آداب ازدواج: تفاوت میان نسخه‌ها
| (۳۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = ازدواج | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = [[آداب ازدواج در معارف و سیره نبوی]] | |||
| پرسش مرتبط = سیره خانوادگی معصومان (پرسش) | |||
}} | |||
==[[آداب]] [[تشکیل خانواده]]== | == [[آداب]] [[تشکیل خانواده]] == | ||
چنان‌چه تشکیل خانواده بر اساس آدابی درست صورت گیرد، بسیاری از مشکلاتی که در [[خانواده‌ها]] رخ می‌نماید، | چنان‌چه تشکیل خانواده بر اساس آدابی درست صورت گیرد، بسیاری از مشکلاتی که در [[خانواده‌ها]] رخ می‌نماید، ظهور نمی‌کند و یا [[مشکلات]] پدید آمده ـ که در مواردی طبیعی است ـ به راحتی حل و فصل می‌گردد. آنچه در تشکیل خانواده مهم و اساسی است، خوب [[ازدواج]] کردن است و دراین‌باره، [[آزادی]] و [[اختیار]] در [[انتخاب همسر]]، نوع نگاه به ازدواج و [[زندگی]] [[خانوادگی]]، جهت‌گیری درست، [[ازدواج]] کردن با معیارهای روشن و صحیح، پرهیز از تشریفات‌گرایی، و داشتن برنامه و تدبیر زندگی اموری حیاتی است<ref>[[م‍ص‍طف‍ی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی ج۴]]، ص۳۷.</ref>. | ||
==آزادی و اختیار در انتخاب همسر== | == آزادی و اختیار در انتخاب همسر == | ||
تشکیل خانواده جز بر آزادی و اختیار طرفینی بی‌معناست و ازدواج اجباری و تحمیلی در | تشکیل خانواده جز بر [[آزادی]] و اختیار طرفینی بی‌معناست و ازدواج اجباری و تحمیلی در منطق [[دین]] ملغا و [[باطل]] است. [[راه و رسم پیامبر]]{{صل}} دراین‌باره کاملاً گویاست. [[رسول خدا]]{{صل}} درباره دختر گرامی خود، زهرا{{س}} چنین عمل کرد. او خواستگاران بسیار داشت و هرکس که او را از [[پیامبر]]{{صل}} خواستگاری می‌کرد، رسول خدا{{صل}} به زهرا{{س}} مراجعه می‌کرد و خواستگاری آنها را مطرح می‌نمود و زهرا{{س}} با روی برگرداندن خویش، مؤدبانه [[مخالفت]] خود را ابراز می‌کرد تا زمانی که علی{{ع}} از زهرا{{س}} خواستگاری کرد و او سر خود را پایین انداخت و [[سکوت]] کرد و این‌گونه [[رضایت]] خود را اعلام نمود، و رسول خدا{{صل}} نیز با [[خرسندی]] آن وصلت [[مبارک]] را [[تأیید]] کرد<ref>نک: أبوعبد الله محمد بن سعد، الطبقات الکبری، دار بیروت للطباعة و النشر، بیروت، ۱۴۰۵ ق. ج۸، ص۱۹-۲۰.</ref>. | ||
[[پیامبر اکرم]]{{صل}} | پیامبر اکرم{{صل}} با ازدواج‌های اجباری و تحمیلی [[مخالفت]] می‌ورزید و به [[پیروان]] خود می‌آموخت که چنین ازدواج‌هایی پذیرفته نیست. [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[سنت]] ازدواج تحمیلی را که سنتی [[جاهلی]] بود زیر پا گذاشت و نشان داد که نخستین شرط ازدواج [[آزادی]] و [[اختیار]] طرفین است. [[ابن ابی یعفور]] گوید به [[امام صادق]]{{ع}} عرض کردم: «من خواهان آنم که با زنی ازدواج کنم و پدر و مادرم خواهان آنند که من با شخصی دیگر ازدواج کنم”. حضرت فرمود: «با آنکه خود بدو [[تمایل]] داری ازدواج کن و آن را که پدر و مادرت می‌خواهند رها کن»<ref>{{متن حدیث|تَزَوَّجِ الَّتِي هَوِيتَ وَ دَعِ الَّتِي يَهْوَى أَبَوَاكَ}}؛ الکافی، ج۵، ص۴۰۱؛ المقنع، ص۳۲۵؛ {{متن حدیث|وَ إِذَا أَحْبَبْتَ تَزْوِيجَ امْرَأَةٍ وَ أَبَوَاكَ أَرَادَا غَيْرَهَا فَتَزَوَّجِ الَّتِي هَوَيْتَ وَ دَعِ الَّتِي هَوَاهَا أَبَوَاكَ}} تهذیب الاحکام، ج۷، ص۳۹۲؛ وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۲۲۰؛ یوسف بن احمد البحرانی، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، حققه و علق محمد تقی الایروانی، الطبعة الاولی، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، ۱۳۶۳ ش. ج۲۳، ص۲۳۴.</ref>.<ref>[[م‍ص‍طف‍ی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی ج۴]]، ص۳۸.</ref> | ||
== نگاه به [[ازدواج]] و زندگی خانوادگی == | |||
نوع نگاه [[انسان]] به ازدواج و [[زندگی]] [[خانوادگی]]، و تلقی [[آدمی]] از امور [[زناشویی]] در نوع [[رفتار]] و مناسبات [[زن]] و مرد در درون [[خانواده]] و نیز در رفتار اجتماعی آنان به شدت مؤثر است. هرچه این نگاه مثبت‌تر، واقعی‌تر، لطیف‌تر و متعالی‌تر باشد، [[رفتارها]] مناسب‌تر خواهد بود. | |||
و نیز | |||
[[پیامبر اکرم]]{{صل}} تلاش می‌کرد تا نوع نگاه [[پیروان]] خود را به زندگی خانوادگی، به زن و به روابط زناشویی تصحیح کند. تا نگاه و فهم و دریافت انسان از امور [[اصلاح]] نشود، رفتار آدمی اصلاح نخواهد شد. ازاین‌روست که [[رسول خدا]]{{صل}} در آموزه‌های لطیف خویش به تصحیح نگاه پیروان خود به زن و زندگی خانوادگی و ازدواج و روابط زناشویی پرداخته و لطایف بسیار دراین‌باره فرموده است. حدیث مشهور [[نبوی]] بیانگر این [[حقیقت]] است: {{متن حدیث|حُبِّبَ إِلَيَ مِنَ الدُّنْيَا النِّسَاءُ وَ الطِّيبُ وَ قُرَّةُ عَيْنِي فِي الصَّلَاةِ}}<ref>«از [[دنیا]] زن و بوی خوش [[محبوب]] من قرار داده‌شده و [[نور]] چشم من در [[نماز]] است». مصنف عبدالرزاق، ج۴، ص۳۲۱.</ref>. | |||
نگاه [[پیامبر اکرم]]{{صل}} به [[زن]] و [[همسر]] نگاهی این‌گونه لطیف و [[معنوی]] است. آن حضرت [[زن]] و همسر را چون بوی خوش نگریسته و در کنار [[نماز]] دیده و چنین محبوب معرفی کرده است. تربیت‌شدگان [[مدرسه]] [[پیامبر]] با چنین نگاهی به [[زن]] می‌نگریستند و تلقی‌شان از [[همسر]] این‌گونه بود، چنان‌که این نگاه در [[حدیث]] [[امام صادق]]{{ع}} منعکس شده است که فرمود: {{متن حدیث|أَكْثَرُ الْخَيْرِ فِي النِّسَاءِ}}<ref>«بیش‌تر خوبی در زنان است». کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۳۸۵؛ وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۱۱.</ref>. | |||
[[ | |||
[[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[ | در نگاه [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[زندگی]] [[خانوادگی]] و روابط زناشویی چنان والا و [[زیبا]] و شیرین و کمال‌آفرین دیده شده است که مبتنی بر آن تعابیری این‌گونه آمده است: «نشستن مرد در کنار همسرش، نزد [[خدای متعال]] از [[اعتکاف]] او در این [[مسجد]] من محبوب‌تر است»<ref>{{متن حدیث|جُلُوسُ الْمَرْءِ عِنْدَ عِيَالِهِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى مِنِ اعْتِكَافٍ فِي مَسْجِدِي هَذَا}}؛ أبوالحسین ورام بن أبی فراس المالکی، تنبیه الخواطر و نزهة النواظر (مجموعة ورام)، دار صعب، دار التعارف، بیروت، ج۲، ص۱۲۱.</ref>.<ref>[[م‍ص‍طف‍ی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی ج۴]]، ص۴۲.</ref> | ||
== | == جهت‌گیری درست == | ||
جهت‌گیری درست برای [[زندگی]] مشترک از [[آداب]] اساسی در [[ازدواج]] است. اینکه [[انسان]] با چه جهت‌گیری‌ای ازدواج کند و [[خانواده]] را در کدام سمت و سو ببیند در روابط خانوادگی نقشی کلیدی دارد. در آموزه‌های [[نبوی]] [[تشکیل خانواده]] با جهت‌گیری ظاهربینانه، مالدوستانه و شهوت‌پرستانه سخت پرهیز داده شده است که بنا کردن بنیان مهم‌ترین پایگاه [[انسانی]] و کمالی بر این امور ساختن [[خانه]] بر آب است. از [[رسول خدا]]{{صل}} [[روایت]] شده است که فرمود: «هرکه با زنی تنها به خاطر [[زیبایی]] او ازدواج کند، آنچه را که [[دوست]] دارد در او نمی‌یابد، و هرکه با زنی فقط به خاطر [[دارایی]] او ازدواج کند، [[خدا]] او را به همان وامی‌گذارد. پس بر شما باد که به [[دینداری]] توجه کنید»<ref>{{متن حدیث|مَنْ تَزَوَّجَ امْرَأَةً لَا يَتَزَوَّجُهَا إِلَّا لِجَمَالِهَا لَمْ يَرَ فِيهَا مَا يُحِبُّ وَ مَنْ تَزَوَّجَهَا لِمَالِهَا لَا يَتَزَوَّجُهَا إِلَّا لَهُ وَكَلَهُ اللَّهُ إِلَيْهِ فَعَلَيْكُمْ بِذَاتِ الدِّينِ}}؛ تهذیب الاحکام، ج۷، ص۳۹۹؛ وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۳۱.</ref>. | |||
[[ | |||
اصل قرار گرفتن ظاهر اشخاص و [[غفلت]] از معیارهای اساسی برای زندگی خانوادگی زمینه اشتباهات بزرگ در تشکیل خانواده را فراهم می‌کند. امور ظاهری اصل نیست؛ زیرا به شدت در معرض آسیب و [[دگرگونی]] است و چنان‌چه بنای زندگی بر اموری لرزان قرار گیرد، [[خانواده]] پیوسته در معرض فروپاشی واقع می‌شود. رسول خدا{{صل}} در رهنمودی دراین‌باره فرموده است: «با [[زنان]] صرفاً به خاطر زیبایی آنان ازدواج نکنید که چه بسا زیبایی آنان هلاکشان سازد، و با آنان به جهت ثروتشان ازدواج نکنید که چه بسا [[ثروت]] آنان سبب طغیانشان شود. با زنان به خاطر [[دین]] و [[ایمان]] آنان ازدواج کنید»<ref>{{متن حدیث|لَا تَزَوَّجُوا النِّسَاءَ لِحُسْنِهِنَّ، فَعَسَى حُسْنُهُنَّ أَنْ يُرْدِيَهُنَّ، وَلَا تَزَوَّجُوهُنَّ لِأَمْوَالِهِنَّ، فَعَسَى أَمْوَالُهُنَّ أَنْ تُطْغِيَهُنَّ، وَلَكِنْ تَزَوَّجُوهُنَّ عَلَى الدِّينِ}}؛ سنن ابن ماجة، ج۱، ص۵۹۷؛ الجامع لاحکام القرآن، ج۴، ص۲۹؛ کنز العمال، ج۱۶، ص۳۰۴.</ref>.<ref>[[م‍ص‍طف‍ی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی ج۴]]، ص۴۵.</ref> | |||
== معیارهای روشن و صحیح == | |||
هرچه معیارهای [[تشکیل خانواده]] بهتر ساماندهی شود، [[خانواده]] سامان بهتری می‌یابد. تناسب و همتایی دو فرد با یکدیگر (کفویت) و توجه به مؤلفه‌های این تناسب و همتایی در تشکیل خانواده امری ضروری است. دو فرد زمانی می‌توانند یک مجموعه مفید را تشکیل دهند که از ویژگی‌ها، آمادگی‌ها و توانایی‌های لازم بهره‌مند باشند. ویژگی‌هایی همچون: اخلاق‌مندی، [[دینداری]]، امانت‌ورزی و آمادگی‌هایی همچون شعور [[اجتماعی]]، [[مسئولیت‌پذیری]]، علاقه‌مندی و توانایی‌هایی همچون تدبیرگری، [[مدیریت اقتصادی]] و [[فرهنگی]]، [[همسرداری]]. در کنار هم قرار گرفتن دو فرد، با دو [[شخصیت]]، در عین حفظ استقلال شخصیتی زمانی صورت بهینه می‌یابد که از تناسب‌های لازم باهم برخوردار باشند و آمادگی عهده‌دار شدن [[زندگی]] مشترک و [[توانایی]] اداره یک [[خانواده]] و روابط زناشویی سالم را دارا باشند: {{متن قرآن|وَالطَّيِّبَاتُ لِلطَّيِّبِينَ وَالطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّبَاتِ}}<ref>«و پاک زنان، برای پاک مردان و پاک مردان برای پاک زنانند» سوره نور، آیه ۲۶.</ref>. | |||
[[رسول خدا]]{{صل}} تأکید می‌ورزید که پیروانش با معیارهای لازم تشکیل خانواده دهند و همتایی و تناسب با یکدیگر را رعایت کنند. آن حضرت می‌فرمود: کسانی را که همتا و متناسب یکدیگرند به [[ازدواج]] باهم درآورید و از کسانی که همتا و متناسب شمایند [[همسر]] گزینید<ref>{{متن حدیث|أَنْكِحُوا الْأَكْفَاءَ وَ انْكِحُوا مِنْهُمْ}}؛ الکافی، ج۵، ص۳۳۲؛ دعائم الاسلام، ج۲، ص۱۹۴؛ الجعفریات، ص۹۰؛ ترتیب نواد الراوندی، ص۱۱۳؛ کنز العمال، ج۱۶، ص۲۹۵ [{{متن حدیث|و انکحوا إلیهم}} آمده است]؛ وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۲۹؛ بحار الانوار، ج۱۰۳، ص۲۳۶.</ref>. | |||
از چند طریق نقل شده است که [[رسول خدا]]{{صل}} فرمود: «هرگاه کسی نزد شما آمد که [[دینداری]] و اخلاق‌مندی‌اش را می‌پسندید به او [[همسر]] دهید»<ref>{{متن حدیث|إِذَا جَاءَكُمْ مَنْ تَرْضَوْنَ دِينَهُ وَ خُلُقَهُ فَزَوِّجُوهُ [فَانْكِحُوه}}؛ سنن الترمذی، ج۳، ص۳۹۵؛ الکافی، ج۵، ص۳۴۷؛ المعجم الکبیر، ج۲۲، ص۳۰۰؛ احکام القرآن الجصاص، ج۱، ص۴۸۷، ج۳، ص۴۱۳؛ السنن الکبری، ج۷، ص۸۲؛ تهذیب الاحکام، ج۷، ص۳۹۴؛ الجامع لاحکام القرآن، ج۸، ص۵۷؛ شمس الدین أبو عبد الله محمد بن احمد بن عثمان الذهبی، سیر أعلام النبلاء، اشرف علی تحقیق الکتاب و خرج أحادیثه شعیب الأرنؤوط، الطبعة الثامنة، مؤسسة الرسالة، بیروت، ۱۴۱۲ ق. ج۱۶، ص۱۱۸؛ محمد بن یوسف الصالحی الشامی، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، تحقیق عادل احمد عبد الموجود، علی محمد معوض، الطبعة الاولی، دار الکتب العلمیة، بیروت، ۱۴۱۴ ق. ج۹، ص۴۷ [{{متن حدیث|إِذَا خَطَبَ إِلَيْكُمْ}}].</ref>. | |||
دینداری، امانتداری و اخلاق‌مندی زمینه‌ای را فراهم می‌کند که [[همسرداری]] در مسیری درست قرار گیرد و تداوم یابد. آنکه چنین ویژگی‌هایی را داراست به [[درستی]] همسرداری می‌کند و [[حقوق همسر]] را رعایت می‌نماید و با تدبیر زندگی را اداره می‌نماید و حریم‌ها را پاس می‌دارد و هیچ‌گونه [[تعدی]] بر [[خانواده]] روا نمی‌دارد<ref>[[م‍ص‍طف‍ی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی ج۴]]، ص۴۶-۵۷.</ref>. | |||
==منابع== | == پرهیز از تشریفات‌گرایی == | ||
[[تشکیل خانواده]] در [[سیره پیامبر اکرم]]{{صل}} مبتنی بر سادگی و بی‌پیرایگی و به دور از تشریفات‌گرایی است که پشت کردن به این امر، لطیف‌ترین پیوند [[انسانی]] را به کاری پردردسر، [[آزاردهنده]] و سراسر تنش تبدیل می‌سازد و خود مانعی برای تشکیل خانواده سالم می‌گردد. در سنت نبوی، خواستگاری، مهریه، مراسم ازدواج و تشکیل خانواده بی‌پیرایه و عاری از تشریفات‌زدگی است. در حدیث مشهور [[پیامبر]]{{صل}} آمده است: «[[برترین]] [[زنان]] [[امت]] من نیکوروی‌ترین آنان و کم‌مهریه‌ترینشان است»<ref>{{متن حدیث|أَفْضَلُ نِسَاءِ أُمَّتِي أَصْبَحُهُنَّ وَجْهاً وَ أَقَلُّهُنَّ مَهْراً}}؛ الکافی، ج۵، ص۳۲۴؛ کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۳۸۶؛ دعائم الاسلام، ج۲، ص۱۹۷؛ تهذیب الاحکام، ج۷، ص۴۰۴؛ أبوعلی محمد بن الفتال النیسابوری، روضة الواعظین، الطبعة الاولی، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت، ۱۴۰۶ ق. ص۴۱۱؛ ترتیب نوادر الراوندی، ص۱۱۷؛ مکارم الاخلاق، ص۱۹۸، ۲۰۱.</ref>. | |||
[[تشکیل خانواده]] به دور از تشریفات‌زدگی و رقابت و چشم و هم‌چشمی، خود مایه [[برکت]] [[زندگی]] است، چنان‌که در [[حدیثی]] بدان تصریح شده است<ref>کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۳۸۷؛ وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۷۹.</ref>؛ و فرورفتن در چنین دام‌هایی زمینه‌ساز آسیب‌های فردی و [[اجتماعی]] بسیار است. آموزه‌های [[پیشوایان دین]] چنین است که هرچه بنای زندگی به دور از رسوم تکلف‌آمیز و تشریفات‌زدگی شکل گیرد، زمینه [[توفیق]] در زندگی مشترک بیش‌تر می‌شود. به بیان علی{{ع}}: «از جمله میمنت و خجستگی زن آن است که [[ازدواج]] با او آسان و فرزنددار شدن او راحت باشد»<ref>{{متن حدیث|مِنْ يُمْنِ الْمَرْأَةِ تَيْسِيرُ نِكَاحِهَا وَ تَيْسِيرُ رَحِمِهَا}}؛ دعائم الاسلام، ج۲، ص۲۲۱؛ مستدرک الوسائل، ج۱۴، ص۲۱۶، ج۱۵، ص۶۶؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۲۰، ص۱۰۱.</ref>. | |||
شکل گرفتن [[زندگی]] مشترک بر بنیان‌های لطیف و صحیح زمینه روابط مشترک سالم و [[پایدار]] را فراهم می‌سازد و [[فلسفه]] مهریه یا صداق برای شروع زندگی مشترک بر چنین بنیان‌هایی است<ref>[[م‍ص‍طف‍ی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی ج۴]]، ص۵۷.</ref>. | |||
== پرسش مستقیم == | |||
# [[آداب تشکیل خانواده چیست؟ (پرسش)]] | |||
== منابع == | |||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده: 1100685.jpg|22px]] [[م‍ص‍طف‍ی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی ج۴]] | # [[پرونده: 1100685.jpg|22px]] [[م‍ص‍طف‍ی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی ج۴]] | ||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس}} | ||
[[رده:ازدواج]] | [[رده:ازدواج]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۸ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۱۹
این مدخل زیرشاخهٔ بحث ازدواج است. آداب ازدواج از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: آداب ازدواج در معارف و سیره نبوی - پرسش‌های مرتبطآداب تشکیل خانواده
چنان‌چه تشکیل خانواده بر اساس آدابی درست صورت گیرد، بسیاری از مشکلاتی که در خانواده‌ها رخ می‌نماید، ظهور نمی‌کند و یا مشکلات پدید آمده ـ که در مواردی طبیعی است ـ به راحتی حل و فصل می‌گردد. آنچه در تشکیل خانواده مهم و اساسی است، خوب ازدواج کردن است و دراین‌باره، آزادی و اختیار در انتخاب همسر، نوع نگاه به ازدواج و زندگی خانوادگی، جهت‌گیری درست، ازدواج کردن با معیارهای روشن و صحیح، پرهیز از تشریفات‌گرایی، و داشتن برنامه و تدبیر زندگی اموری حیاتی است[۱].
آزادی و اختیار در انتخاب همسر
تشکیل خانواده جز بر آزادی و اختیار طرفینی بی‌معناست و ازدواج اجباری و تحمیلی در منطق دین ملغا و باطل است. راه و رسم پیامبر(ص) دراین‌باره کاملاً گویاست. رسول خدا(ص) درباره دختر گرامی خود، زهرا(س) چنین عمل کرد. او خواستگاران بسیار داشت و هرکس که او را از پیامبر(ص) خواستگاری می‌کرد، رسول خدا(ص) به زهرا(س) مراجعه می‌کرد و خواستگاری آنها را مطرح می‌نمود و زهرا(س) با روی برگرداندن خویش، مؤدبانه مخالفت خود را ابراز می‌کرد تا زمانی که علی(ع) از زهرا(س) خواستگاری کرد و او سر خود را پایین انداخت و سکوت کرد و این‌گونه رضایت خود را اعلام نمود، و رسول خدا(ص) نیز با خرسندی آن وصلت مبارک را تأیید کرد[۲].
پیامبر اکرم(ص) با ازدواج‌های اجباری و تحمیلی مخالفت می‌ورزید و به پیروان خود می‌آموخت که چنین ازدواج‌هایی پذیرفته نیست. پیامبر اکرم(ص) سنت ازدواج تحمیلی را که سنتی جاهلی بود زیر پا گذاشت و نشان داد که نخستین شرط ازدواج آزادی و اختیار طرفین است. ابن ابی یعفور گوید به امام صادق(ع) عرض کردم: «من خواهان آنم که با زنی ازدواج کنم و پدر و مادرم خواهان آنند که من با شخصی دیگر ازدواج کنم”. حضرت فرمود: «با آنکه خود بدو تمایل داری ازدواج کن و آن را که پدر و مادرت می‌خواهند رها کن»[۳].[۴]
نگاه به ازدواج و زندگی خانوادگی
نوع نگاه انسان به ازدواج و زندگی خانوادگی، و تلقی آدمی از امور زناشویی در نوع رفتار و مناسبات زن و مرد در درون خانواده و نیز در رفتار اجتماعی آنان به شدت مؤثر است. هرچه این نگاه مثبت‌تر، واقعی‌تر، لطیف‌تر و متعالی‌تر باشد، رفتارها مناسب‌تر خواهد بود.
پیامبر اکرم(ص) تلاش می‌کرد تا نوع نگاه پیروان خود را به زندگی خانوادگی، به زن و به روابط زناشویی تصحیح کند. تا نگاه و فهم و دریافت انسان از امور اصلاح نشود، رفتار آدمی اصلاح نخواهد شد. ازاین‌روست که رسول خدا(ص) در آموزه‌های لطیف خویش به تصحیح نگاه پیروان خود به زن و زندگی خانوادگی و ازدواج و روابط زناشویی پرداخته و لطایف بسیار دراین‌باره فرموده است. حدیث مشهور نبوی بیانگر این حقیقت است: «حُبِّبَ إِلَيَ مِنَ الدُّنْيَا النِّسَاءُ وَ الطِّيبُ وَ قُرَّةُ عَيْنِي فِي الصَّلَاةِ»[۵].
نگاه پیامبر اکرم(ص) به زن و همسر نگاهی این‌گونه لطیف و معنوی است. آن حضرت زن و همسر را چون بوی خوش نگریسته و در کنار نماز دیده و چنین محبوب معرفی کرده است. تربیت‌شدگان مدرسه پیامبر با چنین نگاهی به زن می‌نگریستند و تلقی‌شان از همسر این‌گونه بود، چنان‌که این نگاه در حدیث امام صادق(ع) منعکس شده است که فرمود: «أَكْثَرُ الْخَيْرِ فِي النِّسَاءِ»[۶].
در نگاه پیامبر اکرم(ص) زندگی خانوادگی و روابط زناشویی چنان والا و زیبا و شیرین و کمال‌آفرین دیده شده است که مبتنی بر آن تعابیری این‌گونه آمده است: «نشستن مرد در کنار همسرش، نزد خدای متعال از اعتکاف او در این مسجد من محبوب‌تر است»[۷].[۸]
جهت‌گیری درست
جهت‌گیری درست برای زندگی مشترک از آداب اساسی در ازدواج است. اینکه انسان با چه جهت‌گیری‌ای ازدواج کند و خانواده را در کدام سمت و سو ببیند در روابط خانوادگی نقشی کلیدی دارد. در آموزه‌های نبوی تشکیل خانواده با جهت‌گیری ظاهربینانه، مالدوستانه و شهوت‌پرستانه سخت پرهیز داده شده است که بنا کردن بنیان مهم‌ترین پایگاه انسانی و کمالی بر این امور ساختن خانه بر آب است. از رسول خدا(ص) روایت شده است که فرمود: «هرکه با زنی تنها به خاطر زیبایی او ازدواج کند، آنچه را که دوست دارد در او نمی‌یابد، و هرکه با زنی فقط به خاطر دارایی او ازدواج کند، خدا او را به همان وامی‌گذارد. پس بر شما باد که به دینداری توجه کنید»[۹].
اصل قرار گرفتن ظاهر اشخاص و غفلت از معیارهای اساسی برای زندگی خانوادگی زمینه اشتباهات بزرگ در تشکیل خانواده را فراهم می‌کند. امور ظاهری اصل نیست؛ زیرا به شدت در معرض آسیب و دگرگونی است و چنان‌چه بنای زندگی بر اموری لرزان قرار گیرد، خانواده پیوسته در معرض فروپاشی واقع می‌شود. رسول خدا(ص) در رهنمودی دراین‌باره فرموده است: «با زنان صرفاً به خاطر زیبایی آنان ازدواج نکنید که چه بسا زیبایی آنان هلاکشان سازد، و با آنان به جهت ثروتشان ازدواج نکنید که چه بسا ثروت آنان سبب طغیانشان شود. با زنان به خاطر دین و ایمان آنان ازدواج کنید»[۱۰].[۱۱]
معیارهای روشن و صحیح
هرچه معیارهای تشکیل خانواده بهتر ساماندهی شود، خانواده سامان بهتری می‌یابد. تناسب و همتایی دو فرد با یکدیگر (کفویت) و توجه به مؤلفه‌های این تناسب و همتایی در تشکیل خانواده امری ضروری است. دو فرد زمانی می‌توانند یک مجموعه مفید را تشکیل دهند که از ویژگی‌ها، آمادگی‌ها و توانایی‌های لازم بهره‌مند باشند. ویژگی‌هایی همچون: اخلاق‌مندی، دینداری، امانت‌ورزی و آمادگی‌هایی همچون شعور اجتماعی، مسئولیت‌پذیری، علاقه‌مندی و توانایی‌هایی همچون تدبیرگری، مدیریت اقتصادی و فرهنگی، همسرداری. در کنار هم قرار گرفتن دو فرد، با دو شخصیت، در عین حفظ استقلال شخصیتی زمانی صورت بهینه می‌یابد که از تناسب‌های لازم باهم برخوردار باشند و آمادگی عهده‌دار شدن زندگی مشترک و توانایی اداره یک خانواده و روابط زناشویی سالم را دارا باشند: ﴿وَالطَّيِّبَاتُ لِلطَّيِّبِينَ وَالطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّبَاتِ﴾[۱۲].
رسول خدا(ص) تأکید می‌ورزید که پیروانش با معیارهای لازم تشکیل خانواده دهند و همتایی و تناسب با یکدیگر را رعایت کنند. آن حضرت می‌فرمود: کسانی را که همتا و متناسب یکدیگرند به ازدواج باهم درآورید و از کسانی که همتا و متناسب شمایند همسر گزینید[۱۳].
از چند طریق نقل شده است که رسول خدا(ص) فرمود: «هرگاه کسی نزد شما آمد که دینداری و اخلاق‌مندی‌اش را می‌پسندید به او همسر دهید»[۱۴].
دینداری، امانتداری و اخلاق‌مندی زمینه‌ای را فراهم می‌کند که همسرداری در مسیری درست قرار گیرد و تداوم یابد. آنکه چنین ویژگی‌هایی را داراست به درستی همسرداری می‌کند و حقوق همسر را رعایت می‌نماید و با تدبیر زندگی را اداره می‌نماید و حریم‌ها را پاس می‌دارد و هیچ‌گونه تعدی بر خانواده روا نمی‌دارد[۱۵].
پرهیز از تشریفات‌گرایی
تشکیل خانواده در سیره پیامبر اکرم(ص) مبتنی بر سادگی و بی‌پیرایگی و به دور از تشریفات‌گرایی است که پشت کردن به این امر، لطیف‌ترین پیوند انسانی را به کاری پردردسر، آزاردهنده و سراسر تنش تبدیل می‌سازد و خود مانعی برای تشکیل خانواده سالم می‌گردد. در سنت نبوی، خواستگاری، مهریه، مراسم ازدواج و تشکیل خانواده بی‌پیرایه و عاری از تشریفات‌زدگی است. در حدیث مشهور پیامبر(ص) آمده است: «برترین زنان امت من نیکوروی‌ترین آنان و کم‌مهریه‌ترینشان است»[۱۶].
تشکیل خانواده به دور از تشریفات‌زدگی و رقابت و چشم و هم‌چشمی، خود مایه برکت زندگی است، چنان‌که در حدیثی بدان تصریح شده است[۱۷]؛ و فرورفتن در چنین دام‌هایی زمینه‌ساز آسیب‌های فردی و اجتماعی بسیار است. آموزه‌های پیشوایان دین چنین است که هرچه بنای زندگی به دور از رسوم تکلف‌آمیز و تشریفات‌زدگی شکل گیرد، زمینه توفیق در زندگی مشترک بیش‌تر می‌شود. به بیان علی(ع): «از جمله میمنت و خجستگی زن آن است که ازدواج با او آسان و فرزنددار شدن او راحت باشد»[۱۸].
شکل گرفتن زندگی مشترک بر بنیان‌های لطیف و صحیح زمینه روابط مشترک سالم و پایدار را فراهم می‌سازد و فلسفه مهریه یا صداق برای شروع زندگی مشترک بر چنین بنیان‌هایی است[۱۹].
پرسش مستقیم
منابع
پانویس
- ↑ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی، سیره نبوی ج۴، ص۳۷.
- ↑ نک: أبوعبد الله محمد بن سعد، الطبقات الکبری، دار بیروت للطباعة و النشر، بیروت، ۱۴۰۵ ق. ج۸، ص۱۹-۲۰.
- ↑ «تَزَوَّجِ الَّتِي هَوِيتَ وَ دَعِ الَّتِي يَهْوَى أَبَوَاكَ»؛ الکافی، ج۵، ص۴۰۱؛ المقنع، ص۳۲۵؛ «وَ إِذَا أَحْبَبْتَ تَزْوِيجَ امْرَأَةٍ وَ أَبَوَاكَ أَرَادَا غَيْرَهَا فَتَزَوَّجِ الَّتِي هَوَيْتَ وَ دَعِ الَّتِي هَوَاهَا أَبَوَاكَ» تهذیب الاحکام، ج۷، ص۳۹۲؛ وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۲۲۰؛ یوسف بن احمد البحرانی، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، حققه و علق محمد تقی الایروانی، الطبعة الاولی، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، ۱۳۶۳ ش. ج۲۳، ص۲۳۴.
- ↑ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی، سیره نبوی ج۴، ص۳۸.
- ↑ «از دنیا زن و بوی خوش محبوب من قرار داده‌شده و نور چشم من در نماز است». مصنف عبدالرزاق، ج۴، ص۳۲۱.
- ↑ «بیش‌تر خوبی در زنان است». کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۳۸۵؛ وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۱۱.
- ↑ «جُلُوسُ الْمَرْءِ عِنْدَ عِيَالِهِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى مِنِ اعْتِكَافٍ فِي مَسْجِدِي هَذَا»؛ أبوالحسین ورام بن أبی فراس المالکی، تنبیه الخواطر و نزهة النواظر (مجموعة ورام)، دار صعب، دار التعارف، بیروت، ج۲، ص۱۲۱.
- ↑ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی، سیره نبوی ج۴، ص۴۲.
- ↑ «مَنْ تَزَوَّجَ امْرَأَةً لَا يَتَزَوَّجُهَا إِلَّا لِجَمَالِهَا لَمْ يَرَ فِيهَا مَا يُحِبُّ وَ مَنْ تَزَوَّجَهَا لِمَالِهَا لَا يَتَزَوَّجُهَا إِلَّا لَهُ وَكَلَهُ اللَّهُ إِلَيْهِ فَعَلَيْكُمْ بِذَاتِ الدِّينِ»؛ تهذیب الاحکام، ج۷، ص۳۹۹؛ وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۳۱.
- ↑ «لَا تَزَوَّجُوا النِّسَاءَ لِحُسْنِهِنَّ، فَعَسَى حُسْنُهُنَّ أَنْ يُرْدِيَهُنَّ، وَلَا تَزَوَّجُوهُنَّ لِأَمْوَالِهِنَّ، فَعَسَى أَمْوَالُهُنَّ أَنْ تُطْغِيَهُنَّ، وَلَكِنْ تَزَوَّجُوهُنَّ عَلَى الدِّينِ»؛ سنن ابن ماجة، ج۱، ص۵۹۷؛ الجامع لاحکام القرآن، ج۴، ص۲۹؛ کنز العمال، ج۱۶، ص۳۰۴.
- ↑ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی، سیره نبوی ج۴، ص۴۵.
- ↑ «و پاک زنان، برای پاک مردان و پاک مردان برای پاک زنانند» سوره نور، آیه ۲۶.
- ↑ «أَنْكِحُوا الْأَكْفَاءَ وَ انْكِحُوا مِنْهُمْ»؛ الکافی، ج۵، ص۳۳۲؛ دعائم الاسلام، ج۲، ص۱۹۴؛ الجعفریات، ص۹۰؛ ترتیب نواد الراوندی، ص۱۱۳؛ کنز العمال، ج۱۶، ص۲۹۵ [«و انکحوا إلیهم» آمده است]؛ وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۲۹؛ بحار الانوار، ج۱۰۳، ص۲۳۶.
- ↑ «إِذَا جَاءَكُمْ مَنْ تَرْضَوْنَ دِينَهُ وَ خُلُقَهُ فَزَوِّجُوهُ [فَانْكِحُوه»؛ سنن الترمذی، ج۳، ص۳۹۵؛ الکافی، ج۵، ص۳۴۷؛ المعجم الکبیر، ج۲۲، ص۳۰۰؛ احکام القرآن الجصاص، ج۱، ص۴۸۷، ج۳، ص۴۱۳؛ السنن الکبری، ج۷، ص۸۲؛ تهذیب الاحکام، ج۷، ص۳۹۴؛ الجامع لاحکام القرآن، ج۸، ص۵۷؛ شمس الدین أبو عبد الله محمد بن احمد بن عثمان الذهبی، سیر أعلام النبلاء، اشرف علی تحقیق الکتاب و خرج أحادیثه شعیب الأرنؤوط، الطبعة الثامنة، مؤسسة الرسالة، بیروت، ۱۴۱۲ ق. ج۱۶، ص۱۱۸؛ محمد بن یوسف الصالحی الشامی، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، تحقیق عادل احمد عبد الموجود، علی محمد معوض، الطبعة الاولی، دار الکتب العلمیة، بیروت، ۱۴۱۴ ق. ج۹، ص۴۷ [«إِذَا خَطَبَ إِلَيْكُمْ»].
- ↑ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی، سیره نبوی ج۴، ص۴۶-۵۷.
- ↑ «أَفْضَلُ نِسَاءِ أُمَّتِي أَصْبَحُهُنَّ وَجْهاً وَ أَقَلُّهُنَّ مَهْراً»؛ الکافی، ج۵، ص۳۲۴؛ کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۳۸۶؛ دعائم الاسلام، ج۲، ص۱۹۷؛ تهذیب الاحکام، ج۷، ص۴۰۴؛ أبوعلی محمد بن الفتال النیسابوری، روضة الواعظین، الطبعة الاولی، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت، ۱۴۰۶ ق. ص۴۱۱؛ ترتیب نوادر الراوندی، ص۱۱۷؛ مکارم الاخلاق، ص۱۹۸، ۲۰۱.
- ↑ کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۳۸۷؛ وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۷۹.
- ↑ «مِنْ يُمْنِ الْمَرْأَةِ تَيْسِيرُ نِكَاحِهَا وَ تَيْسِيرُ رَحِمِهَا»؛ دعائم الاسلام، ج۲، ص۲۲۱؛ مستدرک الوسائل، ج۱۴، ص۲۱۶، ج۱۵، ص۶۶؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۲۰، ص۱۰۱.
- ↑ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی، سیره نبوی ج۴، ص۵۷.