واصل بن عطاء بصری: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
< | | موضوع مرتبط = مفسران | ||
< | | عنوان مدخل = واصل بن عطاء بصری | ||
| مداخل مرتبط = [[واصل بن عطاء بصری در تاریخ اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
== مقدمه == | |||
[[ابوحذیفه واصل بن عطاء غزال بصری مدنی مخزومی]] در سال ۸۰ه در [[مدینه]] به [[دنیا]] آمد،<ref>الفهرست (الندیم) ۲۰۲.</ref> ولی در [[بصره]] [[رشد]] یافت و زیست.<ref>معجم المؤلفین ۱۳/۱۵۶.</ref> گفته شده که وی مولای [[بنی مخزوم]] یا [[بنی ضبه]] یا [[بنی هاشم]] بود.<ref>طبقات المعتزله ۲۹.</ref> با پشت سر گذاشتن [[دوران کودکی]] مدتی در مجلس درس [[حسن بصری]]، از سران [[معتزله]] شرکت کرد و از [[شاگردان]] و ملازمان او بود و از [[پیروان]] [[عقاید]] و [[افکار]] او محسوب می‌‌شد، اما از زمانی که با استاد خویش در مسئله [[ایمان]] ([[مرتکب کبیره]]) [[اختلاف]] نظر پیدا کرد، از استادش کناره جست و [[اعلان]] [[مخالفت]] کرد و سپس به همراه [[عمرو بن عبید]] که خود نیز از [[یاران]] و ملا زمان حسن بصری در سال‌های متمادی بود و با وی [[اختلاف]] پیدا کرده و عقاید [[واصل]] را پذیرفته بود، [[فرقه]] موسوم به معتزله را پایه‌گذاری کرد<ref>الانساب ۵/۳۳۸ معجم الادباء ۱۹/۲۴۶.</ref> و به جهت [[کناره‌گیری]] از حسن بصری بود که به معتزله [[شهرت]] یافتند.<ref>معجم الادباء ۱۹/۲۳۶.</ref> | |||
واصل متکلمی [[بلیغ]] بود و گفته شده که به سبب [[تسلط]] [[قوی]] و [[نیرومندی]] که بر لغت داشت، سخنان و خطبه‌های بلندی بدون به کار بردن حرف «راء» ایراد کرده است.<ref>تاریخ الاسلام ۸/۵۸۸ تاریخ التراث العربی ۱/۴/۱۸.</ref> وی در مقابل عقاید و افکار [[مخالفان]] خود مانند [[خوارج]]، دهریه، زنادقه و [[مرجئه]] ایستاده و سخنان ایشان را [[نقد]] و رد می‌‌کرد. گویند که زمانی به مدینه بازگشت و به همراه جمعی چون [[زید بن علی]] {{ع}} و پسرش [[یحیی بن زید]] در بعضی مسائل [[کلامی]] با [[امام صادق]] {{ع}} و اصحابش به [[مناظره]] پرداخت. | |||
[[ | |||
== | واصل دارای [[اصحاب]] و شاگردان بسیاری بوده که به نقاط مختلف دنیا [[مسافرت]] کرده و به [[تبلیغ]] عقاید و افکار خویش پرداخته‌اند که از آن میان [[عبدالله بن حارث]] به [[مغرب]]، [[حفص بن سالم]] به [[خراسان]]، [[قاسم بن سعدی]] به [[یمن]]، [[ایوب بن ابی تمیم]] به جزیره، [[حسن بن ذکوان]] به [[کوفه]] و [[عثمان طویل]] به ارمنستان مسافرت کرده‌اند.<ref>طبقات المعتزله ۲۹ـ۳۳.</ref> | ||
او دارای آثار و تألیفاتی بوده که عبارت‌اند از: «المنزلة بین المنزلتین»، «کتاب التوحید»، «اصناف المرجئة»، «معانی القرآن»، «الخطب فی التوحید والعدل»، «کتاب خطبته التی أخرج منها الراء، «کتاب ما جری بینه وبین عمرو بن عبید»، «السبیل الی معرفة الحق»، «کتاب فی الدعوة»، «طبقات اهل العلم والجهل»<ref>وفیات الاعیان ۶/۱۱.</ref> و «کتاب التوبه».<ref>معجم الادباء ۱۹/۲۴۷.</ref> | |||
[[ابوحذیفه]] در ۵۱ سالگی در سال ۱۳۱هـ درگذشت.<ref>سیر اعلام النبلاء ۵/۴۶۵ النجوم الزاهره ۱/۳۱۳.</ref> در [[تاریخ]] وفاتش [[اختلاف]] است.<ref>وفیات الاعیان ۶ / ۱۱ هدیة العارفین ۲ / ۴۹۹.</ref>.<ref> [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]]، ج۱ ص۸۰۹.</ref> | |||
==واصل بن عطاء== | |||
[[متکلم معتزلی]] و مؤسس [[فرقه]] [[معتزله]] است. وی به [[غزال]] [[شهرت]] داشته است و کنیه‌اش [[ابو حذیفه]] بوده است. واصل از تابعین بود. نخست در [[مدینه تربیت]] یافت و از [[صحابه]] و [[تابعین]] آنجا [[معارف اسلامی]] را آموخت؛ سپس از [[مدینه]] به بصره رفت و به مجلس درس [[حسن بصری]] پیوست. ولی پس از مدتی از او [[کناره‌گیری]] کرد. او در بصره با کسانی چون [[جهم بن صفوان]] و [[بشار بن برد]] [[شاعر]] آشنا شد و در [[سال ۱۳۱ هجری]] درگذشت<ref>دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «واصل بن عطاء»، شماره ۶۸۶۱.</ref>.<ref>[[سید امیر حسینی|حسینی، سید امیر]]، [[بصره و نقش آن در تحولات قرن اول هجری (کتاب)|بصره و نقش آن در تحولات قرن اول هجری]]، ص ۳۲۳.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده: | # [[پرونده: IM009687.jpg|22px]] جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱''']] | ||
# [[پرونده: IM010553.jpg|22px]] [[سید امیر حسینی|حسینی، سید امیر]]، [[بصره و نقش آن در تحولات قرن اول هجری (کتاب)|'''بصره و نقش آن در تحولات قرن اول هجری''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۶ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۰۶
این مدخل زیرشاخهٔ بحث مفسران است. واصل بن عطاء بصری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: واصل بن عطاء بصری در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
ابوحذیفه واصل بن عطاء غزال بصری مدنی مخزومی در سال ۸۰ه در مدینه به دنیا آمد،[۱] ولی در بصره رشد یافت و زیست.[۲] گفته شده که وی مولای بنی مخزوم یا بنی ضبه یا بنی هاشم بود.[۳] با پشت سر گذاشتن دوران کودکی مدتی در مجلس درس حسن بصری، از سران معتزله شرکت کرد و از شاگردان و ملازمان او بود و از پیروان عقاید و افکار او محسوب می‌‌شد، اما از زمانی که با استاد خویش در مسئله ایمان (مرتکب کبیره) اختلاف نظر پیدا کرد، از استادش کناره جست و اعلان مخالفت کرد و سپس به همراه عمرو بن عبید که خود نیز از یاران و ملا زمان حسن بصری در سال‌های متمادی بود و با وی اختلاف پیدا کرده و عقاید واصل را پذیرفته بود، فرقه موسوم به معتزله را پایه‌گذاری کرد[۴] و به جهت کناره‌گیری از حسن بصری بود که به معتزله شهرت یافتند.[۵]
واصل متکلمی بلیغ بود و گفته شده که به سبب تسلط قوی و نیرومندی که بر لغت داشت، سخنان و خطبه‌های بلندی بدون به کار بردن حرف «راء» ایراد کرده است.[۶] وی در مقابل عقاید و افکار مخالفان خود مانند خوارج، دهریه، زنادقه و مرجئه ایستاده و سخنان ایشان را نقد و رد می‌‌کرد. گویند که زمانی به مدینه بازگشت و به همراه جمعی چون زید بن علی (ع) و پسرش یحیی بن زید در بعضی مسائل کلامی با امام صادق (ع) و اصحابش به مناظره پرداخت.
واصل دارای اصحاب و شاگردان بسیاری بوده که به نقاط مختلف دنیا مسافرت کرده و به تبلیغ عقاید و افکار خویش پرداخته‌اند که از آن میان عبدالله بن حارث به مغرب، حفص بن سالم به خراسان، قاسم بن سعدی به یمن، ایوب بن ابی تمیم به جزیره، حسن بن ذکوان به کوفه و عثمان طویل به ارمنستان مسافرت کرده‌اند.[۷]
او دارای آثار و تألیفاتی بوده که عبارت‌اند از: «المنزلة بین المنزلتین»، «کتاب التوحید»، «اصناف المرجئة»، «معانی القرآن»، «الخطب فی التوحید والعدل»، «کتاب خطبته التی أخرج منها الراء، «کتاب ما جری بینه وبین عمرو بن عبید»، «السبیل الی معرفة الحق»، «کتاب فی الدعوة»، «طبقات اهل العلم والجهل»[۸] و «کتاب التوبه».[۹]
ابوحذیفه در ۵۱ سالگی در سال ۱۳۱هـ درگذشت.[۱۰] در تاریخ وفاتش اختلاف است.[۱۱].[۱۲]
واصل بن عطاء
متکلم معتزلی و مؤسس فرقه معتزله است. وی به غزال شهرت داشته است و کنیه‌اش ابو حذیفه بوده است. واصل از تابعین بود. نخست در مدینه تربیت یافت و از صحابه و تابعین آنجا معارف اسلامی را آموخت؛ سپس از مدینه به بصره رفت و به مجلس درس حسن بصری پیوست. ولی پس از مدتی از او کناره‌گیری کرد. او در بصره با کسانی چون جهم بن صفوان و بشار بن برد شاعر آشنا شد و در سال ۱۳۱ هجری درگذشت[۱۳].[۱۴]
منابع
جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱
حسینی، سید امیر، بصره و نقش آن در تحولات قرن اول هجری
پانویس
- ↑ الفهرست (الندیم) ۲۰۲.
- ↑ معجم المؤلفین ۱۳/۱۵۶.
- ↑ طبقات المعتزله ۲۹.
- ↑ الانساب ۵/۳۳۸ معجم الادباء ۱۹/۲۴۶.
- ↑ معجم الادباء ۱۹/۲۳۶.
- ↑ تاریخ الاسلام ۸/۵۸۸ تاریخ التراث العربی ۱/۴/۱۸.
- ↑ طبقات المعتزله ۲۹ـ۳۳.
- ↑ وفیات الاعیان ۶/۱۱.
- ↑ معجم الادباء ۱۹/۲۴۷.
- ↑ سیر اعلام النبلاء ۵/۴۶۵ النجوم الزاهره ۱/۳۱۳.
- ↑ وفیات الاعیان ۶ / ۱۱ هدیة العارفین ۲ / ۴۹۹.
- ↑ فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۱ ص۸۰۹.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «واصل بن عطاء»، شماره ۶۸۶۱.
- ↑ حسینی، سید امیر، بصره و نقش آن در تحولات قرن اول هجری، ص ۳۲۳.