ویژگی امام در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
[[امام]] افزون بر [[بیان معارف]] و [[راهنمایی]] ظاهری [[مردم]]، [[ولایت]] و [[رهبری]] [[باطنی]] [[اعمال]] را نیز به عهده دارد و اوست که [[حیات معنوی]] مردم را تنظیم می‌کند و [[حقایق]] اعمال را به سوی [[خداوند]] سوق می‌دهد<ref>طباطبایی، سیدمحمد حسین، شیعه در اسلام، ص۱۹۸.</ref>. امام [[معصوم]] [[مقامات معنوی]] دارد و آن [[مقام]] «[[خلافت]] کلی [[الهی]]» است که خلافتی [[تکوینی]] است و به موجب آن جمیع عالم در برابر او خاضع‌اند<ref>امام خمینی، ولایت فقیه، ص۵۳-۵۴.</ref>. امام واسطه دریافت فیض الهی بر [[بندگان]] است و آنان بدون این واسطه‌های [[روحانی]] و نداشتن قابلیت و زمینه لازم، امکان [[ارتباط]] و دریافت مستقیم [[فیض]] از خداوند را نخواهند داشت<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ص۱۳۵-۱۳۶.</ref>. امام در مقامات معنوی نیز دارای درجات بلندی است که [[ادراک]] آن از [[طاقت]] [[بشر]] خارج است و [[عقول]] و [[شهود]] [[اصحاب]] [[اندیشه]] و [[عرفان]] نیز بدان راه ندارد<ref>امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۵۵۱-۵۵۲.</ref> و [[برترین]] [[مراتب عبودیت]] متعلق به [[امامان معصوم]]{{عم}} است<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ص۱۰.</ref>.<ref>علی رضا اژدر|اژدر و سید علی احمدی امیری|احمدی امیری، امامت - اژدر و احمدی امیری (مقاله)| مقاله «امامت»، دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی، ج۲، ص۲۴۵.</ref> | [[امام]] افزون بر [[بیان معارف]] و [[راهنمایی]] ظاهری [[مردم]]، [[ولایت]] و [[رهبری]] [[باطنی]] [[اعمال]] را نیز به عهده دارد و اوست که [[حیات معنوی]] مردم را تنظیم می‌کند و [[حقایق]] اعمال را به سوی [[خداوند]] سوق می‌دهد<ref>طباطبایی، سیدمحمد حسین، شیعه در اسلام، ص۱۹۸.</ref>. امام [[معصوم]] [[مقامات معنوی]] دارد و آن [[مقام]] «[[خلافت]] کلی [[الهی]]» است که خلافتی [[تکوینی]] است و به موجب آن جمیع عالم در برابر او خاضع‌اند<ref>امام خمینی، ولایت فقیه، ص۵۳-۵۴.</ref>. امام واسطه دریافت فیض الهی بر [[بندگان]] است و آنان بدون این واسطه‌های [[روحانی]] و نداشتن قابلیت و زمینه لازم، امکان [[ارتباط]] و دریافت مستقیم [[فیض]] از خداوند را نخواهند داشت<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ص۱۳۵-۱۳۶.</ref>. امام در مقامات معنوی نیز دارای درجات بلندی است که [[ادراک]] آن از [[طاقت]] [[بشر]] خارج است و [[عقول]] و [[شهود]] [[اصحاب]] [[اندیشه]] و [[عرفان]] نیز بدان راه ندارد<ref>امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۵۵۱-۵۵۲.</ref> و [[برترین]] [[مراتب عبودیت]] متعلق به [[امامان معصوم]]{{عم}} است<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ص۱۰.</ref>.<ref>علی رضا اژدر|اژدر و سید علی احمدی امیری|احمدی امیری، امامت - اژدر و احمدی امیری (مقاله)| مقاله «امامت»، دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی، ج۲، ص۲۴۵.</ref> | ||
=== | ===عبودیت کامل=== | ||
طبق بعضی روایات عبودیت کامل از مقدمات [[امامت]] است، چنانکه [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} پیش از [[مقام امامت]] دارای [[مقام عبودیت]] بوده است<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۱۷۵.</ref>؛ زیرا ولیّ کاملی که [[وظیفه]] [[هدایت]] بندگان را به عهده می‌گیرد، خود باید مراتب [[سیر]] [[معنوی]] و استکمال را طی کند و مادامی که به [[مقام عبودیت]] نرسد، در زمره [[اولیای خدا]] قرار نمی‌گیرد<ref>ملاصدرا، شرح اصول الکافی، ج۲، ص۴۳۱.</ref>؛ بلکه [[امام]] به جهت اینکه [[اوامر و نواهی]] او مقبول دیگران واقع شود، لازم است در [[افعال]] خود [[سرمشق]] دیگران بوده و بر [[عبادات]] مواظبت داشته باشد<ref>علامه حلی، حسن بن یوسف، الالفین، ص۱۹۴.</ref>. | طبق بعضی روایات عبودیت کامل از مقدمات [[امامت]] است، چنانکه [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} پیش از [[مقام امامت]] دارای [[مقام عبودیت]] بوده است<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۱۷۵.</ref>؛ زیرا ولیّ کاملی که [[وظیفه]] [[هدایت]] بندگان را به عهده می‌گیرد، خود باید مراتب [[سیر]] [[معنوی]] و استکمال را طی کند و مادامی که به [[مقام عبودیت]] نرسد، در زمره [[اولیای خدا]] قرار نمی‌گیرد<ref>ملاصدرا، شرح اصول الکافی، ج۲، ص۴۳۱.</ref>؛ بلکه [[امام]] به جهت اینکه [[اوامر و نواهی]] او مقبول دیگران واقع شود، لازم است در [[افعال]] خود [[سرمشق]] دیگران بوده و بر [[عبادات]] مواظبت داشته باشد<ref>علامه حلی، حسن بن یوسف، الالفین، ص۱۹۴.</ref>. | ||
نسخهٔ ۷ مارس ۲۰۲۲، ساعت ۰۷:۳۱
مقدمه
علمای اهل سنت برای امام ویژگی‌هایی ذکر کرده‌اند؛ از جمله مرد بودن، آزاد بودن، عقل، اسلام، بلوغ، شجاعت، اجتهاد در احکام شرعی، آگاهی به امور جنگی، عدالت، ورع در ظاهر و وثاقت[۱]. امامیه نیز ویژگی‌های متعددی برای امام برشمرده‌اند که سبب متمایز شدن امام از دیگر انسان‌ها می‌شود. مهمترین این ویژگی‌ها عبارت‌اند از:
عصمت
در آیات[۲] و روایات[۳] درباره معصوم بودن امام سخن به میان آمده است. برخی استدلال‌های امامیه بر ضرورت نصب امام از طرف خداوند، مانند نیاز شریعت به حافظ و نگهبان، عصمت امام را نیز اثبات می‌کند. ویژگی عصمت برای امام به همان معنایی است که برای نبی آمده است؛ یعنی امام دارای قوه و ملکه نفسانی است که با وجود آن هرگز مرتکب معصیت نمی‌شود[۴].
برخی از اندیشمندان مسلمان عصمت را از ویژگی‌های مهم امام می‌دانند و معتقدند عصمت حالتی نفسانی و نوری باطنی است که شخص را از ارتکاب گناه و خطا باز می‌دارد و این از نور کامل یقین و اطمینان تام حاصل می‌شود[۵]. آنان عصمت اولیای خدا(ع) را در جهت عصمت مطلقه پیامبر اکرم(ص) می‌شمارند[۶]. به اعتقاد ایشان گستره عصمت پیشوایان الهی از نظر زمانی، از آغاز تا پایان عمر آنان است[۷]. از این جهت در بعضی روایات برای عدم صلاحیت افرادی برای منصب امامت که مدتی از عمر خود را مشرک بوده‌اند، به آیه ﴿لَا یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ﴾[۸] استدلال شده است[۹].[۱۰]
علم لدنی
امام به جهت اینکه هدایت جامعه را بر عهده دارد و مجری قوانین الهی است، باید از علم و آگاهی خاص و برتری برخوردار باشد[۱۱]. برخی از اندیشمندان مسلمان معتقدند علم امام(ع) ریشه در علم کامل لدنی دارد که از سرچشمه علم رحمانی نشأت گرفته است[۱۲].[۱۳]
حجیت الهی
امام معصوم، حجت خدا بر روی زمین است؛ بدین معنا که خداوند سیره و رفتار و گفتار او را در تمام شئون زندگی بر بندگان حجت قرار داده است[۱۴]. اثر این منصب که از ناحیه خداوند است، ولایت بر جان و مال مردم است[۱۵] و در صورت تخلف از فرمان ائمه(ع) در قیامت با آنها احتجاج می‌کند که چرا با وجود حجت خدا در زمین، مخالف فرمان وی رفتار کرده‌اند[۱۶]؛ بلکه طبق روایات متعدد[۱۷] شرط قبولی اعمال، پذیرش ولایت ائمه(ع) است که از مسلمات و بلکه از ضروریات مذهب شیعه است[۱۸].[۱۹]
ولایت باطنی
امام افزون بر بیان معارف و راهنمایی ظاهری مردم، ولایت و رهبری باطنی اعمال را نیز به عهده دارد و اوست که حیات معنوی مردم را تنظیم می‌کند و حقایق اعمال را به سوی خداوند سوق می‌دهد[۲۰]. امام معصوم مقامات معنوی دارد و آن مقام «خلافت کلی الهی» است که خلافتی تکوینی است و به موجب آن جمیع عالم در برابر او خاضع‌اند[۲۱]. امام واسطه دریافت فیض الهی بر بندگان است و آنان بدون این واسطه‌های روحانی و نداشتن قابلیت و زمینه لازم، امکان ارتباط و دریافت مستقیم فیض از خداوند را نخواهند داشت[۲۲]. امام در مقامات معنوی نیز دارای درجات بلندی است که ادراک آن از طاقت بشر خارج است و عقول و شهود اصحاب اندیشه و عرفان نیز بدان راه ندارد[۲۳] و برترین مراتب عبودیت متعلق به امامان معصوم(ع) است[۲۴].[۲۵]
عبودیت کامل
طبق بعضی روایات عبودیت کامل از مقدمات امامت است، چنانکه حضرت ابراهیم(ع) پیش از مقام امامت دارای مقام عبودیت بوده است[۲۶]؛ زیرا ولیّ کاملی که وظیفه هدایت بندگان را به عهده می‌گیرد، خود باید مراتب سیر معنوی و استکمال را طی کند و مادامی که به مقام عبودیت نرسد، در زمره اولیای خدا قرار نمی‌گیرد[۲۷]؛ بلکه امام به جهت اینکه اوامر و نواهی او مقبول دیگران واقع شود، لازم است در افعال خود سرمشق دیگران بوده و بر عبادات مواظبت داشته باشد[۲۸].
علمای دین نیز عبادت امام را عبادتی کامل و افضل عبادات می‌دانند چنانکه در روایتی[۲۹] ضربت امیرالمؤمنین(ع) در روز خندق افضل از جمیع عباداتجن و انس شمرده شده است[۳۰] و عبادت کسانی عبادت احرار و آزادگان است که برای حب خداوند عبادت می‌کنند، نه به طمع بهشت یا ترس از جهنم. به اعتقاد آنان در عبادات ائمه(ع) حالاتی است که در فهم انسان نمی‌گنجد[۳۱]. بنابراین عبادت ائمه(ع) عبودیت مطلقه است که از بالاترین مراتب کمال و مقامات انسانیت است و در اصل، متعلق به نبی ختمی(ص) بوده دیگر اولیای الهی(ع) به تبع ایشان به این مقام می‌رسند و عبادت و عبودیت دیگران ناقص است[۳۲]. با وجود این، امامان معصوم(ع) با وجود همه عبادات و ریاضات، اظهار عجز و اعتراف به قصور در عبادات داشته‌اند[۳۳].[۳۴]
تنزه از نقائص
امام باید از عیوب خَلقی، رذایل خُلقی و نقائص عملی منزه باشد[۳۵]؛ زیرا وجود نقائص در او موجب نفرت و عدم رغبت به او می‌شود و این با وجوب اطاعت از امام و انقیاد در برابر او تنافی دارد و موجب نقض غرض است[۳۶].[۳۷]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ آمدی، سیفالدین، ابکار الافکار فی اصول الدین، ج۵، ص۱۹۱- ۱۹۲؛ تفتازانی، سعدالدین، شرح المقاصد، ج۵، ص۲۳۳.
- ↑ ﴿وَإِذِ ابْتَلَی إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّیَّتِی قَالَ لَا یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ﴾ «و (یاد کن) آنگاه را که پروردگار ابراهیم، او را با کلماتی آزمود و او آنها را به انجام رسانید؛ فرمود: من تو را پیشوای مردم میگمارم. (ابراهیم) گفت: و از فرزندانم (چه کس را)؟ فرمود: پیمان من به ستمکاران نمیرسد» سوره بقره، آیه ۱۲۴؛ ﴿یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ...﴾ «ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید»... سوره نساء، آیه ۵۹؛ ﴿إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا﴾ «جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.
- ↑ صدوق، محمد بن علی، معانی الاخبار، ص۱۳۲-۱۳۶.
- ↑ ابن میثم بحرانی، النجاة فی القیامة، ص۵۵.
- ↑ امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۵۵۲.
- ↑ امام خمینی، آداب الصلاة، ص۵۹ -۶۰.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۲، ص۴۹۸.
- ↑ «پیمان من به ستمکاران نمیرسد» سوره بقره، آیه ۱۲۴.
- ↑ امام خمینی، تنقیح الاصول، ج۱، ص۱۷۶- ۱۷۷.
- ↑ اژدر و احمدی امیری، مقاله «امامت»، دانشنامه امام خمینی، ج۲، ص۲۴۴.
- ↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد، ص۳۶۶.
- ↑ امام خمینی، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۴ - ۵؛ صحیفه امام، ج۱۹، ص۷؛ همو، کشف اسرار، ص۵۰.
- ↑ علی رضا اژدر|اژدر و سید علی احمدی امیری|احمدی امیری، امامت - اژدر و احمدی امیری (مقاله)| مقاله «امامت»، دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی، ج۲، ص۲۴۵.
- ↑ امام خمینی، کتاب البیع، ج۲، ص۶۳۶.
- ↑ امام خمینی، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم، ص۱۹۷؛ همو، کتاب البیع، ج۲، ص۶۲۲-۶۲۳.
- ↑ امام خمینی، کتاب البیع، ج۲، ص۶۳۶- ۶۳۷.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۲، ص۱۹؛ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۱، ص۱۸-۱۱۹.
- ↑ امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۵۷۶.
- ↑ اژدر و احمدی امیری، مقاله «امامت»، دانشنامه امام خمینی، ج۲، ص۲۴۵.
- ↑ طباطبایی، سیدمحمد حسین، شیعه در اسلام، ص۱۹۸.
- ↑ امام خمینی، ولایت فقیه، ص۵۳-۵۴.
- ↑ امام خمینی، آداب الصلاة، ص۱۳۵-۱۳۶.
- ↑ امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۵۵۱-۵۵۲.
- ↑ امام خمینی، آداب الصلاة، ص۱۰.
- ↑ علی رضا اژدر|اژدر و سید علی احمدی امیری|احمدی امیری، امامت - اژدر و احمدی امیری (مقاله)| مقاله «امامت»، دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی، ج۲، ص۲۴۵.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۱۷۵.
- ↑ ملاصدرا، شرح اصول الکافی، ج۲، ص۴۳۱.
- ↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، الالفین، ص۱۹۴.
- ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، اثبات الهداة، ج۳، ص۳۰۱.
- ↑ امام خمینی، آداب الصلاة، ص۱۷۶.
- ↑ امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۵۷.
- ↑ امام خمینی، آداب الصلاة، ص۱۰.
- ↑ امام خمینی، آداب الصلاة، ص۱۷۶.
- ↑ اژدر و احمدی امیری، مقاله «امامت»، دانشنامه امام خمینی، ج۲، ص۲۴۵.
- ↑ آملی، عزالدین، رساله حسنیه، ص۵۵۸.
- ↑ لاهیجی، عبدالرزاق، سرمایه ایمان، ص۱۱۵.
- ↑ علی رضا اژدر|اژدر و سید علی احمدی امیری|احمدی امیری، امامت - اژدر و احمدی امیری (مقاله)| مقاله «امامت»، دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی، ج۲، ص۲۴۶.