فرهنگ جهادی: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
(صفحه‌ای تازه حاوی «==فرهنگ جهادی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی== ===ویژگی‌ها و عناصر اساسی=== بزرگ‌ترین افتخار انقلاب اسلامی، احیای روحیه جهادی بوده است<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۲۹/۵/۱۳۶۷.</ref> و همین فرهنگ جهادی و روحیه جهادی است که اصل جهاد را زنده نگه می‌د...» ایجاد کرد)
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
 
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
==فرهنگ جهادی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی==
{{مدخل مرتبط
===ویژگی‌ها و عناصر اساسی===
| موضوع مرتبط = جهاد
بزرگ‌ترین [[افتخار]] [[انقلاب اسلامی]]، احیای [[روحیه جهادی]] بوده است<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۲۹/۵/۱۳۶۷.</ref> و همین فرهنگ جهادی و روحیه جهادی است که اصل [[جهاد]] را زنده نگه می‌دارد. با توجه به ابعاد مختلف جهاد و اهمیت نقش آن در [[اسلام]]، بدون تحقق فرهنگ جهادی، اهداف این [[حکم]] اساسی اسلام قابل دستیابی نیست.
| عنوان مدخل  =  
| مداخل مرتبط = [[فرهنگ جهادی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]
| پرسش مرتبط  =  
}}


فرهنگ جهادی مجموعه عواملی است که در راستای [[جامعه‌سازی]] [[اسلامی]]، با ایجاد فضای [[پویایی]] و جوشش در [[خدمت]] به [[خلق]] و رفع موانع تحقق معیارهای اسلامی ایفای نقش می‌کند<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۲/۷/۱۳۸۲؛ ۱۴/۱۰/۱۳۸۲.</ref>. اهمیت این [[فرهنگ]] در این است که در پرتو آن، افق پیاده شدن [[جامعه اسلامی]] با تکیه بر عناصر [[معنوی]] به طور جهشی ترسیم می‌گردد<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱/۴/۱۳۸۳.</ref>. از این‌رو در انقلاب اسلامی تقویت و گسترش فرهنگ جهادی در همه عرصه‌ها اعم از [[اقتصادی]]، [[سیاسی]] و [[علمی]] و به ویژه در عرصه [[مدیریتی]] مورد توجه قرار گرفته است<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۸، ص۳۰۰؛ آیت‌الله خامنه‌ای، ۲۵/۴/۱۳۸۶.</ref>.
== ویژگی‌ها و عناصر اساسی ==
فرهنگ جهادی مجموعه عواملی است که در راستای [[جامعه‌سازی]] [[اسلامی]]، با ایجاد فضای [[پویایی]] و جوشش در [[خدمت]] به [[خلق]] و رفع موانع تحقق معیارهای اسلامی ایفای نقش می‌کند<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۲/۷/۱۳۸۲؛ ۱۴/۱۰/۱۳۸۲.</ref>. اهمیت این [[فرهنگ]] در این است که در پرتو آن، افق پیاده شدن [[جامعه اسلامی]] با تکیه بر عناصر [[معنوی]] به طور جهشی ترسیم می‌گردد<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱/۴/۱۳۸۳.</ref>. از این‌رو در انقلاب اسلامی تقویت و گسترش فرهنگ جهادی در همه عرصه‌ها اعم از [[اقتصادی]]، [[سیاسی]] و [[علمی]] و به ویژه در عرصه [[مدیریتی]] مورد توجه قرار می‌گیرد<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۸، ص۳۰۰؛ آیت‌الله خامنه‌ای، ۲۵/۴/۱۳۸۶.</ref>.


فرهنگ جهادی‌ای که انقلاب اسلامی از آن سخن می‌گوید، بر پایه [[عقلانیت]]، [[دوری از افراط و تفریط]] و همراه با [[معنویت]] در ذیل [[هدایت]] [[قرآن]] و [[اهل بیت]]{{عم}} می‌باشد. تشابه صوری این فرهنگ با عملکرد یا برخی باورهای کسانی که مدعی جهادند، هرگز به معنی یکسان بودن آن با [[ارزش‌ها]] و فرهنگ جهادی محسوب نمی‌شود؛ چراکه اینان فاقد چنین پایه‌هایی هستند. از این‌رو عقل‌گریزی، [[خشونت]] بی‌حد و [[حصر]]، [[تکفیر]] [[مسلمانان]] و... فارق‌های اساسی میان این دو نگرش‌اند.
فرهنگ جهادی‌ای که اسلام از آن سخن می‌گوید، بر پایه [[عقلانیت]]، [[دوری از افراط و تفریط]] و همراه با [[معنویت]] در ذیل [[هدایت]] [[قرآن]] و [[اهل بیت]] {{عم}} است. تشابه صوری این فرهنگ با عملکرد یا برخی باورهای کسانی که مدعی جهادند، هرگز به معنی یکسان بودن آن با [[ارزش‌ها]] و فرهنگ جهادی محسوب نمی‌شود؛ چراکه اینان فاقد چنین پایه‌هایی هستند. از این‌رو عقل‌گریزی، [[خشونت]] بی‌حد و [[حصر]]، [[تکفیر]] [[مسلمانان]] و... فارق‌های اساسی میان این دو نگرش‌اند.


انقلاب اسلامی پیوسته بر سه ویژگی اساسی در فرهنگ جهادی تأکید داشته است:
انقلاب اسلامی پیوسته بر سه ویژگی اساسی در فرهنگ جهادی تأکید داشته است:


'''جهت‌گیری [[اعتقادی]] - عملی صحیح مبتنی بر منابع اصیل اسلامی، در عرصه اعتقادی''': فرهنگ جهادی باید در مسیر [[استواری]] و [[ترویج]] و [[تحکیم]] مبانی و ارزش‌های [[اسلام ناب محمدی]]{{صل}} باشد<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۲۰۴.</ref>. از مهمترین عناصر این مبانی، [[ایمان]] به [[ولایت]] است<ref>آیت الله خامنه‌ای، مکتوبات، ۱۴/۲/۱۳۶۸.</ref>؛ زیرا این عنصر نقش مهمی در اجرایی کردن فرهنگ جهادی دارد. به تجربه نیز ثابت شده است که این امر موجب [[شور]] و نشاطی در وجود [[مجاهدان]] شده و در میدان‌های [[دفاع مقدس]]، [[سازندگی]] روستاها و بازسازی مناطق جنگ‌زده و [[محروم]] و دور افتاده، گام‌های مجاهدان را مستحکم ساخته است.
'''جهت‌گیری [[اعتقادی]] ـ عملی صحیح مبتنی بر منابع اصیل اسلامی، در عرصه اعتقادی''': فرهنگ جهادی باید در مسیر [[استواری]] و [[ترویج]] و [[تحکیم]] مبانی و ارزش‌های [[اسلام ناب محمدی]] {{صل}} باشد<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۲۰۴.</ref>. از مهمترین عناصر این مبانی، [[ایمان]] به [[ولایت]] است<ref>آیت الله خامنه‌ای، مکتوبات، ۱۴/۲/۱۳۶۸.</ref>؛ زیرا این عنصر نقش مهمی در اجرایی کردن فرهنگ جهادی دارد.


[[باور]] به [[خدمت به مردم]] را می‌توان در ذیل این جهت‌گیری اضافه نمود. بر همین اساس [[انسان]] در [[ایمان]] و [[آرمان]] [[خدمت]] به دیگران ذوب شده و خود را فراموش می‌کند و در پرتو چنین رویکردی [[جامعه]] با تقویت [[روحیه جهادی]] در خود، به رونق [[واقعی]] دست خواهد یافت<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱۴/۱۰/۱۳۸۲.</ref>. این [[روحیه]] همان روحیه [[بسیج]] در دوران دفاع مقدس است.
[[باور]] به [[خدمت به مردم]] را می‌توان در ذیل این جهت‌گیری اضافه نمود. بر همین اساس [[انسان]] در [[ایمان]] و [[آرمان]] [[خدمت]] به دیگران ذوب شده و خود را فراموش می‌کند و در پرتو چنین رویکردی [[جامعه]] با تقویت [[روحیه جهادی]] در خود، به رونق [[واقعی]] دست خواهد یافت<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱۴/۱۰/۱۳۸۲.</ref>. این [[روحیه]] همان روحیه [[بسیج]] در دوران دفاع مقدس است.


از دیگر عناصر مهم این مبانی، [[جهاد با نفس]] است که جایگاهی رفیع دارد<ref>ر.ک: امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۱۲.</ref> تا تلاش‌های [[جهادگر]] دچار [[انحراف]] نگردد.
از دیگر عناصر مهم این مبانی، [[جهاد با نفس]] است که جایگاهی رفیع دارد<ref>ر.ک: امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۱۲.</ref> تا تلاش‌های [[جهادگر]] دچار [[انحراف]] نگردد.
[[آرمان‌گرایی]] در جهت‌گیری مورد نظر در [[فرهنگ جهادی]] نیز مهم بوده، چون آرمان‌گرایی سازنده واقعیت‌ها است. اساساً [[پیشرفت]] و توسعه در [[دنیا]] نیز بر همین پایه اتفاق افتاده است؛ لذا کنار نهادن [[آرمان‌ها]] به بهانه [[واقع‌بینی]] نوعی انحراف در فرهنگ جهادی محسوب می‌شود. نتیجه آرمان‌گرایی و [[ایستادگی]] در این راه، ایجاد واقعیت‌های شیرین و مطلوب است<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱۴/۱۰/۱۳۸۲.</ref>.
 
[[آرمان‌گرایی]] در جهت‌گیری مورد نظر در فرهنگ جهادی نیز مهم بوده، چون آرمان‌گرایی سازنده واقعیت‌ها است. اساساً [[پیشرفت]] و توسعه در [[دنیا]] نیز بر همین پایه اتفاق افتاده است؛ لذا کنار نهادن [[آرمان‌ها]] به بهانه [[واقع‌بینی]] نوعی انحراف در فرهنگ جهادی محسوب می‌شود. نتیجه آرمان‌گرایی و [[ایستادگی]] در این راه، ایجاد واقعیت‌های شیرین و مطلوب است<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱۴/۱۰/۱۳۸۲.</ref>.


'''[[بصیرت]] در جهت‌گیری‌ها''': نیروی جهادی باید در تحقق اهدافی چون قطع [[وابستگی‌ها]] به قدرت‌ها و رسیدن به خودکفایی حداکثری، همواره در مسیر درست گام نهاده و دچار [[اشتباه]] راهبردی نشود؛ زیرا در این صورت گرفتار [[روزمرگی]] یا [[بازی]] در میدان [[دشمن]] می‌شود و در [[حقیقت]] اهداف دشمن را برآورده خواهد ساخت<ref>ر.ک: همین مقاله، آسیب‌شناسی فرهنگ جهادی.</ref>.
'''[[بصیرت]] در جهت‌گیری‌ها''': نیروی جهادی باید در تحقق اهدافی چون قطع [[وابستگی‌ها]] به قدرت‌ها و رسیدن به خودکفایی حداکثری، همواره در مسیر درست گام نهاده و دچار [[اشتباه]] راهبردی نشود؛ زیرا در این صورت گرفتار [[روزمرگی]] یا [[بازی]] در میدان [[دشمن]] می‌شود و در [[حقیقت]] اهداف دشمن را برآورده خواهد ساخت<ref>ر.ک: همین مقاله، آسیب‌شناسی فرهنگ جهادی.</ref>.


'''[[شناخت]] دشمن''': [[دشمن‌شناسی]] که می‌توان از آن به عنوان یک [[راهبرد کلان]] نام برد، بر اساس موقعیت افراد به لحاظ اهمیت و حساسیت دچار شدت و [[ضعف]] می‌باشد<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۲/۶/۱۳۹۰.</ref>.<ref>[[محمد جواد ادرکنی|ادرکنی، محمد جواد]]، [[جهاد - ادرکنی (مقاله)| مقاله «جهاد»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌]] ص ۴۳۷.</ref>
'''[[شناخت]] دشمن''': [[دشمن‌شناسی]] که می‌توان از آن به عنوان یک [[راهبرد کلان]] نام برد، بر اساس موقعیت افراد به لحاظ اهمیت و حساسیت دچار شدت و [[ضعف]] می‌باشد<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۲/۶/۱۳۹۰.</ref>.<ref>[[محمد جواد ادرکنی|ادرکنی، محمد جواد]]، [[جهاد - ادرکنی (مقاله)| مقاله «جهاد»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌]] ص ۴۳۷.</ref>
== آسیب‌شناسی فرهنگ جهادی ==
جایگاه مهم [[جهاد]] در [[اسلام]] و نقش تعیین کننده آن، حساسیت ویژه‌ای به آن بخشیده است، از این‌رو ضروری است که آسیب‌شناسی دقیقی از آنچه به صورت فرهنگ‌های جهادی توسط گروه‌های تکفیری اشاعه می‌شود، صورت پذیرد. در طول [[زمان]]، [[کج‌فهمی]] یا [[سوء]] استفاده برخی [[دشمنان]] از این ظرفیت [[عظیم]] [[شریعت اسلامی]]، همواره آسیب‌هایی را متوجه آن کرده است؛ به طوری که به نام جهاد، اقدامات مخرب و غیر قابل جبرانی صورت گرفته است، چنانکه [[بنی‌امیه]]، با نام جهاد، برخی از [[مسلمانان]] را به جنگ با امام حسین {{ع}} کشاندند<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۷، ص۳۹ ـ۴۰.</ref> و یا [[امپراتوری عثمانی]]، به عنوان جهاد، علیه [[ایران]] اعلام [[جنگ]] کرد<ref>ربیعی، منیژه، سعیدی، فریده، «جهادیه»، دانشنامه جهان اسلام، ج۱۱، ص۴۴۵.</ref>.
[[جهالت]]، بارزترین عامل این‌گونه آسیب‌هاست<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۲۵/۱۰/۱۳۸۵.</ref> و اقدامات [[خشونت‌بار]] با نام جهاد، علاوه بر غیر [[مشروع]] بودن<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱۴۲۴، ۲۲۷.</ref> آسیبی جبران‌ناپذیر نسبت به اصل اسلام ایجاد می‌کند که البته این نتیجه [[سیطره]] [[تحجر]] و دور بودن از [[عقلانیت]] است<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۲۵/۵/۱۳۸۵؛ همو، مکتوبات، ۲۳/۶/۱۳۷۷.</ref>. خون‌ریزی‌هایی که با سوء استفاده از نام جهاد انجام شده، دانسته یا ندانسته [[اهداف]] دشمنان دنیای اسلام را برآورده کرده، موجب تنها گذاشتن [[جبهه]] [[مقاومت]] و ویرانی زیرساخت‌های [[کشورهای اسلامی]]، [[منحرف]] ساختن [[شور]] [[جوانان]] [[مسلمان]]، [[ترور]] مسلمانان و [[انحراف]] [[بیداری اسلامی]] گردیده است<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۲۲/۲/۱۳۸۸.</ref>. این آسیب‌ها از سوی گروه‌ها و جریان‌هایی وارد می‌شود که [[اطاعت]] و [[خاکساری]] در مقابل طاغوت‌های زنده را [[شرک]] نمی‌دانند؛ ولی [[احترام]] به [[اولیای الهی]] و بزرگان [[تاریخ اسلام]] را شرک تلقی می‌کنند!<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱۶/۲/۱۳۹۲.</ref>
از دیگر آسیب‌های فرهنگ جهادی؛ بلکه خطای استراتژیک در آن، جابه‌جایی ضرورت‌ها در اولویت‌بندی است<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۶/۶/۱۳۹۰.</ref>. به عبارتی در حرکت‌های جهادی که بحث تمرکز نیروها بر یک [[خط مشی]] مطرح است؛ چنانکه تمرکز بر [[اولویت]] نباشد باعث هدررفت نیرو در زمینه غیر لازم شده و [[دشمن]] می‌تواند نقصان موجود را نقطه قوت خود قرار داده و باعث [[شکست]] [[جبهه]] جهادی گردد. از اسباب این [[جابجایی]]، تأثیرپذیری از فضاسازی‌ها و [[جنگ روانی]] است، که منجر می‌شود مسئولین به [[تغییر]] مسیر نیروها و برنامه‌های جهادی روی آورند<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱/۱/۱۳۹۰.</ref>. فرآیند [[دشمن]] در چنین فضاسازی‌هایی، اخلال در [[تصمیم‌گیری]] نیروهای جهادی و [[اغفال]] آنان نسبت به ضرورت‌هاست.
توجه نکردن به جوانب مختلف [[جهاد]]، به ویژه نادیده گرفتن [[جهاد با نفس]]، از دیگر عوامل این آفات است؛ چراکه از دو بال جهاد [[اسلامی]]، یک بال ثابت آن، جهاد با نفس است<ref>صدر، سید محمدباقر، الاسلام یقود الحیاة، ص۱۵۰-۱۵۱.</ref>. فقدان [[جهاد اکبر]] مساوی با فقدان [[حقیقت]] جهاد بوده و موجب می‌شود آثار و نتایجی که از جهاد [[انتظار]] می‌رود برآورده نگردد.
در حقیقت نبود هر یک از ویژگی‌های فرهنگ جهادی می‌تواند یک آسیب در فرهنگ جهادی غلط گروه‌های تکفیری تلقی شود. گروه‌هایی که به خاطر [[فقدان بصیرت]] در قالب حرکت‌های به اصطلاح جهادی، طبق خواسته دشمن عمل نموده و خواسته‌های او را بر آورده می‌سازند و اینها همه از نبود قومی تشخیص [[حق]] از [[باطل]] و فقدان قطب‌نمای [[شناخت]] [[حقایق]] اسلامی حکایت دارد<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱/۲/۱۳۸۹.</ref>.<ref>[[محمد جواد ادرکنی|ادرکنی، محمد جواد]]، [[جهاد - ادرکنی (مقاله)| مقاله «جهاد»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌]] ص ۴۳۹.</ref>
== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده:1100697.jpg|22px]] [[محمد جواد ادرکنی|ادرکنی، محمد جواد]]، [[جهاد - ادرکنی (مقاله)| مقاله «جهاد»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|'''مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌''']]
{{پایان منابع}}
== پانویس ==
{{پانویس}}
[[رده:جهاد]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۹ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۲۶

ویژگی‌ها و عناصر اساسی

فرهنگ جهادی مجموعه عواملی است که در راستای جامعه‌سازی اسلامی، با ایجاد فضای پویایی و جوشش در خدمت به خلق و رفع موانع تحقق معیارهای اسلامی ایفای نقش می‌کند[۱]. اهمیت این فرهنگ در این است که در پرتو آن، افق پیاده شدن جامعه اسلامی با تکیه بر عناصر معنوی به طور جهشی ترسیم می‌گردد[۲]. از این‌رو در انقلاب اسلامی تقویت و گسترش فرهنگ جهادی در همه عرصه‌ها اعم از اقتصادی، سیاسی و علمی و به ویژه در عرصه مدیریتی مورد توجه قرار می‌گیرد[۳].

فرهنگ جهادی‌ای که اسلام از آن سخن می‌گوید، بر پایه عقلانیت، دوری از افراط و تفریط و همراه با معنویت در ذیل هدایت قرآن و اهل بیت (ع) است. تشابه صوری این فرهنگ با عملکرد یا برخی باورهای کسانی که مدعی جهادند، هرگز به معنی یکسان بودن آن با ارزش‌ها و فرهنگ جهادی محسوب نمی‌شود؛ چراکه اینان فاقد چنین پایه‌هایی هستند. از این‌رو عقل‌گریزی، خشونت بی‌حد و حصر، تکفیر مسلمانان و... فارق‌های اساسی میان این دو نگرش‌اند.

انقلاب اسلامی پیوسته بر سه ویژگی اساسی در فرهنگ جهادی تأکید داشته است:

جهت‌گیری اعتقادی ـ عملی صحیح مبتنی بر منابع اصیل اسلامی، در عرصه اعتقادی: فرهنگ جهادی باید در مسیر استواری و ترویج و تحکیم مبانی و ارزش‌های اسلام ناب محمدی (ص) باشد[۴]. از مهمترین عناصر این مبانی، ایمان به ولایت است[۵]؛ زیرا این عنصر نقش مهمی در اجرایی کردن فرهنگ جهادی دارد.

باور به خدمت به مردم را می‌توان در ذیل این جهت‌گیری اضافه نمود. بر همین اساس انسان در ایمان و آرمان خدمت به دیگران ذوب شده و خود را فراموش می‌کند و در پرتو چنین رویکردی جامعه با تقویت روحیه جهادی در خود، به رونق واقعی دست خواهد یافت[۶]. این روحیه همان روحیه بسیج در دوران دفاع مقدس است.

از دیگر عناصر مهم این مبانی، جهاد با نفس است که جایگاهی رفیع دارد[۷] تا تلاش‌های جهادگر دچار انحراف نگردد.

آرمان‌گرایی در جهت‌گیری مورد نظر در فرهنگ جهادی نیز مهم بوده، چون آرمان‌گرایی سازنده واقعیت‌ها است. اساساً پیشرفت و توسعه در دنیا نیز بر همین پایه اتفاق افتاده است؛ لذا کنار نهادن آرمان‌ها به بهانه واقع‌بینی نوعی انحراف در فرهنگ جهادی محسوب می‌شود. نتیجه آرمان‌گرایی و ایستادگی در این راه، ایجاد واقعیت‌های شیرین و مطلوب است[۸].

بصیرت در جهت‌گیری‌ها: نیروی جهادی باید در تحقق اهدافی چون قطع وابستگی‌ها به قدرت‌ها و رسیدن به خودکفایی حداکثری، همواره در مسیر درست گام نهاده و دچار اشتباه راهبردی نشود؛ زیرا در این صورت گرفتار روزمرگی یا بازی در میدان دشمن می‌شود و در حقیقت اهداف دشمن را برآورده خواهد ساخت[۹].

شناخت دشمن: دشمن‌شناسی که می‌توان از آن به عنوان یک راهبرد کلان نام برد، بر اساس موقعیت افراد به لحاظ اهمیت و حساسیت دچار شدت و ضعف می‌باشد[۱۰].[۱۱]

آسیب‌شناسی فرهنگ جهادی

جایگاه مهم جهاد در اسلام و نقش تعیین کننده آن، حساسیت ویژه‌ای به آن بخشیده است، از این‌رو ضروری است که آسیب‌شناسی دقیقی از آنچه به صورت فرهنگ‌های جهادی توسط گروه‌های تکفیری اشاعه می‌شود، صورت پذیرد. در طول زمان، کج‌فهمی یا سوء استفاده برخی دشمنان از این ظرفیت عظیم شریعت اسلامی، همواره آسیب‌هایی را متوجه آن کرده است؛ به طوری که به نام جهاد، اقدامات مخرب و غیر قابل جبرانی صورت گرفته است، چنانکه بنی‌امیه، با نام جهاد، برخی از مسلمانان را به جنگ با امام حسین (ع) کشاندند[۱۲] و یا امپراتوری عثمانی، به عنوان جهاد، علیه ایران اعلام جنگ کرد[۱۳].

جهالت، بارزترین عامل این‌گونه آسیب‌هاست[۱۴] و اقدامات خشونت‌بار با نام جهاد، علاوه بر غیر مشروع بودن[۱۵] آسیبی جبران‌ناپذیر نسبت به اصل اسلام ایجاد می‌کند که البته این نتیجه سیطره تحجر و دور بودن از عقلانیت است[۱۶]. خون‌ریزی‌هایی که با سوء استفاده از نام جهاد انجام شده، دانسته یا ندانسته اهداف دشمنان دنیای اسلام را برآورده کرده، موجب تنها گذاشتن جبهه مقاومت و ویرانی زیرساخت‌های کشورهای اسلامی، منحرف ساختن شور جوانان مسلمان، ترور مسلمانان و انحراف بیداری اسلامی گردیده است[۱۷]. این آسیب‌ها از سوی گروه‌ها و جریان‌هایی وارد می‌شود که اطاعت و خاکساری در مقابل طاغوت‌های زنده را شرک نمی‌دانند؛ ولی احترام به اولیای الهی و بزرگان تاریخ اسلام را شرک تلقی می‌کنند![۱۸]

از دیگر آسیب‌های فرهنگ جهادی؛ بلکه خطای استراتژیک در آن، جابه‌جایی ضرورت‌ها در اولویت‌بندی است[۱۹]. به عبارتی در حرکت‌های جهادی که بحث تمرکز نیروها بر یک خط مشی مطرح است؛ چنانکه تمرکز بر اولویت نباشد باعث هدررفت نیرو در زمینه غیر لازم شده و دشمن می‌تواند نقصان موجود را نقطه قوت خود قرار داده و باعث شکست جبهه جهادی گردد. از اسباب این جابجایی، تأثیرپذیری از فضاسازی‌ها و جنگ روانی است، که منجر می‌شود مسئولین به تغییر مسیر نیروها و برنامه‌های جهادی روی آورند[۲۰]. فرآیند دشمن در چنین فضاسازی‌هایی، اخلال در تصمیم‌گیری نیروهای جهادی و اغفال آنان نسبت به ضرورت‌هاست.

توجه نکردن به جوانب مختلف جهاد، به ویژه نادیده گرفتن جهاد با نفس، از دیگر عوامل این آفات است؛ چراکه از دو بال جهاد اسلامی، یک بال ثابت آن، جهاد با نفس است[۲۱]. فقدان جهاد اکبر مساوی با فقدان حقیقت جهاد بوده و موجب می‌شود آثار و نتایجی که از جهاد انتظار می‌رود برآورده نگردد.

در حقیقت نبود هر یک از ویژگی‌های فرهنگ جهادی می‌تواند یک آسیب در فرهنگ جهادی غلط گروه‌های تکفیری تلقی شود. گروه‌هایی که به خاطر فقدان بصیرت در قالب حرکت‌های به اصطلاح جهادی، طبق خواسته دشمن عمل نموده و خواسته‌های او را بر آورده می‌سازند و اینها همه از نبود قومی تشخیص حق از باطل و فقدان قطب‌نمای شناخت حقایق اسلامی حکایت دارد[۲۲].[۲۳]

منابع

پانویس

  1. آیت الله خامنه‌ای، ۲/۷/۱۳۸۲؛ ۱۴/۱۰/۱۳۸۲.
  2. آیت الله خامنه‌ای، ۱/۴/۱۳۸۳.
  3. امام خمینی، صحیفه امام، ج۸، ص۳۰۰؛ آیت‌الله خامنه‌ای، ۲۵/۴/۱۳۸۶.
  4. امام خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۲۰۴.
  5. آیت الله خامنه‌ای، مکتوبات، ۱۴/۲/۱۳۶۸.
  6. آیت الله خامنه‌ای، ۱۴/۱۰/۱۳۸۲.
  7. ر.ک: امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۱۲.
  8. آیت الله خامنه‌ای، ۱۴/۱۰/۱۳۸۲.
  9. ر.ک: همین مقاله، آسیب‌شناسی فرهنگ جهادی.
  10. آیت الله خامنه‌ای، ۲/۶/۱۳۹۰.
  11. ادرکنی، محمد جواد، مقاله «جهاد»، مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌ ص ۴۳۷.
  12. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۷، ص۳۹ ـ۴۰.
  13. ربیعی، منیژه، سعیدی، فریده، «جهادیه»، دانشنامه جهان اسلام، ج۱۱، ص۴۴۵.
  14. آیت الله خامنه‌ای، ۲۵/۱۰/۱۳۸۵.
  15. آیت الله خامنه‌ای، ۱۴۲۴، ۲۲۷.
  16. آیت الله خامنه‌ای، ۲۵/۵/۱۳۸۵؛ همو، مکتوبات، ۲۳/۶/۱۳۷۷.
  17. آیت الله خامنه‌ای، ۲۲/۲/۱۳۸۸.
  18. آیت الله خامنه‌ای، ۱۶/۲/۱۳۹۲.
  19. آیت الله خامنه‌ای، ۶/۶/۱۳۹۰.
  20. آیت الله خامنه‌ای، ۱/۱/۱۳۹۰.
  21. صدر، سید محمدباقر، الاسلام یقود الحیاة، ص۱۵۰-۱۵۱.
  22. آیت الله خامنه‌ای، ۱/۲/۱۳۸۹.
  23. ادرکنی، محمد جواد، مقاله «جهاد»، مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌ ص ۴۳۹.