ابن بابویه

این مدخل زیرشاخهٔ بحث اصحاب امام حسن عسکری است. ابن بابویه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابن بابویه در معارف مهدویت - ابن بابویه در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

آشنایی اجمالی

ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی قمی ابن بابویه مشهور به شیخ صدوق از فقیهان و محدثان بزرگ و نامدار شیعه که حدود سال ۳۰۶ هجری در قم و در پی دعای حضرت ولی عصر(ع) دیده به جهان گشود. او که دارای حافظه‌ای نیرومند و پشتکاری بی‌مانند بود، در سنین کودکی نزد پدرش به فراگیری علوم دینی پرداخت. سپس برای درک محضر استادان بیشتر، سفرهای علمی خویش را آغاز کرد و نزد کسانی چون محمد بن حسن بن ولید، احمد بن علی بن ابراهیم قمی و محمد بن یحیی بن عطار اشعری به فراگیری دانش پرداخت. سرانجام خود در علم حدیث و رجال و فقه به درجه استادی رسید و در سلسله احادیث، نقادی والامقام شد. او سال ۳۵۵ هجری وارد بغداد شد و بسیاری از او بهره‌مند شدند.

سرانجام پس از عمری تلاش و پژوهش، سال ۳۸۱ هجری در ۷۵ سالگی در ری از دنیا رفت و در نزدیکی مرقد حضرت عبدالعظیم حسنی به خاک سپرده شد که هم اکنون آن محل به نام «ابن بابویه» شناخته می‌‌شود.

شیخ صدوق آثار بسیاری را نوشته است که عبارت‌اند از: التوحید، النبوة، اثبات الوصیه لعلّی(ع)، اثبات خلافته، اثبات النصّ علیه، اثبات النصّ علی الائمة(ع)، المعرفة فی فضل النبّی وامیرالمؤمنین والحسن والحسین(ع)، مدینه العلم، المقنع فی الفقه، العرض فی المجالس، علل الشرایع، ثواب الاعمال، عقاب الاعمال، الاوایل، الاواخر، الاوامر، المناهی، الفرق، خلق الانسان، الرساله الاوّلة فی الغیبة، الرساله الثانیه، الرساله الثالثه، الرسالة فی ارکان الاسلام، المیاه، السواک، الوضوء، فضایل الصلاة، التیمّم، الاغسال، الحیض والنفاس، نوادرالوضوء، فرایض الصلاة، فضل المساجد، مواقیت الصلاة، فقه الصلاة، الجمعه والجماعة، السهو، الصلوات سوی الخمس، نوادرالصلوة، الزکاة، الخمس، حقّ الجداد، الجزیه، فضل المعروف، فضل الصدقه، الصوم، الفطرة، الاعتکاف، جامع الحجّ، جامع علل الحج، جامع تفسیرالمنزل فی الحجّ، جامع حجج الانبیاء(ع)، جامع حجج الائمه(ع)، جامع فضل الکعبه والحرم، جامع آداب المسافر للحج، جامع فرض الحجّ والعمره، جامع فقه الحج، ادعیه الموقف، القربان، المدینة وزیارة قبرالنبی والائمه(ع)، جامع نوادرالحج، زیارت قبورالائمه(ع)، النکاح، الوصایا، الوقف، الصدقه والنحل والهبة، اسکنی والعمری، الحدود، الدیات، المعائش والمکاسب، التجارات، العتق والتدبیر والمکاتبه، القضاء والاحکام، اللقاء والسلام، صفات الشیعه، العان، الاستسقاء، المتعه، فی زیارت موسی و محمد(ع)، جامع زیاره الرضا(ع)، فی تحریم الفقّاع، الرجعه، الشعر، معانی الاخبار، السلطان، مصادقه الاخوان، فضایل جعفرالطّیار، فضایل العلویّه، الملاهی، السنة، فی عبدالمطلب و عبداللّه و ابی طالب(ع)، زیدبن علی(ع)، الفواید، الانابه، الهدایه، الضیافه، التاریخ، علامات آخرالزمان، فضل الحسن والحسین(ع)، رسالة فی شهر رمضان، جواب رسالة وردت فی شهر رمضان، کتب المصابیح که راجع به ۱۴ معصوم(ع) نوشته است، کتب زهد راجع به چهارده معصوم، اوصاف النبی(ص)، دلایل الائمه(ع) و معجزاتهم، الروضه، امتحان المجالس، غریب الحدیث، الخصایل، مختصر تفسیرالقرآن، اخبار سلمان وزهده وفضایله، اخبار ابوذر وفضایله، التقیّه، حذوالنعل بالنعل، نوادرالطبّ، جوابات المسائل الواردة علیه من واسط، الطرائف، جوابات المسائل الواردة علیه من قزوین، جوابات مسائل وردت من مصر، جوابات مسائل وردت من البصرة، جوابات مسائل وردت من الکوفه، جواب مسئلة وردت علیه من المدائن، العلل غیر مبوبّ، کتاب فیه ذکر من لقیه من اصحاب الحدیث وعن کلّ واحد منهم حدیث، ذکر مجلس الذّی جری له بین یدی رکن الدولة، ذکر مجلس آخر، ذکر مجلس ثالث، ذکر مجلس رابع، ذکر مجلس خامس، الحذاء والخفّ، الخطّاب، فضل العلم، الموالات، مسائل الوضوء، مسائل المواریث، مسائل الوقف، مسائل النکاح ثلاثة عشر کتاباً، مسائل العقیقه، مسائل الرضاع، مسائل الطلاق، ابطال الغلوّ والتقصیر، المختاربن ابی عُبَید، الناسخ والمنسوخ، جواب مسئلة نیشابور، رسالته الی ابومحمد فارسی فی شهر رمضان، رساله الثانیه الی اهل بغداد فی معنی شهر رمضان، الجمل، مصباح المصلّی، السرّ المکتوم الی الوقت المعلوم، ابطال الاختیار واثبات النص، معرفة بالرجال البرقی، مولد امیرالمؤمنین(ع)، مولد فاطمه علیهاالسلام، تفسیرالقرآن، جامع کتاب اخبار عبدالعظیم حسنی، تفسیر قصیدة فی اهل بیت(ع)، الشوری، اللباس، الخاتم.

منابع

1. جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۲