فداء و فداکاری در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۵۲

مقدمه

فداء ـ چیزی برای رهایی خود یا دیگران دادن ـ^[۱] نوعی بازخرید و غرامت جنگی بود که در برابر آزادسازی اسیران جنگی، از دشمن دریافت می‌شد. مبلغ یادشده، بر حسب سرمایه و میزان درآمد اسیران در نوسان بود؛ برای مثال در جنگ‌های صدر اسلام برای رهایی اسیران ثروتمند، چهار هزار درهم و برای افراد کم درآمد یک هزار درهم تعیین شده بود^[۲]. پس از پایان جنگ بدر، به دستور پیامبر (ص) دو نفر از اسیران خطرناک دشمن بنام‌های "عقبه" و "نضر بن حارث" را گردن زدند^[۳]. از این‌رو، برخی از اصحاب ـ که بستگانی در جبهۀ دشمن داشتند ـ با وحشت به اینکه مبادا در مورد دیگر اسیران نیز چنین شود، از پیامبر (ص) خواستند تا در برابر آزادی باقیمانده از اسراء، فداء بپردازند. در همان لحظه، وحی نازل و اجازه "فداء" در برابر آزادی اسیران داده شد^[۴]. همچنین، در این جنگ اعلام شد که اسیران باسواد، می‌توانند با تعلیم خواندن و نوشتن به ده نفر از مسلمانان، آزاد شوند^[۵].^[۶]

جستارهای وابسته

منابع

فروتن، اباصلت، مرادی، علی اصغر، واژه‌نامه فقه سیاسی

پانویس

↑ لغت‌نامه دهخدا، ج۱۱، ص۱۶۹۹۵؛ مجمع البحرین، ج۱، ص۳۲۸؛ صحاح اللغة، ج۲، ص۱۷۸۱.
↑ نور الثقلین، ج۲، ص۱۳۶؛ مجمع البحرین، ج۱، ص۳۲۸؛ سیره ابن هشام، ج۲، ص۳۱۶.
↑ سیره ابن هشام، ج۲، ص۲۹۸؛ تاریخ طبری، ج۲، ص۳۸.
↑ فَإِذَا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقَابِ حَتَّى إِذَا أَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَإِمَّا فِدَاءً حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا ذَلِكَ... «پس هرگاه با کافران (حربی) روبه‌رو شدید (آنان را) گردن بزنید تا چون آنها را از توان انداختید اسیر بگیرید و از آن پس یا منّت بگذارید (و آزادشان کنید) و یا سربها بگیرید تا جنگ، به پایان آید، (فرمان خداوند) چنین است»... سوره محمد، آیه ۴؛ مجمع البیان، ج۴، ص۴۹۴؛ الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۳۱؛ تاریخ طبری، ج۲، ص۴۶.
↑ فروغ ابدیت، ج۱، ص۵۱۸.
↑ فروتن، اباصلت، مرادی، علی اصغر، واژه‌نامه فقه سیاسی، ص ۱۴۳.

[1] لغت‌نامه دهخدا، ج۱۱، ص۱۶۹۹۵؛ مجمع البحرین، ج۱، ص۳۲۸؛ صحاح اللغة، ج۲، ص۱۷۸۱.

[2] نور الثقلین، ج۲، ص۱۳۶؛ مجمع البحرین، ج۱، ص۳۲۸؛ سیره ابن هشام، ج۲، ص۳۱۶.

[3] سیره ابن هشام، ج۲، ص۲۹۸؛ تاریخ طبری، ج۲، ص۳۸.

[4] فَإِذَا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقَابِ حَتَّى إِذَا أَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَإِمَّا فِدَاءً حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا ذَلِكَ... «پس هرگاه با کافران (حربی) روبه‌رو شدید (آنان را) گردن بزنید تا چون آنها را از توان انداختید اسیر بگیرید و از آن پس یا منّت بگذارید (و آزادشان کنید) و یا سربها بگیرید تا جنگ، به پایان آید، (فرمان خداوند) چنین است»... سوره محمد، آیه ۴؛ مجمع البیان، ج۴، ص۴۹۴؛ الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۳۱؛ تاریخ طبری، ج۲، ص۴۶.

[5] فروغ ابدیت، ج۱، ص۵۱۸.

[6] فروتن، اباصلت، مرادی، علی اصغر، واژه‌نامه فقه سیاسی، ص ۱۴۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{مدخل مرتبط
 | موضوع مرتبط = فداء و فداکاری
-| عنوان مدخل  = [[فداء و فداکاری]]
+| عنوان مدخل  = فداء و فداکاری
-| مداخل مرتبط = [[فداء و فداکاری در قرآن]] - [[فداء و فداکاری در حدیث]] - [[فداء و فداکاری در فقه اسلامی]] - [[فداء و فداکاری در فقه سیاسی]]
+| مداخل مرتبط = [[فداء و فداکاری در فقه سیاسی]]
-| پرسش مرتبط  = فداء (پرسش)
+| پرسش مرتبط  =
 }}
 == مقدمه ==
-فداء - چیزی برای [[رهایی]] خود یا دیگران دادن -<ref>لغت‌نامه دهخدا، ج۱۱، ص۱۶۹۹۵؛ مجمع البحرین، ج۱، ص۳۲۸؛ صحاح اللغة، ج۲، ص۱۷۸۱.</ref> نوعی بازخرید و غرامت [[جنگی]] بود که در برابر آزادسازی [[اسیران]] [[جنگی]]، از [[دشمن]] دریافت می‌شد. مبلغ یادشده، بر حسب [[سرمایه]] و [[میزان]] درآمد [[اسیران]] در نوسان بود؛ برای مثال در [[جنگ‌های صدر اسلام]] برای [[رهایی]] [[اسیران]] ثروتمند، چهار هزار [[درهم]] و برای افراد کم درآمد یک هزار [[درهم]] [[تعیین]] شده بود<ref>نور الثقلین، ج۲، ص۱۳۶؛ مجمع البحرین، ج۱، ص۳۲۸؛ سیره ابن هشام، ج۲، ص۳۱۶.</ref>. پس از پایان [[جنگ بدر]]، به [[دستور پیامبر]] {{صل}} دو نفر از [[اسیران]] خطرناک [[دشمن]] بنام‌های "[[عقبه]]" و "[[نضر بن حارث]]" را گردن زدند<ref>سیره ابن هشام، ج۲، ص۲۹۸؛ تاریخ طبری، ج۲، ص۳۸.</ref>. از این‌رو، برخی از [[اصحاب]] - که بستگانی در جبهۀ [[دشمن]] داشتند - با [[وحشت]] به این که مبادا در مورد دیگر [[اسیران]] نیز چنین شود، از [[پیامبر]] {{صل}} خواستند تا در برابر [[آزادی]] باقیمانده از [[اسراء]]، فداء بپردازند. در همان لحظه، [[وحی]] نازل و اجازه "فداء" در برابر [[آزادی]] [[اسیران]] داده شد<ref>{{متن قرآن|فَإِذَا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقَابِ حَتَّى إِذَا أَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَإِمَّا فِدَاءً حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا ذَلِكَ...}} «پس هرگاه با کافران (حربی) روبه‌رو شدید (آنان را) گردن بزنید تا چون آنها را از توان انداختید اسیر بگیرید و از آن پس یا منّت بگذارید (و آزادشان کنید) و یا سربها بگیرید تا جنگ، به پایان آید، (فرمان خداوند) چنین است»... سوره محمد، آیه ۴؛ مجمع البیان، ج۴، ص۴۹۴؛ الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۳۱؛ تاریخ طبری، ج۲، ص۴۶.</ref>. همچنین، در این [[جنگ]] اعلام شد که [[اسیران]] باسواد، می‌توانند با [[تعلیم]] [[خواندن و نوشتن]] به ده نفر از [[مسلمانان]]، [[آزاد]] شوند<ref>فروغ ابدیت، ج۱، ص۵۱۸.</ref><ref>[[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۱۴۳.</ref>.
+{{همچنین|فدیه}}
+فداء ـ چیزی برای [[رهایی]] خود یا دیگران دادن ـ<ref>لغت‌نامه دهخدا، ج۱۱، ص۱۶۹۹۵؛ مجمع البحرین، ج۱، ص۳۲۸؛ صحاح اللغة، ج۲، ص۱۷۸۱.</ref> نوعی بازخرید و غرامت [[جنگی]] بود که در برابر آزادسازی [[اسیران]] [[جنگی]]، از [[دشمن]] دریافت می‌شد. مبلغ یادشده، بر حسب سرمایه و [[میزان]] درآمد [[اسیران]] در نوسان بود؛ برای مثال در جنگ‌های صدر اسلام برای [[رهایی]] [[اسیران]] ثروتمند، چهار هزار [[درهم]] و برای افراد کم درآمد یک هزار درهم تعیین شده بود<ref>نور الثقلین، ج۲، ص۱۳۶؛ مجمع البحرین، ج۱، ص۳۲۸؛ سیره ابن هشام، ج۲، ص۳۱۶.</ref>. پس از پایان [[جنگ بدر]]، به دستور پیامبر {{صل}} دو نفر از [[اسیران]] خطرناک [[دشمن]] بنام‌های "[[عقبه]]" و "[[نضر بن حارث]]" را گردن زدند<ref>سیره ابن هشام، ج۲، ص۲۹۸؛ تاریخ طبری، ج۲، ص۳۸.</ref>. از این‌رو، برخی از [[اصحاب]] ـ که بستگانی در جبهۀ دشمن داشتند ـ با [[وحشت]] به اینکه مبادا در مورد دیگر اسیران نیز چنین شود، از [[پیامبر]] {{صل}} خواستند تا در برابر [[آزادی]] باقیمانده از [[اسراء]]، فداء بپردازند. در همان لحظه، [[وحی]] نازل و اجازه "فداء" در برابر آزادی اسیران داده شد<ref>{{متن قرآن|فَإِذَا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقَابِ حَتَّى إِذَا أَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَإِمَّا فِدَاءً حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا ذَلِكَ...}} «پس هرگاه با کافران (حربی) روبه‌رو شدید (آنان را) گردن بزنید تا چون آنها را از توان انداختید اسیر بگیرید و از آن پس یا منّت بگذارید (و آزادشان کنید) و یا سربها بگیرید تا جنگ، به پایان آید، (فرمان خداوند) چنین است»... سوره محمد، آیه ۴؛ مجمع البیان، ج۴، ص۴۹۴؛ الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۳۱؛ تاریخ طبری، ج۲، ص۴۶.</ref>. همچنین، در این [[جنگ]] اعلام شد که اسیران باسواد، می‌توانند با [[تعلیم]] خواندن و نوشتن به ده نفر از [[مسلمانان]]، [[آزاد]] شوند<ref>فروغ ابدیت، ج۱، ص۵۱۸.</ref>.<ref>[[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۱۴۳.</ref>
-== فداء به معنای فدیه==
+== جستارهای وابسته ==
-{{اصلی|فدیه}}
+{{مدخل وابسته}}
-عوض قرار دادن چیزی به جای چیز دیگر<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۹، ص۴۰.</ref>، [[مالی]] که به جای چیزی پرداخت می‌شود؛ مانند [[آزادی]] [[اسیر]]، [[کفاره]] روزه ‌نگرفتن و شکستن [[سوگند]]. به آن بَلاگردان می‌گویند<ref>محسن معینی، «فدیه»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۱۵۴۹.</ref>.
+* [[فداء]]
+* [[کفاره]]
-{{متن قرآن|فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَإِمَّا فِدَاءً حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا}}<ref>«پس هرگاه با کافران (حربی) روبه‌رو شدید (آنان را) گردن بزنید تا چون آنها را از توان انداختید اسیر بگیرید و از آن پس یا منّت بگذارید (و آزادشان کنید) و یا سربها بگیرید تا جنگ، به پایان آید، (فرمان خداوند) چنین است و اگر خدا می‌خواست از آنان انتقام می‌گر» سوره محمد، آیه ۴.</ref>.
+{{پایان مدخل وابسته}}
-«فدیه» [[مجازات مالی]] است که از منابع درآمد [[دولت اسلامی]] محسوب می‌شود و در [[راه خدا]] (مانند [[جنگ]]) و طبقات آسیب‌دیده [[اجتماع]] صرف می‌شود. درباره [[موارد مصرف]] فدیه (کفاره) در کتب [[فقهی]] بحث شده است.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص: ۴۴۰.</ref>
 == منابع ==
 {{منابع}}
-* [[پرونده:11677.jpg|22px]] [[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|'''واژه‌نامه فقه سیاسی''']]
+# [[پرونده:11677.jpg|22px]] [[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|'''واژه‌نامه فقه سیاسی''']]
-* [[پرونده:1379779.jpg|22px]] [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم''']]
 {{پایان منابع}}
@@ خط ۲۶: / خط ۲۴: @@
 {{پانویس}}
-[[رده:فداء و فداکاری]]
+[[رده:اصطلاحات فقهی]]