: مَا مِنْ مُؤْمِنٍ إِلَّا وَ لِقَلْبِهِ أُذُنَانِ فِی جَوْفِهِ أُذُنٌ یَنْفُثُ فِیهَا الْوَسْوَاسُ الْخَنَّاسُ وَ أُذُنٌ یَنْفُثُ فِیهَا الْمَلَکُ فَیُؤَیِّدُ اللَّهُ الْمُؤْمِنَ بِالْمَلَکِ فَذَلِکَ قَوْلُهُ‌ وَأَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ»؛ اصول کافی، ج ۲، ص ۲۶۷.
  28. «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: إِنَّ لِلْقَلْبِ أُذُنَیْنِ‌ فَإِذَا هَمَّ الْعَبْدُ بِذَنْبٍ قَالَ لَهُ رُوحُ الْإِیمَانِ لَا تَفْعَلْ وَ قَالَ لَهُ الشَّیْطَانُ افْعَلْ وَ إِذَا کَانَ عَلَی بَطْنِهَا نُزِعَ مِنْهُ رُوحُ الْإِیمَانِ‌»؛ اصول کافی، ج ۲، ص ۲۶۷.
  29. ر.ک: مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی، ص ۷۹.
  30. «و کسانی را که در راه خداوند کشته می‌شوند مرده نخوانید که زنده‌اند امّا شما درنمی‌یابید» سوره بقره، آیه ۱۵۴.
  31. «و گفتند: آیا چون در (زیر) زمین ناپدید گشتیم، آفرینش تازه‌ای خواهیم داشت؟ بلکه آنان لقای پروردگارشان را منکرند. بگو: آن فرشته مرگ که بر شما گمارده‌اند جان شما را می‌ستاند سپس به سوی پروردگارتان بازگردانده می‌شوید» سوره سجده، آیه ۱۰ ـ ۱۱
  32. «آنان به پاداش آنچه انجام می‌دادند بهشتی‌اند در حالی که در آن جاودانند» سوره احقاف، آیه ۱۴.
  33. «گفته می‌شود: از درهای دوزخ درآیید که در آن جاودانید پس جایگاه کبرورزان، بد جایگاهی است» سوره زمر، آیه ۷۲.
  34. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه‌، ج۱۲، ص۲۶۳ ـ۲۶۴.
  35. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ج۱۳، ص۲۰۹ ـ۲۱۰.
  36. «و چون در تلاش، همپای او گشت (ابراهیم) گفت: پسرکم! من در خواب می‌بینم که تو را سر می‌برم پس بنگر که چه می‌بینی؟ گفت: ای پدر! آنچه فرمان می‌یابی انجام ده که- اگر خداوند بخواهد- مرا از شکیبایان خواهی یافت» سوره صافات، آیه ۱۰۲.
  37. المبدأ والمعاد، ص ۳۱۹؛ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان‌، ج۱۷، ص ۲۶۹.
  38. ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۲۷۴.