دهه محرم: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'مقطع' به 'مقطع') |
(←مقدمه) |
||
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = محرم | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
{{سوگواری امام حسین}} | |||
== مقدمه == | |||
== | ۱۰ [[روز]] نخست [[ماه محرم]] را اصطلاحاً «دهه محرم» یا «[[دهه عاشورا]]» میگویند که به [[سوگواری]] [[شهادت امام حسین]] {{ع}} و یارانش اختصاص دارد. قدمت سوگواری به مدت یک دهه در آغاز [[محرم]] را از دوره [[آل‌بویه]] دانسته و ابتکار آن را به معزالدوله (۳۰۲ - ۳۵۶ق) نسبت داده‌اند. این ۱۰ روز مهم‌ترین مقطع فعالیت دسته‌جات [[عزاداری]] و هیئت‌های مذهبی و محوری‌ترین روزهای برگزاری مجالس سوگواری [[شیعی]] در طول سال‌اند. سوگواری‌ها در روزهای پایانی این دهه به اوج خود می‌رسند. روز نهم این دهه، «[[تاسوعا]]»، روز دهم «[[عاشورا]]» و [[شام]] روز دهم «شام غریبان» نام دارد. مرسوم است که هر یک از روزهای این دهه به [[بزرگداشت]] یکی از وقایع یا [[ذکر مصیبت]] یکی از [[شهدای کربلا]] اختصاص می‌یابد و [[روضه‌خوانی‌ها]] و مداحی‌ها با محوریت آن واقعه یا شخص است. این ترتیب، همه جا و همیشه یکسان نیست و در مناطق گوناگون متفاوت است؛ اما ترتیب متعارف آن در [[ایران]] این گونه است: | ||
۱۰ [[روز]] نخست [[ماه محرم]] را اصطلاحاً «دهه محرم» یا «[[دهه عاشورا]]» میگویند که به [[سوگواری]] [[شهادت امام حسین]]{{ع}} و یارانش اختصاص دارد. | # شب / روز اول: [[مسلم بن عقیل]] | ||
#شب / روز اول: [[مسلم بن عقیل]] | # شب / روز دوم: ورود کاروان امام حسین {{ع}} به [[کربلا]] (ورودیه) | ||
#شب / روز دوم: ورود | # شب/ روز سوم: [[رقیه]] | ||
#شب/ روز سوم: [[رقیه]] | # شب/ روز چهارم: [[فرزندان]] [[حضرت زینب]] {{س}} یا [[حر بن یزید ریاحی]] یا فرزندان مسلم بن عقیل یا [[اصحاب]] مشهور [[امام حسین]] {{ع}} ([[حبیب بن مظاهر]]، [[زهیر]] و...) | ||
#شب/ روز چهارم: [[فرزندان]] [[حضرت زینب]]{{س}} یا [[حر بن یزید ریاحی]] یا فرزندان مسلم بن عقیل یا [[اصحاب]] مشهور [[امام حسین]]{{ع}} ([[حبیب بن مظاهر]]، [[زهیر]] و...) | # شب / روز پنجم: [[عبدالله بن حسن]] یا [[اصحاب امام حسین]] {{ع}} | ||
#شب / روز پنجم: [[عبدالله بن حسن]] یا [[اصحاب امام حسین]]{{ع}} | # شب / روز ششم: قاسم | ||
#شب / روز ششم: قاسم | # شب / روز هفتم: [[علی اصغر]] در برخی مناطق: [[حضرت ابوالفضل]] {{ع}} | ||
#شب / روز هفتم: [[علی اصغر]] در برخی مناطق: [[حضرت ابوالفضل]]{{ع}} | # شب / روز هشتم: [[علی اکبر]] | ||
#شب / روز هشتم: [[علی اکبر]] | # شب / روز نهم (تاسوعا): حضرت ابوالفضل {{ع}} | ||
#شب / روز نهم (تاسوعا): حضرت ابوالفضل{{ع}} | # روز دهم (عاشورا): روز: امام حسین {{ع}}؛ شب (شام غریبان): حضرت زینب {{س}}. | ||
# روز دهم (عاشورا): روز: امام حسین{{ع}}؛ شب (شام غریبان): حضرت زینب{{س}}. | |||
گاهی به این دهه، یک تا سه روز افزوده شده و سوگواری‌ها تا یازدهم یا سیزدهم محرم به طول می‌انجامد. ترتیب متعارف ذکر مصیبت در این روزها این‌گونه است: | گاهی به این دهه، یک تا سه روز افزوده شده و سوگواری‌ها تا یازدهم یا سیزدهم محرم به طول می‌انجامد. ترتیب متعارف ذکر مصیبت در این روزها این‌گونه است: | ||
#شب / روز یازدهم: حرکت کاروان از کربلا یا حضرت زینب{{س}} | # شب / روز یازدهم: حرکت کاروان از کربلا یا حضرت زینب {{س}} | ||
#شب / روز دوازدهم: ورود کاروان به [[کوفه]] یا [[امام سجاد]]{{ع}} | # شب / روز دوازدهم: ورود کاروان به [[کوفه]] یا [[امام سجاد]] {{ع}} | ||
#شب / روز سیزدهم: [[حضرت زهرا]]{{س}} یا کاروان | # شب / روز سیزدهم: [[حضرت زهرا]] {{س}} یا کاروان اسرا و وقایع [[کوفه]] و مسیر [[شام]]<ref>[[علی حجتی|حجتی، علی]]، [[فرهنگ سوگ شیعی (کتاب)|مقاله «دهه محرم»، فرهنگ سوگ شیعی]]، ص ۲۲۹؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۱۹۲.</ref>. | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۳۸: | خط ۳۵: | ||
{{عزاداری محرم}} | {{عزاداری محرم}} | ||
[[رده: | [[رده:محرم]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۴۲
 |
| سوگواری امام حسین |
| رویدادها |
|---|
| واقعه عاشورا • اسیران کربلا • روز شمار واقعه عاشورا • روز عاشورا • نامه های کوفیان به امام حسین • واقعه عاشورا (از نگاه آمار) |
| افراد |
| علی اکبر • علی اصغر • عباس بن علی • زینب کبری • سکینه بنت حسین • فاطمه دختر امام حسین • مسلم بن عقیل • شهیدان کربلا • اسیران کربلا |
| جای‌ها |
| حرم امام حسین • تل زینبیه • حرم عباس بن علی • گودال قتلگاه • بین الحرمین • نهر علقمه |
| مناسبت‌ها |
| تاسوعا • عاشورا • اربعین |
| مراسم |
| مرثیه‌خوانی • نوحه • تعزیه • روضه • زنجیرزنی • سینه‌زنی • سقاخانه • سنج و دمام • دسته عزاداری • شام غریبان • تشت‌گذاری • نخل‌گردانی • قمه زنی • راهپیمایی اربعین • تابوت‌گردانی • مراسم تابوت |
مقدمه
۱۰ روز نخست ماه محرم را اصطلاحاً «دهه محرم» یا «دهه عاشورا» میگویند که به سوگواری شهادت امام حسین (ع) و یارانش اختصاص دارد. قدمت سوگواری به مدت یک دهه در آغاز محرم را از دوره آل‌بویه دانسته و ابتکار آن را به معزالدوله (۳۰۲ - ۳۵۶ق) نسبت داده‌اند. این ۱۰ روز مهم‌ترین مقطع فعالیت دسته‌جات عزاداری و هیئت‌های مذهبی و محوری‌ترین روزهای برگزاری مجالس سوگواری شیعی در طول سال‌اند. سوگواری‌ها در روزهای پایانی این دهه به اوج خود می‌رسند. روز نهم این دهه، «تاسوعا»، روز دهم «عاشورا» و شام روز دهم «شام غریبان» نام دارد. مرسوم است که هر یک از روزهای این دهه به بزرگداشت یکی از وقایع یا ذکر مصیبت یکی از شهدای کربلا اختصاص می‌یابد و روضه‌خوانی‌ها و مداحی‌ها با محوریت آن واقعه یا شخص است. این ترتیب، همه جا و همیشه یکسان نیست و در مناطق گوناگون متفاوت است؛ اما ترتیب متعارف آن در ایران این گونه است:
- شب / روز اول: مسلم بن عقیل
- شب / روز دوم: ورود کاروان امام حسین (ع) به کربلا (ورودیه)
- شب/ روز سوم: رقیه
- شب/ روز چهارم: فرزندان حضرت زینب (س) یا حر بن یزید ریاحی یا فرزندان مسلم بن عقیل یا اصحاب مشهور امام حسین (ع) (حبیب بن مظاهر، زهیر و...)
- شب / روز پنجم: عبدالله بن حسن یا اصحاب امام حسین (ع)
- شب / روز ششم: قاسم
- شب / روز هفتم: علی اصغر در برخی مناطق: حضرت ابوالفضل (ع)
- شب / روز هشتم: علی اکبر
- شب / روز نهم (تاسوعا): حضرت ابوالفضل (ع)
- روز دهم (عاشورا): روز: امام حسین (ع)؛ شب (شام غریبان): حضرت زینب (س).
گاهی به این دهه، یک تا سه روز افزوده شده و سوگواری‌ها تا یازدهم یا سیزدهم محرم به طول می‌انجامد. ترتیب متعارف ذکر مصیبت در این روزها این‌گونه است:
- شب / روز یازدهم: حرکت کاروان از کربلا یا حضرت زینب (س)
- شب / روز دوازدهم: ورود کاروان به کوفه یا امام سجاد (ع)
- شب / روز سیزدهم: حضرت زهرا (س) یا کاروان اسرا و وقایع کوفه و مسیر شام[۱].
منابع
پانویس
- ↑ حجتی، علی، مقاله «دهه محرم»، فرهنگ سوگ شیعی، ص ۲۲۹؛ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۱۹۲.
| سنت‌ها و مراسم‌ها |  | |
|---|---|---|
| روضه‌ها | ||
| تعزیه‌ها | ||
| مناسبت‌ها | ||
| مکان‌ها | ||
| کتاب‌ها | ||
| آداب | ||
| مرثیه‌ها | ||
| وابسته | ||