سند دعای ندبه: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{خرد}}
{{مدخل مرتبط
{{مهدویت}}
| موضوع مرتبط = دعای ندبه
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| عنوان مدخل =  
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون [[امام مهدی]]{{ع}} است. "'''امام مهدی'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
| مداخل مرتبط =  
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| پرسش مرتبط  = امام مهدی (پرسش)
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[امام مهدی در قرآن]] | [[امام مهدی در حدیث]] | [[امام مهدی در کلام اسلامی]]</div>
}}
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[امام مهدی (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">


==مقدمه==
== کتب منبع برای [[دعای ندبه]] ==
===[[سند دعای ندبه]]===
[[دعای ندبه]] با محتوایی مستدل، [[فصیح]]، [[عاطفی]] و حماسی دارای مضامین عالی و حقایق تابناکی است که حکایت از صدور آن از طرف [[امام]] [[معصوم]] دارد و ما را از ارائۀ هرگونه [[سند]] و منبع بی‌نیاز می‌کند، چراکه چنین دقایق درخشانی هرگز از هیچ منبعی، جز سرچشمۀ زلال [[ولایت]] صادر نمی‌شود. ولی برای [[یقین]] بیشتر به بررسی منابع [[دعای ندبه]] می‌‌پردازیم. این [[دعا]] در سه کتاب معروف و معتبر قدیمی و نیز در کتاب شریف [[بحارالانوار]] آمده است:  
*مرحوم [[سید بن طاووس]] در کتاب ارزشمند [[اقبال]]، در بخش [[اعمال]] عید سعیدِ فطر باب ۲۳ بدون اشاره به [[سند]] این [[دعا]] می‌‌فرماید: "دعای دیگری پس از [[نماز]] عید است که در عیدهای چهارگانه خوانده می‌‌شود"<ref>ابن طاووس، اقبال الاعمال، ج۱، ص۵۰۴.</ref>، سپس [[دعای ندبه]] را بیان می‌‌کند. او در کتاب مصباح الزائر به [[نقل]] مرحوم [[علامه مجلسی]]، [[سند]] آن را این چنین بیان نموده است:{{عربی|ثُمَّ قَالَ السَّيِّدُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ ذَكَرَ بَعْضُ أَصْحَابِنَا قَالَ قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ أَبِي قُرَّةَ نَقَلْتُ مِنْ كِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سُفْيَانَ الْبَزَوْفَرِيِّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ دُعَاءَ النُّدْبَةِ وَ ذَكَرَ أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَ يُسْتَحَبُّ أَنْ يُدْعَى بِهِ فِي الْأَعْيَادِ الْأَرْبَعَةِ وَ هُوَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ}}<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۹۹، ص۱۰۴.</ref>
# کتاب "مزار کبیر"، تألیف محدّث و دانشمند معروف قرن ششم [[محمد بن جعفر المشهدی]]، ایشان [[دعا]] را به [[امام زمان]] {{ع}} نسبت داده است<ref>{{متن حدیث|قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی قُرَّةَ: نَقَلْتُ‏ مِنْ‏ کِتَابِ‏ أَبِی‏ جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ‏ الْحُسَیْنِ‏ بْنِ‏ سُفْیَانَ‏ الْبَزَوْفَرِیِ‏ رَضِیَ‏ اللَّهُ‏ عَنْهُ‏ هَذَا الدُّعَاءَ، وَ ذَکَرَ فِیهِ أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ عَجَّلَ فَرَجَهُ وَ فَرَجَنَا بِهِ، وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی بِهِ فِی الْأَعْیَادِ الْأَرْبَعَةِ: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ، وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ نَبِیِّهِ وَ آلِهِ، وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً...}}، ابن مشهدی، مزار کبیر، ص۵۷۳، دعای۱۰۷.</ref>.
*[[صاحب]] [[مزار]] نیز [[سند]] این [[دعا]] را این گونه یادآور می‌‌شود: {{عربی|قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي قُرَّةَ: نَقَلْتُ مِنْ كِتَابِ أَبِي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سُفْيَانَ الْبَزَوْفَرِيِّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ هَذَا الدُّعَاءَ، وَ ذَكَرَ فِيهِ أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَ عَجَّلَ فَرَجَهُ وَ فَرَجَنَا بِهِ، وَ يُسْتَحَبُّ أَنْ يُدْعَى بِهِ فِي الْأَعْيَادِ الْأَرْبَعَةِ: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِين‏...}}<ref>ابن مشهدی، مزار کبیر، ص۵۷۳.</ref>.
# کتاب مزار قدیم که مؤلف آن ظاهرا [[قطب]] راوندی از [[دانشمندان]] معاصر مرحوم [[طبرسی]] نویسندۀ کتاب [[احتجاج]] از قرن ششم است.
*همان طور که ملاحظه می‌‌شود هر دو [[سند]] یکی است و مراد از عبارت {{عربی| بعض اصحابنا }} در مصباح الزائرِ [[سید ابن طاووس]]، مرحوم ابن مشهدی است<ref>صافی گلپایگانی، فروغ ولایت در دعای ندبه، ص۳۲.</ref>. [[رجال]] این [[سند]]: "[[ابو الفرج محمد بن علی بن یعقوب بن اسحاق بن ابی قره قنائی]]" معاصر [[نجاشی]] و از [[رجال]] [[شیعه]] است و در کتب [[رجال]] توثیق شده است. [[نجاشی]] می‌‌گوید: [[ثقه]] است و زیاد شنیده و زیاد نوشته است، چند کتاب دارد: کتاب عمل یوم الجمعه، کتاب عمل الشهور، و کتاب معجم [[رجال]] ابی [[مفضل]]، و کتاب التهجد. و اجازه همه کتبش را به من داده است<ref>رجال نجاشی، ص۳۹۹.</ref>. و اما "[[ابو جعفر محمد بن حسین بن سفیان بن بَزَوفری]]" از [[مشایخ]] مرحوم [[شیخ مفید]] بوده، در معجم [[رجال]] در شرح حال وی می‌‌گوید: "روی عن [[احمد]] بن ادریس و روی عنه [[ابو عبد الله محمد بن محمد بن نعمان ]](المفید) و [[الحسین بن عبد الله]] و [[شیخ طوسی]] وی را در مشیخه [[تهذیب]] در طریقش به [[احمد بن ادریس]] آورده است<ref>خوئی، معجم الرجال، ج۱۶، ص۹.</ref>.
# کتاب مصباح الزائر تألیف [[سید رضی]] الدین بن طاووس که از زهّاد و بزرگان [[محدّثان]] قرن هفتم است<ref>{{عربی|"ثُمَّ قَالَ السَّیِّدُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ ذَکَرَ بَعْضُ أَصْحَابِنَا قَالَ قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی قُرَّةَ نَقَلْتُ مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سُفْیَانَ الْبَزَوْفَرِیِّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ دُعَاءَ النُّدْبَةِ وَ ذَکَرَ أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی بِهِ فِی الْأَعْیَادِ الْأَرْبَعَةِ وَ هُوَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ نَبِیِّهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ تَسْلِیما..."}}، ابن طاووس، سید رضی الدین، مصباح الزائر، ص ۴۴۶؛ اقبال الاعمال، ص۲۹۵-۲۹۹.</ref>. ایشان در بخش [[اعمال]] عید سعیدِ فطر بدون اشاره به [[سند دعای ندبه]] می‌‌گوید: در عیدهای چهارگانه فطر، قربان، [[غدیر]] و [[روز جمعه]] خوانده ‌‌شود<ref>ابن طاووس، سید رضی الدین، اقبال الاعمال، ج۱، ص۵۰۴؛ بحارالانوار، ج۹۹، ص۱۰۴.</ref>.
*مرحوم [[شیخ مفید]] روایت‌های زیادی از وی [[نقل]] کرده و برای او طلب [[رحمت]] نموده است.
# [[مرحوم مجلسی]] هم در [[بحار الانوار]] از این کتاب‌ها [[نقل]] کرده است و در هر سه کتاب، [[دعا]] از [[محمد بن علی بن یعقوب بن اسحاق بن ابی قره]] و او از [[محمد بن حسین بن سفیان البزوفری]] که در زمان [[غیبت صغری]] می‌زیسته و به وسیلۀ مکاتبه از طریق نوّاب با [[امام]] {{ع}} تماس گرفته و از [[حضرت مهدی]] [[صاحب الامر]] {{ع}} [[نقل]] می‌کند که [[دستور]] دادند این [[دعا]] را بخوانید. البته [[علامه مجلسی]] در کتاب زاد المعاد می‌گوید: "[[دعای ندبه]] که مشتمل بر [[عقاید]] حقّه و تأسّف بر [[غیبت]] [[قائم]] {{ع}} است، به سند معتبر از [[امام جعفر صادق]] {{ع}} [[نقل]] شده است"<ref>مجلسی، محمدباقر، زاد المعاد، ص ۴۸۸ و۳۰۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی، لطف‌الله]]، [[فروغ ولایت در دعای ندبه (کتاب)|فروغ ولایت در دعای ندبه]]، [[سلسله مباحث امامت و مهدویت ج۱ (کتاب)|سلسله مباحث امامت و مهدویت]]، ج۱، ص۳۸۲ ـ ۳۸۵؛ [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص۳۵۳-۳۵۵؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۴۱۱؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۲۲۹ ـ ۲۳۱؛ پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، [[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]، ص۳۰۹؛ [[محمود اباذری|اباذری، محمود]]، [[ادعیه و زیارات مهدوی (کتاب)|ادعیه و زیارات مهدوی]]، ص۸۱ – ۸۳.</ref>
*[[شیخ طوسی]] در امالی می‌‌گوید: {{عربی|أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ، قَالَ: أَخْبَرَنِي أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ الْبَزَوْفَرِي‏}}<ref>طوسی، امالی، ص۵۶ و ۱۶۷.</ref>.
*اشکال: مرحوم بزوفری این [[دعا]] را از خود [[معصوم]] اخذ ننموده است و [[روایت]] مرسل به شمار می‌‌آید.
*پاسخ: [[حضرت]] [[آیت الله]] [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی]] این [[شبهه]] را این چنین پاسخ داده‌اند که "[[اطمینان]] حاصل است که این [[دعا]] در کتاب بزوفری با [[سند]] بوده است و پس از اینکه از کتاب او [[نقل]] شده است، [[مسامحه]] [[سند]] آن را [[نقل]] نکرده‌اند و یا اینکه آن [[قدر]] معروف و مشهور بوده است که بزوفری هم خود را از ذکر [[سند]] آن بی‌نیاز شمرده است"<ref>صافی گلپایگانی، فروغ ولایت در دعای ندبه، ص۳۴.</ref>.
*نکته مهم این است که این [[دعا]] آن چنان از نظر محتوا [[غنی]] و هماهنگ با [[قرآن]] و [[سنت]] قطعی است که ما را از بررسی سندی بی‌نیاز می‌‌نماید.
*باید یادآوری کرد که در [[سند]]، تصریحی به اینکه این [[دعا]] از کدام [[معصوم]] است، نشده. ظاهر عبارت {{عربی|أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ }} که در کتاب "بزوفری" آمده، این است که از [[ناحیه مقدسه]] صادر شده است، هرچند شاید کسی بگوید از این تعبیر استفاده می‌‌شود که موضوع این [[دعا]] [[امام زمان]] {{ع}} است؛ اما اینکه این [[دعا]] از کدام [[معصوم]] است، از این عبارت چیزی نمی‌توان دریافت. ولی مرحوم [[علامه مجلسی]] در کتاب زاد المعاد تصریح می‌‌کند که این [[دعا]] از [[امام صادق]]{{ع}} است: "و اما [[دعای ندبه]] که مشتمل است بر [[عقاید]] حقّه و [[تأسف]] بر [[غیبت]] [[حضرت قائم]]، به [[سند]] معتبر از [[امام]] [[جعفر صادق]]{{ع}} منقول است که این [[دعای ندبه]] را در چهار عید بخوانند؛ یعنی در روز [[عید فطر]]، روز عید قربان، روز [[غدیر]] و [[روز جمعه]]"<ref>مجلسی، زاد المعاد، ص۳۰۳.</ref><ref>[[محمود اباذری|اباذری، محمود]]، [[ادعیه و زیارات مهدوی (کتاب)|ادعیه و زیارات مهدوی]]، ص ۸۱-۸۳.</ref>.


==سند دعای ندبه در موعودنامه==
== رجال سند دعای ندبه ==
*معارف والا و معانی روشن که با اسلوبی بدیع، شیوا و منطقی و عباراتی بلند و فصیح در این دعای شریف آمده، ما را از ارائه هرگونه سند و منبع بی‌نیاز می‌کند، که چنین حقایق تابناک و دقایق درخشان، هرگز از هیچ منبعی، جز سرچشمه زلال [[ولایت]] صادر نمی‌شود. ولی برای یقین بیشتر و نورانیت دل‌های مشتاقان، برخی منابع محکم دعای ندبه را می‌آوریم: نخستین فرد موثق و مورد اعتمادی که دعای شریف ندبه را در اثر مکتوب خود از [[امام صادق]] {{ع}} روایت کرده "[[ابو جعفر محمد بن حسین بن سفیان بزوفری]]" است. وی از استادان [[شیخ مفید]] است و شیخ مفید به فراوانی از او روایت کرده است. حاج [[آقا بزرگ تهرانی]] می‌نویسد: "وثاقت او، از نقل فراوان شیخ مفید از او، و طلب مغفرت بر او آشکار می‌باشد<ref>الذریعة، ج ۱، ص ۱۹۴.</ref>. دومین فرد مورد اعتماد و استنادی که دعای ندبه را در کتاب خود آورده، "[[محمد بن علی بن ابی قره]]" است که در کتاب "الدّعاء" آن را از کتاب بزوفری نقل کرده است. [[علامه مجلسی]] نیز می‌نویسد: "و اما [[دعای ندبه]] که مشتمل است بر عقاید حقّه و تأسّف بر [[غیبت]] [[حضرت قائم]] {{ع}}، به سند معتبر از [[امام صادق|حضرت امام جعفر صادق]] {{ع}} منقول است"<ref>زاد المعاد، ص ۴۸۶.</ref>. علامه مجلسی در همین فراز کوتاه به نکات ارزشمندی اشاره فرموده: دعای ندبه از نظر محتوا مشتمل بر عقاید حقه است، مأثور است و از معصوم رسیده است. از نظر سند معتبر است و سند آن به [[امام صادق]] {{ع}} می‌رسد<ref>با دعای ندبه در پگاه جمعه، مهدی‌پور، ص ۶۳.</ref>.
در مورد سند دعای ندبه، کتاب بحار از کتاب [[مزار]] [[علی بن طاووس]] [[نقل]] می‌کند که: {{متن حدیث|ذَکَرَ بَعْضُ أَصْحَابِنَا قَالَ قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی قُرَّةَ نَقَلْتُ مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سُفْیَانَ الْبَزَوْفَرِیِّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ دُعَاءَ النُّدْبَةِ}} و [[دعا]] را تا آخر [[نقل]] کرده است<ref>ر.ک: [[محمد تقی شوشتری|شوشتری، محمد تقی]]، [[دعای ندبه در اسناد (مقاله)|دعای ندبه در اسناد]]، ص۲۱.</ref>. در بررسی افرادی که در سند دعای ندبه واقع شده‌اند روشن می‌‌شود تمام آنها از افراد مورد وثوق هستند:
*علمای بسیاری چون حاج [[شیخ عباس قمی]]، [[سید محسن امین]]، شیخ [[محمد باقر فقیه ایمانی]]، میرزا [[محمد تقی موسوی اصفهانی]]، میرزا [[حسین نوری]]، [[صدرالاسلام همدانی]]، [[سید محمد طباطبایی یزدی]]، [[سید حیدر کاظمی]]، [[سید ابن طاووس]]، و [[ابن مشهدی]]، دعای ندبه را در کتاب‌های ارزشمند خود نقل کرده‌اند که این نیز می‌تواند دلیلی بر مستند بودن آن باشد. در حدود سی سال پیش، کتابچه بی‌سروتهی به نام "بررسی دعای ندبه" از نویسنده ناشناخته‌ای با نام مستعار "[[علی احمد موسوی]]" در تهران منتشر گردید، که در سند آن ابراز تشکیک کرده، و به مطالب آن ناجوانمردانه تاخته بود. از این‌روی، عالمان متعهّد و مرزبانان دردآشنا، خود را موظف دیدند که این تهاجم ناجوانمردانه را بی‌پاسخ نگذارند، لذا آثار ارزشمندی در دفاع از سند، متن و دیگر ابعاد مربوط‍‌ به دعای ندبه، به رشته تحریر درآوردند و اعتراض‌های پوچ و بی‌محتوای او را پاسخ گفتند<ref>همان، ص ۱۶۶.</ref>.
 
*کتاب وزین "با دعای ندبه در پگاه جمعه" نقد و بررسی اشکالات سندی و محتوایی دعای ندبه است که توسط‍‌ جناب آقای علی اکبر مهدی‌پور تدوین شده و مطالب ارزشمندی دارد<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۴۱۱.</ref>.
نفر اول: "[[ابو الفرج محمد بن علی بن یعقوب بن اسحاق بن ابی قره قنائی]]" از بزرگان قرن پنجم، معاصر [[نجاشی]] و از [[رجال شیعه]] که [[ثقه]] و مورد [[اطمینان]] است و [[شیخ]] [[محمد بن مشهدی]] در کتاب المزار از او زیاد [[نقل]] کرده و دارای تألیفات متعددی چون: کتاب عمل یوم الجمعه، کتاب عمل الشهور، و کتاب معجم [[رجال]] ابی [[مفضل]] و کتاب التهجد است.
 
نفر دوم: "[[ابو جعفر]] [[محمد بن حسین]] بن سفیان بن بَزَوفری" از اساتید [[شیخ مفید]] است که مورد تأیید خاص او قرار گرفته و [[شیخ مفید]] روایت‌های زیادی از وی [[نقل]] و به [[نیکی]] از او یاد کرده و برایش طلب [[رحمت]] نموده است که این نشانه مورد [[وثوق]] و [[اطمینان]] بودن اوست. [[شیخ طوسی]] وی را در طریقش به [[احمد]] بن ادریس آورده است<ref>ر.ک: خوئی، معجم الرجال، ج۱۶، ص۹.</ref>. حاجی نوری به [[وثاقت]] و جلالت [[قدر]] او [[شهادت]] داده است<ref>ر.ک: طوسی، امالی، ص۵۶ و ۱۶۷.</ref>.
 
بنابراین در [[سند]] [[دعا]] افرادی وجود دارند که همه [[ثقه]] و شناخته شده‌اند و هیچ شخص مجهول و ضعیفی وجود ندارد<ref>ر.ک: [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص۳۵۳-۳۵۵.</ref> و مطمئنا این [[دعا]] در کتاب بزوفری با [[سند]] بوده و پس از اینکه از کتاب او [[نقل]] شده است، از روی [[مسامحه]] [[سند]] آن را [[نقل]] نکرده‌اند و یا اینکه آنقدر معروف و مشهور بوده است که بزوفری هم خود را از ذکر [[سند]] آن بی‌نیاز شمرده است.
 
علاوه‌‌‌ براین، بر فرض مجهول بودن [[سند]] [[دعا]]، براساس "قاعده [[تسامح]] در [[ادله]] [[سنن]]" یعنی در عین اینکه در [[سند]] [[روایات]] مربوط به [[احکام]] [[واجب]] و [[حرام]] باید سخت‌‌‌گیری و موشکافی زیاد کرد، در ادلۀ [[مستحبات]] لازم نیست سخت‌‌‌گیری شود؛ احتیاج چندانی به بررسی سندی [[ادعیه]] مستحبّ نیست، بلکه قرائت [[دعاها]] به قصد [[رجا]] و [[امید]] مطلوبیّت کافی است و از قوت متن و الفاظ و مضامین [[دعا]] می‌‌توان پی به اعتبار آن برد؛ زیرا این مضامین در [[آیات]] و [[روایات معتبر]] نیز وارد شده و از طرفی علمای بسیاری چون [[شیخ عباس قمی]]، [[سید محسن امین]]، [[شیخ]] [[محمد باقر فقیه ایمانی]]، [[میرزا محمد تقی موسوی اصفهانی]]، [[میرزا حسین نوری]]، [[صدرالاسلام همدانی]]، [[سید محمد طباطبایی یزدی]] و [[سید حیدر کاظمی]] [[دعای ندبه]] را در کتاب‌های ارزشمند خود [[نقل]] کرده‌اند و این نیز می‌تواند دلیلی بر مستند بودن آن باشد<ref>ر.ک: [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص۳۵۳-۳۵۵؛ [[محمود اباذری|اباذری، محمود]]، [[ادعیه و زیارات مهدوی (کتاب)|ادعیه و زیارات مهدوی]]، ص۸۱ ـ ۸۳؛ [[علی ‎اصغر رضوانی|رضوانی، علی ‎اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص۴۹۰؛ [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی، لطف‌الله]]، [[فروغ ولایت در دعای ندبه (کتاب)|فروغ ولایت در دعای ندبه]]، [[سلسله مباحث امامت و مهدویت ج۱ (کتاب)|سلسله مباحث امامت و مهدویت]]، ج۱، ص۳۸۲ ـ ۳۸۵؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۴۱۱.</ref>.
 
== نتیجه‌گیری ==
بنابراین، در هر صورت طبق مدارک فوق [[دعای ندبه]] دارای [[سند]] معتبر و همه [[راویان]] آن [[ثقه]] و شناخته شده‌اند. علاوه بر اینکه این [[دعا]] آنچنان از نظر محتوا [[غنی]] و هماهنگ با [[قرآن]] و [[سنت]] قطعی است که ما را از بررسی سندی بی‌نیاز می‌‌نماید.


== پرسش‌های وابسته ==
== پرسش‌های وابسته ==
* [[آیا دعای ندبه سند دارد؟ (پرسش)]]
* [[سند دعای ندبه چیست؟ (پرسش)]]
 
{{جستارهای وابسته}}
==منابع==
* [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]


==پانویس==
== منابع ==
{{یادآوری پانویس}}
{{منابع}}
{{پانویس2}}
# [[پرونده:11287.jpg|22px]] [[محمد تقی شوشتری|شوشتری، محمد تقی]]، [[دعای ندبه در اسناد (مقاله)|'''دعای ندبه در اسناد''']]
{{امام مهدی}}
# [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
# [[پرونده:13681057.jpg|22px]] [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|'''دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان''']]
# [[پرونده:151828.jpg|22px]]پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، [[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|'''مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها''']]
# [[پرونده:152070.jpg|22px]] [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی، لطف‌الله]]، [[فروغ ولایت در دعای ندبه (کتاب)|'''فروغ ولایت در دعای ندبه''']]
# [[پرونده:13681136.jpg|22px]] [[محمود اباذری|اباذری، محمود]]، [[ادعیه و زیارات مهدوی (کتاب)|'''ادعیه و زیارات مهدوی''']]
# [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگنامه مهدویت''']]
# [[پرونده:136857.jpg|22px]] [[علی ‎اصغر رضوانی|رضوانی، علی ‎اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|'''موعودشناسی و پاسخ به شبهات''']]
{{پایان منابع}}


== پانویس ==
{{پانویس}}


[[رده:امام مهدی]]
[[رده:دعاهای مرتبط با امام مهدی]]
[[رده:سند دعای ندبه]]
[[رده:مدخل موعودنامه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۴ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۴۳

این مدخل زیرشاخهٔ بحث دعای ندبه است. مدخل مرتبط ندارد پرسش‌های مرتبط با این مدخل را ببینید

کتب منبع برای دعای ندبه

دعای ندبه با محتوایی مستدل، فصیح، عاطفی و حماسی دارای مضامین عالی و حقایق تابناکی است که حکایت از صدور آن از طرف امام معصوم دارد و ما را از ارائۀ هرگونه سند و منبع بی‌نیاز می‌کند، چراکه چنین دقایق درخشانی هرگز از هیچ منبعی، جز سرچشمۀ زلال ولایت صادر نمی‌شود. ولی برای یقین بیشتر به بررسی منابع دعای ندبه می‌‌پردازیم. این دعا در سه کتاب معروف و معتبر قدیمی و نیز در کتاب شریف بحارالانوار آمده است:

  1. کتاب "مزار کبیر"، تألیف محدّث و دانشمند معروف قرن ششم محمد بن جعفر المشهدی، ایشان دعا را به امام زمان (ع) نسبت داده است[۱].
  2. کتاب مزار قدیم که مؤلف آن ظاهرا قطب راوندی از دانشمندان معاصر مرحوم طبرسی نویسندۀ کتاب احتجاج از قرن ششم است.
  3. کتاب مصباح الزائر تألیف سید رضی الدین بن طاووس که از زهّاد و بزرگان محدّثان قرن هفتم است[۲]. ایشان در بخش اعمال عید سعیدِ فطر بدون اشاره به سند دعای ندبه می‌‌گوید: در عیدهای چهارگانه فطر، قربان، غدیر و روز جمعه خوانده ‌‌شود[۳].
  4. مرحوم مجلسی هم در بحار الانوار از این کتاب‌ها نقل کرده است و در هر سه کتاب، دعا از محمد بن علی بن یعقوب بن اسحاق بن ابی قره و او از محمد بن حسین بن سفیان البزوفری که در زمان غیبت صغری می‌زیسته و به وسیلۀ مکاتبه از طریق نوّاب با امام (ع) تماس گرفته و از حضرت مهدی صاحب الامر (ع) نقل می‌کند که دستور دادند این دعا را بخوانید. البته علامه مجلسی در کتاب زاد المعاد می‌گوید: "دعای ندبه که مشتمل بر عقاید حقّه و تأسّف بر غیبت قائم (ع) است، به سند معتبر از امام جعفر صادق (ع) نقل شده است"[۴].[۵]

رجال سند دعای ندبه

در مورد سند دعای ندبه، کتاب بحار از کتاب مزار علی بن طاووس نقل می‌کند که: «ذَکَرَ بَعْضُ أَصْحَابِنَا قَالَ قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی قُرَّةَ نَقَلْتُ مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سُفْیَانَ الْبَزَوْفَرِیِّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ دُعَاءَ النُّدْبَةِ» و دعا را تا آخر نقل کرده است[۶]. در بررسی افرادی که در سند دعای ندبه واقع شده‌اند روشن می‌‌شود تمام آنها از افراد مورد وثوق هستند:

نفر اول: "ابو الفرج محمد بن علی بن یعقوب بن اسحاق بن ابی قره قنائی" از بزرگان قرن پنجم، معاصر نجاشی و از رجال شیعه که ثقه و مورد اطمینان است و شیخ محمد بن مشهدی در کتاب المزار از او زیاد نقل کرده و دارای تألیفات متعددی چون: کتاب عمل یوم الجمعه، کتاب عمل الشهور، و کتاب معجم رجال ابی مفضل و کتاب التهجد است.

نفر دوم: "ابو جعفر محمد بن حسین بن سفیان بن بَزَوفری" از اساتید شیخ مفید است که مورد تأیید خاص او قرار گرفته و شیخ مفید روایت‌های زیادی از وی نقل و به نیکی از او یاد کرده و برایش طلب رحمت نموده است که این نشانه مورد وثوق و اطمینان بودن اوست. شیخ طوسی وی را در طریقش به احمد بن ادریس آورده است[۷]. حاجی نوری به وثاقت و جلالت قدر او شهادت داده است[۸].

بنابراین در سند دعا افرادی وجود دارند که همه ثقه و شناخته شده‌اند و هیچ شخص مجهول و ضعیفی وجود ندارد[۹] و مطمئنا این دعا در کتاب بزوفری با سند بوده و پس از اینکه از کتاب او نقل شده است، از روی مسامحه سند آن را نقل نکرده‌اند و یا اینکه آنقدر معروف و مشهور بوده است که بزوفری هم خود را از ذکر سند آن بی‌نیاز شمرده است.

علاوه‌‌‌ براین، بر فرض مجهول بودن سند دعا، براساس "قاعده تسامح در ادله سنن" یعنی در عین اینکه در سند روایات مربوط به احکام واجب و حرام باید سخت‌‌‌گیری و موشکافی زیاد کرد، در ادلۀ مستحبات لازم نیست سخت‌‌‌گیری شود؛ احتیاج چندانی به بررسی سندی ادعیه مستحبّ نیست، بلکه قرائت دعاها به قصد رجا و امید مطلوبیّت کافی است و از قوت متن و الفاظ و مضامین دعا می‌‌توان پی به اعتبار آن برد؛ زیرا این مضامین در آیات و روایات معتبر نیز وارد شده و از طرفی علمای بسیاری چون شیخ عباس قمی، سید محسن امین، شیخ محمد باقر فقیه ایمانی، میرزا محمد تقی موسوی اصفهانی، میرزا حسین نوری، صدرالاسلام همدانی، سید محمد طباطبایی یزدی و سید حیدر کاظمی دعای ندبه را در کتاب‌های ارزشمند خود نقل کرده‌اند و این نیز می‌تواند دلیلی بر مستند بودن آن باشد[۱۰].

نتیجه‌گیری

بنابراین، در هر صورت طبق مدارک فوق دعای ندبه دارای سند معتبر و همه راویان آن ثقه و شناخته شده‌اند. علاوه بر اینکه این دعا آنچنان از نظر محتوا غنی و هماهنگ با قرآن و سنت قطعی است که ما را از بررسی سندی بی‌نیاز می‌‌نماید.

پرسش‌های وابسته

منابع

  1. شوشتری، محمد تقی، دعای ندبه در اسناد
  2. مجتبی تونه‌ای، موعودنامه
  3. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان
  4. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها
  5. صافی گلپایگانی، لطف‌الله، فروغ ولایت در دعای ندبه
  6. اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی
  7. سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت
  8. رضوانی، علی ‎اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات

پانویس

  1. ↑ «قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی قُرَّةَ: نَقَلْتُ‏ مِنْ‏ کِتَابِ‏ أَبِی‏ جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ‏ الْحُسَیْنِ‏ بْنِ‏ سُفْیَانَ‏ الْبَزَوْفَرِیِ‏ رَضِیَ‏ اللَّهُ‏ عَنْهُ‏ هَذَا الدُّعَاءَ، وَ ذَکَرَ فِیهِ أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ عَجَّلَ فَرَجَهُ وَ فَرَجَنَا بِهِ، وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی بِهِ فِی الْأَعْیَادِ الْأَرْبَعَةِ: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ، وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ نَبِیِّهِ وَ آلِهِ، وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً...»، ابن مشهدی، مزار کبیر، ص۵۷۳، دعای۱۰۷.
  2. ↑ "ثُمَّ قَالَ السَّیِّدُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ ذَکَرَ بَعْضُ أَصْحَابِنَا قَالَ قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی قُرَّةَ نَقَلْتُ مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سُفْیَانَ الْبَزَوْفَرِیِّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ دُعَاءَ النُّدْبَةِ وَ ذَکَرَ أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی بِهِ فِی الْأَعْیَادِ الْأَرْبَعَةِ وَ هُوَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ نَبِیِّهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ تَسْلِیما..."، ابن طاووس، سید رضی الدین، مصباح الزائر، ص ۴۴۶؛ اقبال الاعمال، ص۲۹۵-۲۹۹.
  3. ↑ ابن طاووس، سید رضی الدین، اقبال الاعمال، ج۱، ص۵۰۴؛ بحارالانوار، ج۹۹، ص۱۰۴.
  4. ↑ مجلسی، محمدباقر، زاد المعاد، ص ۴۸۸ و۳۰۳.
  5. ↑ ر.ک: صافی گلپایگانی، لطف‌الله، فروغ ولایت در دعای ندبه، سلسله مباحث امامت و مهدویت، ج۱، ص۳۸۲ ـ ۳۸۵؛ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۳-۳۵۵؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۴۱۱؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۲۲۹ ـ ۲۳۱؛ پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص۳۰۹؛ اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص۸۱ – ۸۳.
  6. ↑ ر.ک: شوشتری، محمد تقی، دعای ندبه در اسناد، ص۲۱.
  7. ↑ ر.ک: خوئی، معجم الرجال، ج۱۶، ص۹.
  8. ↑ ر.ک: طوسی، امالی، ص۵۶ و ۱۶۷.
  9. ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۳-۳۵۵.
  10. ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۳-۳۵۵؛ اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص۸۱ ـ ۸۳؛ رضوانی، علی ‎اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص۴۹۰؛ صافی گلپایگانی، لطف‌الله، فروغ ولایت در دعای ندبه، سلسله مباحث امامت و مهدویت، ج۱، ص۳۸۲ ـ ۳۸۵؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۴۱۱.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=سند_دعای_ندبه&oldid=1220343»