سوره حشر

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

سوره حشر در علوم قرآنی

مقدمه

«حشر» به معنای جمع شدن و انجام کار جمعی است. کلمه «حشر» در آیه ﴿يَوْمَ تَشَقَّقُ الْأَرْضُ عَنْهُمْ سِرَاعًا ذَلِكَ حَشْرٌ عَلَيْنَا يَسِيرٌ﴾ و آیه ﴿هُوَ الَّذِي أَخْرَجَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مِنْ دِيَارِهِمْ لِأَوَّلِ الْحَشْرِ مَا ظَنَنْتُمْ أَنْ يَخْرُجُوا وَظَنُّوا أَنَّهُمْ مَانِعَتُهُمْ حُصُونُهُمْ مِنَ اللَّهِ فَأَتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ حَيْثُ لَمْ يَحْتَسِبُوا وَقَذَفَ فِي قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ يُخْرِبُونَ بُيُوتَهُمْ بِأَيْدِيهِمْ وَأَيْدِي الْمُؤْمِنِينَ فَاعْتَبِرُوا يَا أُولِي الْأَبْصَارِ﴾ به کار رفته است.

پس از خیانت و پیمان‌شکنی یهود بنی‌نضیر، مسلمانان با یک حرکت جمعی، آنان را از اطراف مدینه بیرون راندند. با توجه به اهمیت این واقعه، سوره به نام «حشر» خوانده شد. نام دیگر آن «بنی‌نضیر» است.

یهودیان بنی النضیر بخاطر نقض پیمانی که با مسلمین بسته بودند، محکوم به جلای وطن شدند. این سوره اشاره دارد سبب نقض عهدشان این بود که منافقان به ایشان وعده دادند که اگر نقض عهد کنید، ما شما را یاری می‌کنیم؛ ولی همین که ایشان نقض عهد کردند، منافقین به وعده‌ای که داده بودند وفا ننمودند. و در ضمن این اشارات، مطالبی دیگر نیز در این سوره آمده، و از آن جمله مسأله حکم غنیمت بنی النضیر است.

و از آیات برجسته این سوره، هفت آیه آخر آن است که خدای سبحان در آنها بندگان خود را دستور می‌دهد به اینکه از طریق مراقبت نفس و محاسبه آن آماده دیدارش شوند، و عظمت کلام و جلالت قدر خود را در قالب بیان عظمت ذات مقدسش، و اسمای حسنی و صفات علیایش، بیان می‌فرماید.

ویژگی‌های سوره حشر

1. دارای ۲۴ آیه و ۴۴۵ یا ۴۴۸ کلمه و ۱۹۱۳ یا ۱۹۷۱ حرف است.
2. در ترتیب نزول، یکصدو یکمین و در ترتیب قرآن کریم پنجاه و نهمین سوره است که پس از سوره بیّنه و پیش از سوره نور نازل شد.
3. مدنی است و آیه مکی ندارد.
4. از سوره‌های مفصل طوال و حدود نیم حزب قرآن است.
5. سومین سوره از مسبّحات است.
6. یک آیه ناسخ دارد.

احکام فقهی سوره

1. روش تقسیم غنائم جنگی؛
2. اختصاص فیء به رسول گرامی اسلام(ص).

مهم‌ترین پیام‌های سوره

1. تسبیح خداوند توسط همه اشیا؛
2. داستان جنگ بنی‌نضیر؛
3. احکام فیء(زمین‌هایی که بدون جنگ به‌دست می‌آید)؛
4. وجوب اطاعت از پیامبر اسلام(ص)؛
5. تمجید از زحمات و فداکاری‌های مهاجران و انصار؛
6. عظمت و قداست قرآن؛
7. سرزنش منافقان.

منابع

1. فرهنگ‌نامه علوم قرآنی

پانویس