آیه مباهله در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها
(←پانویس) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
| موضوع مرتبط = آیه مباهله | | موضوع مرتبط = آیه مباهله | ||
| عنوان مدخل = آیه مباهله | | عنوان مدخل = آیه مباهله | ||
| مداخل مرتبط = [[آیه مباهله در | | مداخل مرتبط = [[آیه مباهله در تفسیر و علوم قرآنی]] - [[آیه مباهله در حدیث]] - [[آیه مباهله در کلام اسلامی]] - [[آیه مباهله در فقه اسلامی]] - [[آیه مباهله در معارف و سیره حسینی]] - [[آیه مباهله در معارف و سیره رضوی]] | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
روایاتی ذیل [[آیه مباهله]] وارد شده است که به | روایاتی ذیل [[آیه مباهله]] وارد شده است که به فهم درست معنای [[آیه]] و دلالت آن کمک می‌کند. این [[روایات]] علاوه بر منابع حدیثی، [[تفسیری]] و [[تاریخی]] [[شیعه]] در [[صحاح]]، مسانید و دیگر منابع حدیثی، تفسیری و تاریخی [[اهل سنت]] نیز از طرق مختلف از عده‌ای [[صحابه]]، مانند: [[عبدالله بن عباس]]، [[سعد بن ابی‌وقاص]]، [[جابر بن عبدالله]]، [[حذیفه بن یمان]]، [[عمرو بن سعید]]، داوود بن ابوهند و احمد یشکری، نقل شده است. طبق این روایات، آیه مباهله در [[شأن پیامبر]]، علی، [[فاطمه]]، حسن و حسین{{عم}} نازل شده است. | ||
# در برخی از این روایات، تنها این مطلب بیان شده است که [[پیامبر]]{{صل}} با اشاره به علی، فاطمه و | # در برخی از این روایات، تنها این مطلب بیان شده است که [[پیامبر]]{{صل}} با اشاره به علی، فاطمه و حسنین{{عم}} فرمود: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلِي}}<ref>صحیح مسلم، ج۴، باب فضایل علی بن ابی‌طالب، حدیث ۳۲؛ سنن ترمذی، ج۴، باب مناقب علی بن ابی‌طالب، حدیث ۳۷۲۴.</ref>. نظیر این تعبیر در روایات مربوط به [[شأن نزول]] [[آیه تطهیر]]<ref>{{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}} «جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref> نیز آمده است<ref>اسباب النزول، ص۲۳۹؛ المستدرک علی الصحیحین، ج۲، ص۴۱۶؛ خصائص امیرالمؤمنین{{ع}}، ص۳۳، حدیث ۱۱.</ref>. به دلیل این گونه روایات است که [[دانشمندان اسلامی]] عنوان «اهل [[بیت]] پیامبر” را هرگاه بدون قرینه به کار رود، مخصوص [[اهل کساء]] و [[اهل]] [[مباهله]] دانسته و [[احکام]] ویژه‌ای را ـ که برای [[اهل‌بیت پیامبر]] بیان شده ـ مخصوص آنان شمرده‌اند. | ||
# در برخی از روایات آمده که پیامبر{{صل}} از علی، فاطمه و حسنین{{عم}} خواست که هرگاه او [[دعا]] کرد آنان آمین بگویند<ref>الدر المنثور، ج۲، ص۲۲۰؛ نور الابصار، ص۲۲۳-۲۲۴؛ مطالب السؤول، ص۴۹.</ref>. این امر [[گواه]] آن است که وجود آنان در مباهله داشته است. درخواست پیامبر{{صل}} از آنان که بر دعای او آمین بگویند نیز گواه این مطلب است. | # در برخی از روایات آمده که پیامبر{{صل}} از علی، فاطمه و حسنین{{عم}} خواست که هرگاه او [[دعا]] کرد آنان آمین بگویند<ref>الدر المنثور، ج۲، ص۲۲۰؛ نور الابصار، ص۲۲۳-۲۲۴؛ مطالب السؤول، ص۴۹.</ref>. این امر [[گواه]] آن است که وجود آنان در مباهله داشته است. درخواست پیامبر{{صل}} از آنان که بر دعای او آمین بگویند نیز گواه این مطلب است. | ||
# در روایات [[اهل‌سنت]] در این باره که مصداق {{متن قرآن|أَبْنَاءَنَا}} حسن و حسین{{عم}} و مصداق {{متن قرآن|نِسَاءَنَا}} [[فاطمه زهرا]]{{س}} است اختلافی وجود ندارد، اما درباره اینکه مصداق {{متن قرآن|أَنْفُسَنَا}} چه کسی است، [[روایات]] دو دسته‌اند: در برخی از آنها {{متن قرآن|أَنْفُسَنَا}} بر علی{{ع}} تطبیق شده است؛ زیرا آمده است که [[پیامبر]] به | # در روایات [[اهل‌سنت]] در این باره که مصداق {{متن قرآن|أَبْنَاءَنَا}} حسن و حسین{{عم}} و مصداق {{متن قرآن|نِسَاءَنَا}} [[فاطمه زهرا]]{{س}} است اختلافی وجود ندارد، اما درباره اینکه مصداق {{متن قرآن|أَنْفُسَنَا}} چه کسی است، [[روایات]] دو دسته‌اند: در برخی از آنها {{متن قرآن|أَنْفُسَنَا}} بر علی{{ع}} تطبیق شده است؛ زیرا آمده است که [[پیامبر]] به حسنین، [[فاطمه]] و علی{{عم}} اشاره کرد و فرمود: {{متن حدیث|هَؤُلَاءِ أَبْنَاؤُنَا وَ نِسَاؤُنَا وَ أَنْفُسُنَا}}<ref>شواهد التنزیل، ص۱۲۱، حدیث ۱۶۸؛ ص۱۲۲، حدیث ۱۶۹؛ ص۱۲۷، حدیث ۱۷۵.</ref>، و در برخی دیگر {{متن قرآن|أَنْفُسَنَا}} بر پیامبر{{صل}} و علی{{ع}} تطبیق شده است. این مطلب از [[عبدالله بن عباس]] و [[جابر بن عبدالله انصاری]] نقل شده است<ref>الدر المنثور، ج۲، ص۲۱۹؛ شواهد التنزیل، ص۱۲۴-۱۲۵؛ تفسیر ابن‌کثیر، ج۲، ص۵۲.</ref>، ولی در روایات شیعه، تنها وجه اول آمده است<ref>البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۸۶-۲۹۰.</ref>. با این حال، در سخنان [[مفسران شیعه]] هر دو وجه بیان شده است<ref>التبیان، ج۲، ص۴۸۵؛ مجمع البیان، ج۱، ص۴۵۳.</ref>. می‌توان گفت هر دو وجه درست است، هرگاه مجموع شرکت‌کنندگان در [[مباهله]] مورد توجه باشد، مصداق {{متن قرآن|أَنْفُسَنَا}} پیامبر{{صل}} و علی{{ع}} خواهد بود، و هرگاه به کسانی که پیامبر{{صل}} با خود همراه آورد توجه شود، مصداق {{متن قرآن|أَنْفُسَنَا}} علی{{ع}} خواهد بود<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص۲۷.</ref>. | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۲۸
این مدخل زیرشاخهٔ بحث آیه مباهله است. آیه مباهله از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: آیه مباهله در تفسیر و علوم قرآنی - آیه مباهله در حدیث - آیه مباهله در کلام اسلامی - آیه مباهله در فقه اسلامی - آیه مباهله در معارف و سیره حسینی - آیه مباهله در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
روایاتی ذیل آیه مباهله وارد شده است که به فهم درست معنای آیه و دلالت آن کمک می‌کند. این روایات علاوه بر منابع حدیثی، تفسیری و تاریخی شیعه در صحاح، مسانید و دیگر منابع حدیثی، تفسیری و تاریخی اهل سنت نیز از طرق مختلف از عده‌ای صحابه، مانند: عبدالله بن عباس، سعد بن ابی‌وقاص، جابر بن عبدالله، حذیفه بن یمان، عمرو بن سعید، داوود بن ابوهند و احمد یشکری، نقل شده است. طبق این روایات، آیه مباهله در شأن پیامبر، علی، فاطمه، حسن و حسین(ع) نازل شده است.
- در برخی از این روایات، تنها این مطلب بیان شده است که پیامبر(ص) با اشاره به علی، فاطمه و حسنین(ع) فرمود: «اللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلِي»[۱]. نظیر این تعبیر در روایات مربوط به شأن نزول آیه تطهیر[۲] نیز آمده است[۳]. به دلیل این گونه روایات است که دانشمندان اسلامی عنوان «اهل بیت پیامبر” را هرگاه بدون قرینه به کار رود، مخصوص اهل کساء و اهل مباهله دانسته و احکام ویژه‌ای را ـ که برای اهل‌بیت پیامبر بیان شده ـ مخصوص آنان شمرده‌اند.
- در برخی از روایات آمده که پیامبر(ص) از علی، فاطمه و حسنین(ع) خواست که هرگاه او دعا کرد آنان آمین بگویند[۴]. این امر گواه آن است که وجود آنان در مباهله داشته است. درخواست پیامبر(ص) از آنان که بر دعای او آمین بگویند نیز گواه این مطلب است.
- در روایات اهل‌سنت در این باره که مصداق ﴿أَبْنَاءَنَا﴾ حسن و حسین(ع) و مصداق ﴿نِسَاءَنَا﴾ فاطمه زهرا(س) است اختلافی وجود ندارد، اما درباره اینکه مصداق ﴿أَنْفُسَنَا﴾ چه کسی است، روایات دو دسته‌اند: در برخی از آنها ﴿أَنْفُسَنَا﴾ بر علی(ع) تطبیق شده است؛ زیرا آمده است که پیامبر به حسنین، فاطمه و علی(ع) اشاره کرد و فرمود: «هَؤُلَاءِ أَبْنَاؤُنَا وَ نِسَاؤُنَا وَ أَنْفُسُنَا»[۵]، و در برخی دیگر ﴿أَنْفُسَنَا﴾ بر پیامبر(ص) و علی(ع) تطبیق شده است. این مطلب از عبدالله بن عباس و جابر بن عبدالله انصاری نقل شده است[۶]، ولی در روایات شیعه، تنها وجه اول آمده است[۷]. با این حال، در سخنان مفسران شیعه هر دو وجه بیان شده است[۸]. می‌توان گفت هر دو وجه درست است، هرگاه مجموع شرکت‌کنندگان در مباهله مورد توجه باشد، مصداق ﴿أَنْفُسَنَا﴾ پیامبر(ص) و علی(ع) خواهد بود، و هرگاه به کسانی که پیامبر(ص) با خود همراه آورد توجه شود، مصداق ﴿أَنْفُسَنَا﴾ علی(ع) خواهد بود[۹].
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ صحیح مسلم، ج۴، باب فضایل علی بن ابی‌طالب، حدیث ۳۲؛ سنن ترمذی، ج۴، باب مناقب علی بن ابی‌طالب، حدیث ۳۷۲۴.
- ↑ ﴿إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا﴾ «جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.
- ↑ اسباب النزول، ص۲۳۹؛ المستدرک علی الصحیحین، ج۲، ص۴۱۶؛ خصائص امیرالمؤمنین(ع)، ص۳۳، حدیث ۱۱.
- ↑ الدر المنثور، ج۲، ص۲۲۰؛ نور الابصار، ص۲۲۳-۲۲۴؛ مطالب السؤول، ص۴۹.
- ↑ شواهد التنزیل، ص۱۲۱، حدیث ۱۶۸؛ ص۱۲۲، حدیث ۱۶۹؛ ص۱۲۷، حدیث ۱۷۵.
- ↑ الدر المنثور، ج۲، ص۲۱۹؛ شواهد التنزیل، ص۱۲۴-۱۲۵؛ تفسیر ابن‌کثیر، ج۲، ص۵۲.
- ↑ البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۸۶-۲۹۰.
- ↑ التبیان، ج۲، ص۴۸۵؛ مجمع البیان، ج۱، ص۴۵۳.
- ↑ ربانی گلپایگانی، علی، براهین و نصوص امامت، ص۲۷.