اختلاف: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱ ژوئیهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۱۰:۳۵

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

مدخل‌های وابسته به این بحث:

اختلاف در قرآن | اختلاف در حدیث | اختلاف در کلام اسلامی | اختلاف در فلسفه اسلامی | اختلاف در عرفان اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل اختلاف (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

واژه اختلاف در معانی و مفاهیم گوناگون به‌کار رفته است. این مفاهیم عبارت‌اند از تفاوت، نابرابری، ناسازگاری و منازعه. امام علی (ع) هر یک از این معانی و مفاهیم را مورد نظر قرار داده است.

اختلاف در مفهوم تفاوت

اختلاف به مفهوم تفاوت و گوناگونی انسان‌ها، امری طبیعی و جزو سنت‌های الهی است. انسان‌ها بنا بر استعدادها، ویژگی‌های فرهنگی، محیطی و ژنتیکی و... با یکدیگر متفاوت‌اند. این اختلاف‌ها مایه بقا و دوام جوامع و شکل‌گیری زندگی جمعی هستند و اگر انسان‌ها فاقد این تفاوت‌ها بودند، به رشد و تکامل نمی‌رسیدند.

اختلاف در معنای نابرابری

این مفهوم مورد نکوهش فرهنگ دینی است. قرآن کریم ضمن صحه گذاشتن بر تفاوت‌های انسان‌ها، بر تساوی انسان‌ها در بهره‌گیری از منافع اجتماعی و مواهب الهی تأکید دارد. هان ای مردم! ما شما را از یک مرد و یک زن آفریده‌ایم و شما را به هیئت اقوام و قبایلی درآورده‌ایم تا با یکدیگر انس و آشنایی یابید. بی‌گمان گرامی‌ترین شما نزد خداوند پرهیزگارترین شماست، که خداوند دانا و آگاه است^[۱]. انسان‌ها در هر شرایط اجتماعی و فرهنگی از نظر بهره‌مندی از امکانات اجتماعی و حقوق عمومی با یکدیگر برابرند. پیامبر اکرم (ص) مردمان را در بهره‌مندی از حقوق اجتماعی به‌مثابه دندانه‌های شانه می‌داند و یکی از فضلیت‌های امام علی (ع) را رعایت عدالت در حقوق اجتماعی و رعایت مساوات بین مردمان بیان می‌کند.

اختلاف در مفهوم منازعه و ناسازگاری

این مفهوم اختلاف در فرهنگ دینی، امری نکوهیده است. انسان‌ها به سبب طبع‌های گوناگون در بسیاری از امور با یکدیگر ناهمگون‌اند. این‌گونه اختلاف، زمینه بروز اختلال در زندگی اجتماعی انسان‌ها را فراهم می‌کند و جوامع انسانی را به‌سوی ازهم‌گسیختگی پیش می‌برد. امام علی (ع) با اشاره به تاریخ زندگی بشر، اختلاف و منازعه را به‌طور کلّی شر دانسته و تجربه انسانی را حامل هیچ‌گونه خیری در آن نمی‌داند^[۲]. از این‌رو اختلاف از خصوصیات اجتماع جاهلی بیان شده است ^[۳]، زدودن اختلاف از جامعه از رسالت‌های پیامبران الهی است. مردمان با اجرای فرامین پیامبران (ع) به برادری دینی خواهند رسید^[۴]. امام (ع) الفت و برادری و عدم اختلاف در جوامع را مایه آسایش و رفاه اجتماعی دانسته است که در سایه آن بهره‌مندی از نعمت‌های الهی میّسر می‌شود. در سایه آرامش و آسایش در جامعه امکان اجرای احکام الهی و حق و عدالت فراهم خواهد آمد. امام (ع) کوفیان را در مورد درگیری و نزاع و فرار از امر حق مورد نکوهش قرار می‌دهد و آن‌ها را از عاقبت شوم اختلاف و نزاع که تسلط نااهلان بر آن‌هاست، با خبر می‌کند. جمعیت‌های انسانی هر چند از نظر کمیت بالا باشند، اما به سبب اختلاف و تفرقه بین آن‌ها، با مشکلاتی مواجه می‌شوند که درمانی برای آن متصوّر نیست^[۵]. در عین حال، اتحاد و هم‌بستگی مردمان عامل پیروزی است^[۶]. از نگاه امام، اختلاف و منازعه اندیشه آدمی را مختل می‌کند^[۷]. امام علی (ع) در نهج البلاغه به عواملی اشاره دارد که برخی عامل اختلاف و برخی مانع اختلاف در جوامع به‌شمار می‌روند. از جمله موانع اختلاف عبارت‌اند از: اشتراک مسلمانان در اعتقاد به خدا، پیامبر و کتاب الهی^[۸]، یکسانی در خلقت و انسانیت افراد^[۹]، مناسبات اجتماعی و منافع همگانی، عواطف و احساسات عمومی^[۱۰]؛ نیز برخی از عوامل بروز اختلاف عبارت‌اند از: تکبر و غرور^[۱۱]، بهره‌گیری نامناسب از قدرت و زورمندی^[۱۲]، انحراف عقیدتی^[۱۳] و وحدت ظاهری اهل فسق و فجور^[۱۴]^[۱۵].

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منابع

دانشنامه نهج البلاغه ج۱؛

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ ؛ سوره حجرات، آیه ۱۳
↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۷۵
↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۲۵
↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۲۵
↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۶۸
↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۵
↑ نهج البلاغه، حکمت ۲۰۶
↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۸
↑ نهج البلاغه، نامه ۵۳
↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲
↑ خطبه ۲۳۴
↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۰۷
↑ نهج البلاغه، نامه ۶۴
↑ نهج البلاغه، حکمت ۱۹۰
↑ دانشنامه نهج البلاغه؛ ج۱، ص: 92- 93.

[1] يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ ؛ سوره حجرات، آیه ۱۳

[2] نهج البلاغه، خطبه ۱۷۵

[3] نهج البلاغه، خطبه ۲۲۵

[4] نهج البلاغه، خطبه ۲۲۵

[5] نهج البلاغه، خطبه ۱۶۸

[6] نهج البلاغه، خطبه ۲۵

[7] نهج البلاغه، حکمت ۲۰۶

[8] نهج البلاغه، خطبه ۱۸

[9] نهج البلاغه، نامه ۵۳

[10] نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲

[11] خطبه ۲۳۴

[12] نهج البلاغه، خطبه ۲۰۷

[13] نهج البلاغه، نامه ۶۴

[14] نهج البلاغه، حکمت ۱۹۰

[15] دانشنامه نهج البلاغه؛ ج۱، ص: 92- 93.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

@@ خط ۱۶: / خط ۱۶: @@
 *این مفهوم مورد [[نکوهش]] [[فرهنگ دینی]] است. [[قرآن کریم]] ضمن صحه گذاشتن بر تفاوت‌های [[انسان‌ها]]، بر تساوی [[انسان‌ها]] در بهره‌گیری از [[منافع]] [[اجتماعی]] و مواهب الهی تأکید دارد. هان ای [[مردم]]! ما شما را از یک مرد و یک [[زن]] آفریده‌ایم و شما را به هیئت [[اقوام]] و قبایلی درآورده‌ایم تا با یکدیگر انس و آشنایی یابید. بی‌گمان گرامی‌ترین شما نزد [[خداوند]] پرهیزگارترین شماست، که [[خداوند]] [[دانا]] و [[آگاه]] است<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ }}؛ سوره حجرات، آیه ۱۳</ref>. [[انسان‌ها]] در هر شرایط [[اجتماعی]] و [[فرهنگی]] از نظر بهره‌مندی از امکانات [[اجتماعی]] و [[حقوق]] عمومی با یکدیگر برابرند. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} مردمان را در بهره‌مندی از [[حقوق]] [[اجتماعی]] به‌مثابه دندانه‌های شانه می‌داند و یکی از فضلیت‌های [[امام علی]] {{ع}} را رعایت [[عدالت]] در [[حقوق]] [[اجتماعی]] و رعایت [[مساوات]] بین مردمان بیان می‌کند.
 ==اختلاف در مفهوم [[منازعه]] و ناسازگاری==
-*این مفهوم اختلاف در [[فرهنگ دینی]]، امری نکوهیده است. [[انسان‌ها]] به سبب طبع‌های گوناگون در بسیاری از امور با یکدیگر ناهمگون‌اند. این‌گونه اختلاف، زمینه بروز اختلال در زندگی [[اجتماعی]] [[انسان‌ها]] را فراهم می‌کند و [[جوامع]] انسانی را به‌سوی ازهم‌گسیختگی پیش می‌برد. [[امام علی]] {{ع}} با اشاره به [[تاریخ]] زندگی [[بشر]]، اختلاف و [[منازعه]] را به‌طور کلّی شر دانسته و تجربه انسانی را حامل هیچ‌گونه خیری در آن نمی‌داند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۷۵</ref>. از این‌رو اختلاف از خصوصیات اجتماع جاهلی بیان شده است <ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۲۵</ref>/ زدودن اختلاف از [[جامعه]] از رسالت‌های [[پیامبران الهی]] است. مردمان با اجرای فرامین [[پیامبران]] {{عم}} به [[برادری]] دینی خواهند رسید<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۲۵</ref>. [[امام]] {{ع}} الفت و [[برادری]] و عدم اختلاف در [[جوامع]] را مایه [[آسایش]] و [[رفاه]] [[اجتماعی]] دانسته است که در سایه آن بهره‌مندی از [[نعمت‌های الهی]] میّسر می‌شود. در سایه [[آرامش]] و [[آسایش]] در [[جامعه]] امکان [[اجرای احکام الهی]] و [[حق]] و [[عدالت]] فراهم خواهد آمد. [[امام]] {{ع}} کوفیان را در مورد درگیری و [[نزاع]] و فرار از امر [[حق]] مورد [[نکوهش]] قرار می‌دهد و آن‌ها را از [[عاقبت]] شوم اختلاف و [[نزاع]] که تسلط نااهلان بر آن‌هاست، با خبر می‌کند. جمعیت‌های انسانی هر چند از نظر کمیت بالا باشند، اما به سبب اختلاف و [[تفرقه]] بین آن‌ها، با مشکلاتی مواجه می‌شوند که درمانی برای آن متصوّر نیست<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۶۸</ref>. در عین حال، [[اتحاد]] و [[هم‌بستگی]] مردمان عامل [[پیروزی]] است<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۵</ref>. از نگاه [[امام]]، اختلاف و [[منازعه]] [[اندیشه]] [[آدمی]] را مختل می‌کند<ref>نهج البلاغه، حکمت ۲۰۶</ref>. [[امام علی]] {{ع}} در [[نهج البلاغه]] به عواملی اشاره دارد که برخی عامل اختلاف و برخی مانع اختلاف در [[جوامع]] به‌شمار می‌روند. از جمله موانع اختلاف عبارت‌اند از: اشتراک [[مسلمانان]] در [[اعتقاد]] به [[خدا]]، [[پیامبر]] و کتاب الهی<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۸</ref>، یکسانی در [[خلقت]] و [[انسانیت]] افراد<ref>نهج البلاغه، نامه ۵۳</ref>، مناسبات [[اجتماعی]] و [[منافع]] همگانی، عواطف و احساسات عمومی<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲</ref>؛ نیز برخی از عوامل بروز اختلاف عبارت‌اند از: [[تکبر]] و غرورخطبه ۲۳۴</ref>، بهره‌گیری نامناسب از [[قدرت]] و زورمندی<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۰۷</ref>، [[انحراف]] عقیدتی<ref>نهج البلاغه، نامه ۶۴</ref> و [[وحدت]] ظاهری اهل [[فسق]] و فجور<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۹۰</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]؛ ج۱، ص: 92- 93.</ref>.
+*این مفهوم اختلاف در [[فرهنگ دینی]]، امری نکوهیده است. [[انسان‌ها]] به سبب طبع‌های گوناگون در بسیاری از امور با یکدیگر ناهمگون‌اند. این‌گونه اختلاف، زمینه بروز اختلال در زندگی [[اجتماعی]] [[انسان‌ها]] را فراهم می‌کند و [[جوامع]] انسانی را به‌سوی ازهم‌گسیختگی پیش می‌برد. [[امام علی]] {{ع}} با اشاره به [[تاریخ]] زندگی [[بشر]]، اختلاف و [[منازعه]] را به‌طور کلّی شر دانسته و تجربه انسانی را حامل هیچ‌گونه خیری در آن نمی‌داند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۷۵</ref>. از این‌رو اختلاف از خصوصیات اجتماع جاهلی بیان شده است <ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۲۵</ref>، زدودن اختلاف از [[جامعه]] از رسالت‌های [[پیامبران الهی]] است. مردمان با اجرای فرامین [[پیامبران]] {{عم}} به [[برادری]] دینی خواهند رسید<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۲۵</ref>. [[امام]] {{ع}} الفت و [[برادری]] و عدم اختلاف در [[جوامع]] را مایه [[آسایش]] و [[رفاه]] [[اجتماعی]] دانسته است که در سایه آن بهره‌مندی از [[نعمت‌های الهی]] میّسر می‌شود. در سایه [[آرامش]] و [[آسایش]] در [[جامعه]] امکان [[اجرای احکام الهی]] و [[حق]] و [[عدالت]] فراهم خواهد آمد. [[امام]] {{ع}} کوفیان را در مورد درگیری و [[نزاع]] و فرار از امر [[حق]] مورد [[نکوهش]] قرار می‌دهد و آن‌ها را از [[عاقبت]] شوم اختلاف و [[نزاع]] که تسلط نااهلان بر آن‌هاست، با خبر می‌کند. جمعیت‌های انسانی هر چند از نظر کمیت بالا باشند، اما به سبب اختلاف و [[تفرقه]] بین آن‌ها، با مشکلاتی مواجه می‌شوند که درمانی برای آن متصوّر نیست<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۶۸</ref>. در عین حال، [[اتحاد]] و [[هم‌بستگی]] مردمان عامل [[پیروزی]] است<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۵</ref>. از نگاه [[امام]]، اختلاف و [[منازعه]] [[اندیشه]] [[آدمی]] را مختل می‌کند<ref>نهج البلاغه، حکمت ۲۰۶</ref>. [[امام علی]] {{ع}} در [[نهج البلاغه]] به عواملی اشاره دارد که برخی عامل اختلاف و برخی مانع اختلاف در [[جوامع]] به‌شمار می‌روند. از جمله موانع اختلاف عبارت‌اند از: اشتراک [[مسلمانان]] در [[اعتقاد]] به [[خدا]]، [[پیامبر]] و کتاب الهی<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۸</ref>، یکسانی در [[خلقت]] و [[انسانیت]] افراد<ref>نهج البلاغه، نامه ۵۳</ref>، مناسبات [[اجتماعی]] و [[منافع]] همگانی، عواطف و احساسات عمومی<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲</ref>؛ نیز برخی از عوامل بروز اختلاف عبارت‌اند از: [[تکبر]] و غرور<ref>خطبه ۲۳۴</ref>، بهره‌گیری نامناسب از [[قدرت]] و زورمندی<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۰۷</ref>، [[انحراف]] عقیدتی<ref>نهج البلاغه، نامه ۶۴</ref> و [[وحدت]] ظاهری اهل [[فسق]] و فجور<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۹۰</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]؛ ج۱، ص: 92- 93.</ref>.
 == پرسش‌های وابسته ==