حسن بن محبوب سراد

حسن بن محبوب سراد از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حسن بن محبوب سراد در تاریخ اسلامی - حسن بن محبوب سراد در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط ندارد

آشنایی اجمالی

ابوعلی حسن بن محبوب بن وهب بن جعفر بن وهب سراد بجلی کوفی لقب زرّاد به معنای «زره‌ساز» است که حرفه جد او وهب بوده و امام رضا (ع) حسن را سراد نامید. جد اعلایش وهب از مردمان هند و از بردگان جریر بن عبدالله بجلی بود که از امام علی (ع)درخواست خرید خود را کرد، ولی جریر چون به این کار تمایل نداشت، او را آزاد کرد و وهب پس از آزادی به خدمت امام درآمد، از همین روست که اینان بجلی خوانده می‌‌شوند.

گزارش دقیقی از ولادت ابوعلی نداریم، ولی از آنجا که در سن ۷۵ سالگی وفات یافته، پس باید در حدود ۱۵۰ هـ زاده شده باشد. ابن محبوب در شهر کوفه می‌‌زیسته و پس از طی دوره‌ای، به علم آموزی روی آورد. پدرش محبوب برای تشویق فرزند در مقابل هر روایتی که از علی بن رئاب می‌‌نوشت، یک درهم می‌‌داد.

حسن سرّاد از شاگردان و یاران امام کاظم، امام رضا و امام جواد (ع) به شمار می‌‌رود و از این بزرگواران و نیز شصت تن از شاگردان امام صادق (ع) و افرادی چون ابوحمزه ثمالی، جعفر بن سالم، حنان بن سدیر، صالح بن زراره و عبادة بن صهیب روایت دارد. محدثان بزرگی مانند محمد بن ابی عمیر، احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی، معاویه بن حکیم، یونس بن علی عطار و هیثم بن ابی مسروق از او روایت کرده‌اند.

ابوعلی از راویان و محدثان بلند پایه و مورد وثوق شیعه و از فقهای اصحاب ائمه معصومین (ع) و از ارکان اربعه عصر خود و از اصحاب اجماع به شمار آمده است. سرّاد سرانجام در سال ۲۲۴ هـ درگذشت. جای بسی شگفتی است با اینکه ابن محبوب راوی بسیاری از آثار عالمان شیعه بوده و نجاشی به این مناسبت بارها از او یاد کرده، اما از شرح حال خود وی غفلت ورزیده است.

ابوعلی آثار و تألیفات متعددی دارد که عبارت‌اند از: التفسیر، الحدود، النکاح، الفرائض، الدیات معرفة رواة الاخبار طبقات الرجال، علل الاحادیث، فضائل الاعمال، فضائل القرآن، الاحتجاج، المصالح، الارضین الازاهیر، الاسباب، الاشکال، الافانین، اللانبیاء، احادیث الجن و الانس، اخص الاعمال، تعبیر الرؤیا، التحذیر، جداول الحکمه، الاوامر، الاوائل، البزائر، البلدان، التاریخ، المصالح، المحبوبات، المحاسن، معانی الحدیث و التحریف، الحیرة و الصفوه، الحیوان و الاجناس، التخویف، الروایه، الریاضه، السماء صوم، الایام، المکروهات، العتق، الترهیب، الفروق، القرائن، الکعبه، اللطائف، المآثر، ما خاطب الله به خلقه الجمل المراج، الطلاق، النوادر (هزار ورقه) و المشیخه که در اصول شیعه نوشته شده و مشهورتر از کتاب مزنی و امثال آن است. این کتاب بیش از صد سال پیش از غیبت کبری نگاشته شده و برخی از اخبار غیبت را در بر دارد. ابوسلیمان داود بن کوره قمی، از اساتید کلینی کتاب المشیخه را بر اساس کتب فقهی به صورت باب باب در آورده و شهید ثانی حدود هزار حدیث از آن را گزینش کرده است که نشان می‌‌دهد این اثر گران قدر تا سده دهم وجود داشته است.

جستارهای وابسته

• تفسیر حسن بن یعقوب

منابع

1. جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱