خطبه ۸۶ نهج البلاغه

مقدمه

• خطبه‌ای سرشار از معارف بلند در شناسایی انسان کامل که در ظرف وجودی امام (ع) قابل حصول نیست. مولی فتح الله کاشانی در شرح خود می‌نویسد: او (امام) عمل می‌کند به آن، ترک نمی‌کند مر کار نیک را فایده، مگر که آهنگ می‌کند به آن‌ها سایر فواید را؛ و نمی‌کند جای گمان خیر را، مگر که قصد می‌کند آن‌را. به تحقیق که دست دادن و قدرت پیدا کرد به کتاب از مهارش، یعنی زمام معانی کتاب حضرت ربّانی به قبضه اقتدار اوست و سررشته اوامر و نواهی آن به دست او. پس او کشنده کتاب است به طریق الهی و پیشوای اوست در همه مسائل آن.
• بخش‌هایی از این خطبه را زمخشری در کتاب ربیع الابرار آورده است و ابن‌ابی‌الحدید نیز، این خطبه را بخشی از خطبه‌ای مفصل یاد می‌کند. زمان ایراد خطبه نیز مشخص و معلوم نیست.

مطالب مهم خطبه

1. توصیف انسان کامل؛
2. توصیف عالم گمراه و غیرعامل؛
3. تمسک به هدایت اهل‌بیت (ع)؛
4. معرفی خود؛
5. پرهیز از ظاهربینی؛
6. بیان صفات نیکو در نزد پروردگار.

فرازی از خطبه

• بندگان خدا، دوست‌داشتنی‌ترین بندگان نزد خدا (که نظر مرحمت حقّ تعالی شامل حال اوست) بنده‌ای است که خداوند او را بر تسلّط به نفس خویش کمک و یاری کرده است (عقل او را تقویت کرده تا از شهوات و خواهش‌های نفس پیروی نکند). پس (آن بنده) حزن و اندوه را شعار خود قرار داد (برای تحصیل رضا و خشنودی حق اندیشه کرد تا موجبات آن‌را به‌دست آرد) و خوف و ترس (از عذاب الهی) را رویّه خویشتن گردانید (و هیچ‌گاه برخلاف دستورات خدا و رسول رفتار نکرد). پس چراغ هدایت (علوم و معارف الهی) در دل او روشن شد و (با آن) از تاریکی نادانی و گمراهی رهایی یافت و به راه راست قدم نهاد و سفره ضیافت را برای روزی که به آن وارد می‌شود آماده ساخت (عبادت و بندگی کرد تا پس از مرگ تهی‌دست نباشد) و دور را بر خود نزدیک کرد (مرگ را بی‌خبران دور می‌پندارند پیش روی خویش قرار داد و هرگز از آن غافل نبود و باکی نداست که مرگ او را در بستر بیماری دریابد یا او را بر مرگ وارد و در راه خدا کشته شود) و سختی (مرگ و قبر و هول و وحشت روز رستاخیز) را (به وسیله توشه طاعت و بندگی) آسان گردانید.

منابع

• دانشنامه نهج البلاغه ج۱

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: