آثار معرفتی شناخت امام مهدی چیست؟ (پرسش)

آثار معرفتی شناخت امام مهدی چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان د ر عصر غیبت / دعا برای فرج امام مهدی

آثار معرفتی شناخت امام مهدی چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسش‌های وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند.

پاسخ نخست

محمود ملکی راد

حجت الاسلام و المسلمین محمود ملکی راد، در کتاب «خانواده و زمینه‌سازی ظهور» در این‌باره گفته است:

«برخی از آثار اعتقاد به امام در امور شناختی و معرفتی است. مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:

• زندگی با یاد امام(ع): شناخت امامت اعتقاد به حضور امام را در همه عرصه‌ها به دنبال دارد و به تبع آن زندگی را با یاد او رقم می‌زند. وقتی خانواده از چنین بینشی برخوردار باشد، حضور امام را در همه لحظه‌های زندگی احساس خواهد کرد. در این صورت است که زندگی برای افراد خانواده معنا و مفهومی قدسی پیدا می‌کند و افراد با این نگاه تربیت می‌شوند. جامعه‌ای که از چنین بینشی برخوردار باشد، روابط مختلف سیاسی، فرهنگی و اجتماعی را با شاخص و معیار الهی تنظیم می‌کند و برای حاکمیتِ ارزش‌های الهی تلاش مضاعفی خواهد کرد.
• احساس نظارت دائمی امام(ع) در زندگی: یکی از آثار معرفت و شناخت امام، احساس نظارت امام زندگی است. اعتقاد به لزوم وجود امام و حجت الهی در جهان، یکی از آثار اعتقاد به امامت است. روایات بسیاری بر این مطلب دلالت دارند، به گونه‌ای که در کتاب‌های روایی بابی به همین عنوان اختصاص داده شده است: بَابُ الِاضْطِرَارِ إِلَى الْحُجَّةِ و بَابُ أَنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةٍ. از امام باقر(ع) نقل شده است: "خداوند ما را حجت در زمین و امان برای اهل آن قرار داده است". ابوحمزه ثمالی گوید به امام صادق(ع) گفتم آیا زمین بدون امام باقی می‌ماند؟ امام فرمودند: "اگر زمین ساعتی بدون امام باشد، فرو خواهد ریخت". در روایات همچنین بر این مطلب تأکید شده است که اگر افراد روی زمین فقط دو نفر باشند، یکی از آن دو امام است و اگر قرار باشد همه افراد از دنیا بروند، آخرین فردی که از دنیا می‌رود امام خواهد بود.

علامه طباطبایی از آیه شریفه: ﴿يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ﴾ همین نکته را استفاده می‌کند و می‌گوید: "مقام امامت مقامی نیست که به دوره‌ای از ادوار و عصری از اعصار بشری اختصاص داشته باشد، بلکه لازم است امام در تمام ادوار و اعصار وجود داشته باشد، مگر اینکه نسل بشر به کلی از روی زمین برچیده شود؛ زیرا جمله کل اناس می‌فهماند که در هر دوره و هر جا که انسان‌هایی باشند، امامی نیز هست که شاهد بر اعمال ایشان است". چنین اعتقادی گرچه اختصاص به خانواده ندارد، اما آثار آن بر خانواده از اهمیت خاصی برخوردار است؛ چراکه این اعتقاد موجب می‌شود والدین فرزندان را از همان اوان کودکی با امامت آشنا و ضرورت لزوم حجت الهی را برای آنان تبیین کنند. آشنایی فرزندان با این ایده آنان را برای یاری امام عصر(ع) هرچه بیشتر آماده می‌سازد.

• احساس حضور امام در میان مردم: یکی دیگر از آثار معرفت و شناخت امام، احساس حضور امام در میان مردم است. وقتی چنین شناختی از امام حاصل شود، زندگی معنویت بیشتری خواهد یافت. بر این مطلب نیز روایاتی چند دلالت دارند. امام زین‌العابدین(ع) درباره جایگاه و منزلت ائمه(ع) می‌فرماید: "ما پیشوایان مسلمانان و حجت‌های خداوند بر اهل عالمیم. از زمانی که خداوند حضرت آدم(ع) را خلق کرده، زمین هرگز خالی از حجت الهی نبوده است. یا این حجت ظاهر و مشهور بوده و یا غایب و مستور («ظَاهِرٌ مَشْهُورٌ أَوْ غَائِبٌ مَسْتُورٌ») و همچنین تا قیامت نیز خالی از حجت نخواهد بود". این اعتقاد نیز موجب می‌شود تا حضور امام در همه عرصه‌ها خصوصاً خانواده به خوبی احساس شود و خانواده با این بینش به تربیت فرزندان اقدام کند.
• پذیرش استمرار وجود امام در جهان هستی: اعتقاد به استمرار وجود امام یکی دیگر از آثار شناخت او به حساب می‌آید. طبق چنین شناختی فرد همواره خود را در معرض هدایت امام می‌بیند. روایات بسیاری بر این مطلب دلالت دارند. طبق این روایات، وجود امام بر روی زمین لازم و ضروری است. امام صادق(ع) می‌فرماید: "آخرین فردی که از دنیا می‌رود، امام خواهد بود". علامه طباطبایی(ع) با تأکید بر این نکته می‌نویسد: "مادامی که موجودی به نام انسان در زمین است، ممکن نیست زمین از وجود امام خالی شود". این بینش الزاماتی را برای خانواده در جهت تربیت دینی فرزندان به وجود می‌آورد و یکی دیگر از عوامل مؤثر بر تربیت مهدوی فرزندان برای زمینه‌سازی ظهور به شمار می‌رود.
• پذیرش ولایت امام بر باطن افراد: یکی دیگر از آثار شناخت و معرفت امام پذیرش ولایت اوست. با شناخت امام است که فرد برای هدایت باطنی آماده می‌شود؛ زیرا امام علاوه بر ارائه طریق از راه نصحیت و موعظه حسنه، هدایت باطنی نیز دارد که هدایت به امر الهی است. علامه طباطبایی در این باره می‌نویسد: "هدایت امام در قرآن همه جا مقید به امر الهی است ﴿يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا﴾؛ یعنی امام هدایت‌کننده‌ای است که با امری ملکوتی که در اختیار دارد، هدایت می‌کند. پس امامت از نظر باطن یک نحوه ولایتی است که امام در اعمال مردم دارد. هدایت امام یعنی دست خلق را گرفتن و به راه حق رساندن، قرآن کریم هدایت به امر خدا را ایجاد هدایت دانسته است که با هدایت انبیا و رسل و مؤمنین که صرف نشان دادن راه سعادت و شقاوت است تفاوت دارد". ایشان همچنین می‌نویسند: "آنچه که امر هدایت متعلق به آن می‌شود عبارت است از دل‌ها و اعمالی که به فرمان دل‌ها از اعضا سر می‌زند. پس امام کسی است که باطن دل‌ها و اعمال و حقیقت آن پیش رویش حاضر است و از او غایب نیست"».

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.