عبادت در معارف و سیره نبوی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۴ ژوئن ۲۰۲۲، ساعت ۱۷:۴۴

مقدمه

عبادت، برگرفته از واژه عربی "عبد"، به معنای بندگی^[۱] و خضوع و تذلل است^[۲]. عبادت، اظهار بندگی به درگاه خداوند است. این اظهار بندگی، شرایطی دارد که در سیره و کلام رسول خدا(ص) بدان پرداخته شده است^[۳].

هدف از آفرینش، عبادت، بندگی و خداپرستی است. همچنین می‌دانیم آنانی که عارف‌ترند، عابدترند. عارفان، خدایشان را عاشقانه عبادت می‌کنند و خود را در محضر او بسیار کوچک می‌بینند^[۴].

سیره نبوی در عبادت

درباره سرسلسله عارفان، حضرت ختمی مرتبت آمده است که هرگاه به نماز می‌ایستاد، از خوف خداوند، رنگ از چهره‌اش می‌پرید^[۵]. همچنین یکی از همسران رسول الله(ص) نقل می‌کند: «رسول خدا(ص) چنین بود که با ما گرم گفت‌وگو بود. چون وقت نماز می‌رسید (چنان حالش دگرگون می‌شد) که گویا نه او ما را می‌شناخته است و نه ما او را می‌شناسیم»^[۶]. ایشان پیشاپیش برای وقت نماز لحظه شماری می‌کرد، چنانکه آمده است: «پیامبر اکرم(ص) برای وقت نماز انتظار می‌کشید و شوقش برای عبادت افزون می‌شد و چشم به راه رسیدن وقت نماز بود»^[۷]. ایشان نماز و عبادت را بسیار دوست می‌داشت و می‌فرمودند: «جَعَلَ قُرَّةَ عَيْنِي فِي الصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ‌»^[۸].

نقل است که روزی جبرئیل بر حضرت فرود آمد و عرض کرد: خدای متعال سلام می‌رساند و می‌فرماید: این دشت مکه و بطحا از آن توست اگر بخواهی آن را برایت پر از طلا کنم! حضرت رسول سه بار به آسمان نگاه کرد، سپس گفت: «نه، خدایا! می‌خواهم یک روز سیر باشم تا تو را حمد و شکر کنم، یک روز گرسنه باشم تا از تو بخواهم: «قَالَ لَا يَا رَبِّ وَ لَكِنْ أَشْبَعُ يَوْماً فَأَحْمَدُكَ وَ أَجُوعُ يَوْماً فَأَسْأَلُكَ»^[۹].

رسول الله، به معنای واقعی کلمه بنده پاک خدا بود. این امر زمانی خود را بیشتر می‌نمایاند که وقتی یک زن بدوی به آن حضرت گفت: چرا مثل بندگان غذا می‌خوری و می‌نشینی، حضرت فرمود: «وَيْحَكِ وَ أَيُّ عَبْدٍ أَعْبَدُ مِنِّي‌»^[۱۰]. رسول الله همواره خداوند را ناظر بر بندگان می‌دید و می‌فرمود: «اعْبُد اللَّهَ كَأَنَّكَ تَرَاهُ فَإِنْ لَمْ تَكُنْ تَرَاهُ فَإِنَّهُ يَرَاكَ»^[۱۱].

ایشان سستی را آفت عبادت می‌دانست و می‌فرمود: «آفَةُ الْعِبَادَةِ الْفَتْرَةُ»^[۱۲]. رسول الله(ص)، عبادت پنهانی را می‌پسندید و آن را برتر از عبادت آشکار می‌دانست: «السِّرُّ أَفْضَلُ مِنْ الْعَلَانِيَةِ وَ الْعَلَانِيَةُ أَفْضَلُ لِمَنْ أَرَادَ الِاقْتِدَاءَ»^[۱۳].^[۱۴]

«پیامبر خاتم پاره‌ای از شب، گاهی نصف، گاهی ثلث و گاهی دو ثلث شب را به عبادت می‌پرداخت. با اینکه تمام روزش، خصوصاً در مدینه در تلاش بود، از وقت عبادتش نمی‌کاست. او آرامش کامل خویش را در عبادت و راز و نیاز با حق می‌یافت^[۱۵].

عبادتش به منظور طمع بهشت یا ترس از جهنم نبود، بلکه عاشقانه و سپاس گزارانه بود. روزی یکی از همسرانش گفت: تو دیگر چرا آن همه عبادت می‌کنی؟ تو که آمرزیدهای. جواب داد: آیا یک بنده سپاسگزار نباشم؟

بسیار روزه می‌گرفت. علاوه بر ماه رمضان و قسمتی از شعبان، یک روز در میان روزه می‌گرفت. دهه آخر ماه رمضان، بسترش به کلی جمع می‌شد و در مسجد معتکف می‌گشت و یک سره به عبادت می‌پرداخت، ولی به دیگران می‌گفت کافی است در هر ماه، سه روز روزه بگیرید.

[می‌فرمود] به اندازه طاقت عبادت کنید. بیش از ظرفیت خود، بر خود تحمیل نکنید که اثر معکوس دارد. با رهبانیت و انزوا و گوشه‌گیری و ترک اهل و عیال مخالف بود. بعضی از اصحاب که چنین تصمیمی گرفته بودند، مورد ملامت[ایشان] قرار گرفتند. می‌فرمود بدن شما، زن و فرزند شما و یاران شما همه حقوقی بر شما دارند و باید آنها را رعایت کنید. در حال انفراد عبادت را طول می‌داد و گاهی در حال تهجد ساعت‌ها سرگرم بود، [ولی] در جماعت به اختصار می‌کوشید. رعایت حال اضعف مأمومین را لازم می‌شمرد و به آن توصیه می‌کرد^[۱۶].^[۱۷]

عابد حقیقی در حدیث معراج

شاید ویژگی‌های یک عابد حقیقی را در گفت‌وگوی خداوند با رسول الله(ص) در شب معراج بتوان دریافت. خداوند متعال در بخشی از حدیث معراج از پیامبر اکرم(ص) می‌پرسد: ای احمد! آیا می‌دانی چه زمانی بنده‌ام عابد راستین به شمار می‌رود، سپس می‌فرماید اگر هفت ویژگی در (بنده من) جمع باشد، شایسته این نام است:

تقوایی که وی را از مرتکب شدن بر محرّمات باز دارد.
سکوتی که وی را از مرتکب شدن بر محرّمات باز دارد.
ترس و خشیتی که هر روز به واسطه آن بگرید و فروتنی‌اش در برابر عظمت پروردگارش افزون گردد.
حیا و پاک دامنی (که به واسطه آن) در خلوت (نیز) از من شرم کند.
به اندازه رفع نیازش بخورد.
از زرق و برق دنیا روی گردان باشد؛ زیرا می‌داند که من زرق و برق دنیا را دوست نمی‌دارم.
به خوبان محبت ورزد به دلیل آنکه می‌داند من به آنها عشق می‌ورزم^[۱۸].

عبادت نبوی در کلام علوی

حضرت علی(ع) درباره عبادت پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: پیامبر هر سال در غار حرا به عبادت می‌پرداخت و کسی جز من او را نمی‌دید^[۱۹]... رسول الله(ص) هماره در حال عبادت بود. حضرت در دشت و کوه و سبزه و گیاه و جانداران، آثار صنع الهی را می‌دید. با دیدن زمین و ماه و خورشید ضمن عبرت‌آموزی و درس‌آموزی از حرکت و سیر آنها، به عظمت آفریننده آنها توجه داشت و روحش با ابدیت پیوند می‌یافت. خلوت‌های او با پروردگار و مشاهده انجم و افلاک به عنوان آیات بزرگ الهی، دل او را به خود مشغول می‌کرد. بیشتر دوست داشت تنها باشد، فکر کند، درس بیاموزد و به خودسازی بپردازد. کم می‌خوابید و کم می‌خورد. حضرت مخصوصاً پس از ۳۵ سالگی، هر ساله حدود یک ماه به غار حرا می‌رفت و در آنجا به راز و نیاز با خدا مشغول شده و به سیر و سیاحت در آیات الهی می‌پرداخت و این در ماه رمضان بیشتر اتفاق می‌افتاد^[۲۰].^[۲۱]

پرسش مستقیم

سیره پیامبر خاتم در انجام عبادت چه بوده است؟ (پرسش)

منابع

پانویس

↑ ابن منظور، لسان العرب، ج۱، ص۲۷۰-۲۷۱؛ ابن فارس، معجم مقاییس اللغه، ج ۴، ص ۲۰۶ - ۲۰۷ و خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۲، ص۴۹.
↑ لسان العرب، ص ۲۷۱.
↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۴۹۲.
↑ اسحاقی، سید حسین، مروارید نبوت ص ۱۴ و رسول مهربانی ص ۲۹.
↑ سنن النبی، ص۲۵۱.
↑ سنن النبی، ص۲۵۱.
↑ سنن النبی، ص۲۶۸.
↑ «روشنایی چشم من در نماز و روزه قرار داده شده است»سنن النبی، ص۲۶۸.
↑ مکارم الاخلاق، طبرسی، ص۲۴.
↑ «وای بر تو! چه کسی از من بنده‌تر است» مکارم الاخلاق، طبرسی، ص۱۶.
↑ «خدا را چنان عبادت کن که گویی او را می‌بینی؛ زیرا اگر تو او را نمی‌بینی، او تو را می‌بیند». میزان الحکمه، ج۷، ص۳۴۱۶.
↑ میزان الحکمه، ج۷، ص۳۴۲۸.
↑ «(عبادت و حسنه) نهانی بهتر از آشکار است. انجام آشکار (این کارها) برای کسی (خوب) است که بخواهد الگو قرار گیرد». کنز العمال، ح۵۲۷۳.
↑ اسحاقی، سید حسین، مروارید نبوت ص ۱۴ و رسول مهربانی ص ۲۹.
↑ مرتضی مطهری، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، ص۲۳۹ و ۲۴۰.
↑ مرتضی مطهری، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، ص۲۳۹ و ۲۴۰.
↑ اردشیری لاجیمی، حسن، سیره نبوی از نگاه استاد مطهری ص ۳۴.
↑ اسحاقی، سید حسین، مروارید نبوت ص ۱۴ و رسول مهربانی ص ۲۹.
↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۸۷.
↑ نک: نهج البلاغه، خطبه ۲۳۴.
↑ اسحاقی، سید حسین، مروارید نبوت ص ۱۴ و رسول مهربانی ص ۲۹.

[1] ابن منظور، لسان العرب، ج۱، ص۲۷۰-۲۷۱؛ ابن فارس، معجم مقاییس اللغه، ج ۴، ص ۲۰۶ - ۲۰۷ و خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۲، ص۴۹.

[2] لسان العرب، ص ۲۷۱.

[3] حسینی ایمنی، سید علی اکبر، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۴۹۲.

[4] اسحاقی، سید حسین، مروارید نبوت ص ۱۴ و رسول مهربانی ص ۲۹.

[5] سنن النبی، ص۲۵۱.

[6] سنن النبی، ص۲۵۱.

[7] سنن النبی، ص۲۶۸.

[8] «روشنایی چشم من در نماز و روزه قرار داده شده است»سنن النبی، ص۲۶۸.

[9] مکارم الاخلاق، طبرسی، ص۲۴.

[10] «وای بر تو! چه کسی از من بنده‌تر است» مکارم الاخلاق، طبرسی، ص۱۶.

[11] «خدا را چنان عبادت کن که گویی او را می‌بینی؛ زیرا اگر تو او را نمی‌بینی، او تو را می‌بیند». میزان الحکمه، ج۷، ص۳۴۱۶.

[12] میزان الحکمه، ج۷، ص۳۴۲۸.

[13] «(عبادت و حسنه) نهانی بهتر از آشکار است. انجام آشکار (این کارها) برای کسی (خوب) است که بخواهد الگو قرار گیرد». کنز العمال، ح۵۲۷۳.

[14] اسحاقی، سید حسین، مروارید نبوت ص ۱۴ و رسول مهربانی ص ۲۹.

[15] مرتضی مطهری، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، ص۲۳۹ و ۲۴۰.

[16] مرتضی مطهری، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، ص۲۳۹ و ۲۴۰.

[17] اردشیری لاجیمی، حسن، سیره نبوی از نگاه استاد مطهری ص ۳۴.

[18] اسحاقی، سید حسین، مروارید نبوت ص ۱۴ و رسول مهربانی ص ۲۹.

[19] نهج البلاغه، خطبه ۱۸۷.

[20] نک: نهج البلاغه، خطبه ۲۳۴.

[21] اسحاقی، سید حسین، مروارید نبوت ص ۱۴ و رسول مهربانی ص ۲۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

@@ خط ۶: / خط ۶: @@
 | پرسش مرتبط  =
 }}
-==مقدمه==
+== مقدمه ==
-[[عبادت]]، برگرفته از واژه [[عربی]] "[[عبد]]"، به معنای [[بندگی]]<ref>ابن منظور، لسان العرب، ج۱، ص۲۷۰-۲۷۱؛ ابن فارس، معجم مقاییس اللغه، ج ۴، ص ۲۰۶ - ۲۰۷ و خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۲، ص۴۹.</ref> و [[خضوع]] و تذلل است<ref>لسان العرب، ص ۲۷۱.</ref>. [[عبادت]]، اظهار [[بندگی]] به درگاه [[خداوند]] است. این اظهار [[بندگی]]، شرایطی دارد که در [[سیره]] و [[کلام]] [[رسول خدا]]{{صل}} بدان پرداخته شده است<ref> [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۹۲.</ref>.
+[[عبادت]]، برگرفته از واژه [[عربی]] "[[عبد]]"، به معنای [[بندگی]]<ref>ابن منظور، لسان العرب، ج۱، ص۲۷۰-۲۷۱؛ ابن فارس، معجم مقاییس اللغه، ج ۴، ص ۲۰۶ - ۲۰۷ و خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۲، ص۴۹.</ref> و [[خضوع]] و تذلل است<ref>لسان العرب، ص ۲۷۱.</ref>. [[عبادت]]، اظهار [[بندگی]] به درگاه [[خداوند]] است. این اظهار [[بندگی]]، شرایطی دارد که در [[سیره]] و [[کلام]] [[رسول خدا]]{{صل}} بدان پرداخته شده است<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۹۲.</ref>.
-[[هدف از آفرینش]]، [[عبادت]]، [[بندگی]] و [[خداپرستی]] است. همچنین می‌دانیم آنانی که عارف‌ترند، عابدترند. [[عارفان]]، خدایشان را عاشقانه عبادت می‌کنند و خود را در محضر او بسیار کوچک می‌بینند. درباره سرسلسله عارفان، [[حضرت ختمی مرتبت]] آمده است که هرگاه به [[نماز]] می‌ایستاد، از [[خوف]] [[خداوند]]، رنگ از چهره‌اش می‌پرسید<ref>سنن النبی، ص۲۵۱.</ref>.
+[[هدف از آفرینش]]، [[عبادت]]، [[بندگی]] و [[خداپرستی]] است. همچنین می‌دانیم آنانی که عارف‌ترند، عابدترند. [[عارفان]]، خدایشان را عاشقانه عبادت می‌کنند و خود را در محضر او بسیار کوچک می‌بینند<ref>[[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[مروارید نبوت (کتاب)|مروارید نبوت]] ص ۱۴ و [[رسول مهربانی (کتاب)|رسول مهربانی]] ص ۲۹.</ref>.
-همچنین یکی از [[همسران]] [[رسول الله]]{{صل}} نقل می‌کند: «[[رسول خدا]]{{صل}} چنین بود که با ما گرم [[گفت‌وگو]] بود. چون وقت نماز می‌رسید (چنان حالش دگرگون می‌شد) که گویا نه او ما را می‌شناخته است و نه ما او را می‌شناسیم»<ref>سنن النبی، ص۲۵۱.</ref>. ایشان پیشاپیش برای وقت نماز لحظه شماری می‌کرد، چنانکه آمده است: «[[پیامبر اکرم]]{{صل}} برای وقت نماز [[انتظار]] می‌کشید و شوقش برای عبادت افزون می‌شد و [[چشم به راه]] رسیدن وقت نماز بود»<ref>سنن النبی، ص۲۶۸.</ref>.
+== سیره نبوی در عبادت ==
-ایشان نماز وعبادت را بسیار [[دوست]] می‌داشت و می‌فرمودند: {{متن حدیث|جَعَلَ قُرَّةَ عَيْنِي فِي الصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ‌}}<ref>«روشنایی چشم من در نماز و روزه قرار داده شده است»سنن النبی، ص۲۶۸.</ref>.
+درباره سرسلسله عارفان، [[حضرت ختمی مرتبت]] آمده است که هرگاه به [[نماز]] می‌ایستاد، از [[خوف]] [[خداوند]]، رنگ از چهره‌اش می‌پرید<ref>سنن النبی، ص۲۵۱.</ref>. همچنین یکی از [[همسران]] [[رسول الله]]{{صل}} نقل می‌کند: «[[رسول خدا]]{{صل}} چنین بود که با ما گرم [[گفت‌وگو]] بود. چون وقت نماز می‌رسید (چنان حالش دگرگون می‌شد) که گویا نه او ما را می‌شناخته است و نه ما او را می‌شناسیم»<ref>سنن النبی، ص۲۵۱.</ref>. ایشان پیشاپیش برای وقت نماز لحظه شماری می‌کرد، چنانکه آمده است: «[[پیامبر اکرم]]{{صل}} برای وقت نماز [[انتظار]] می‌کشید و شوقش برای عبادت افزون می‌شد و چشم به راه رسیدن وقت نماز بود»<ref>سنن النبی، ص۲۶۸.</ref>. ایشان نماز و عبادت را بسیار [[دوست]] می‌داشت و می‌فرمودند: {{متن حدیث|جَعَلَ قُرَّةَ عَيْنِي فِي الصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ‌}}<ref>«روشنایی چشم من در نماز و روزه قرار داده شده است»سنن النبی، ص۲۶۸.</ref>.
-نقل است که روزی [[جبرئیل]] بر [[حضرت]] فرود آمد و عرض کرد: [[خدای متعال]] [[سلام]] می‌رساند و می‌فرماید: این دشت [[مکه]] و بطحا از آن توست اگر بخواهی آن را برایت پر از طلا کنم! [[حضرت رسول]] سه بار به [[آسمان]] نگاه کرد، سپس گفت: «نه، خدایا! می‌خواهم یک [[روز]] [[سیر]] باشم تا تو را [[حمد]] و [[شکر]] کنم، یک روز گرسنه باشم تا از تو بخواهم؛ {{متن حدیث|قَالَ لَا يَا رَبِّ وَ لَكِنْ أَشْبَعُ يَوْماً فَأَحْمَدُكَ وَ أَجُوعُ يَوْماً فَأَسْأَلُكَ}}<ref>مکارم الاخلاق، طبرسی، ص۲۴.</ref>.
+نقل است که روزی [[جبرئیل]] بر حضرت فرود آمد و عرض کرد: [[خدای متعال]] [[سلام]] می‌رساند و می‌فرماید: این دشت [[مکه]] و بطحا از آن توست اگر بخواهی آن را برایت پر از طلا کنم! [[حضرت رسول]] سه بار به [[آسمان]] نگاه کرد، سپس گفت: «نه، خدایا! می‌خواهم یک [[روز]] [[سیر]] باشم تا تو را [[حمد]] و [[شکر]] کنم، یک روز گرسنه باشم تا از تو بخواهم: {{متن حدیث|قَالَ لَا يَا رَبِّ وَ لَكِنْ أَشْبَعُ يَوْماً فَأَحْمَدُكَ وَ أَجُوعُ يَوْماً فَأَسْأَلُكَ}}<ref>مکارم الاخلاق، طبرسی، ص۲۴.</ref>.
-رسول الله، به واقع [[بنده]] [[پاک]] [[خدا]] بود. این امر زمانی خود را بیشتر می‌نمایاند که وقتی یک [[زن]] [[بدوی]] به آن حضرت گفت: چرا مثل [[بندگان]] [[غذا]] می‌خوری و می‌نشینی، حضرت فرمود: {{متن حدیث|وَيْحَكِ وَ أَيُّ عَبْدٍ أَعْبَدُ مِنِّي‌}}<ref>«وای بر تو! چه کسی از من بنده‌تر است» مکارم الاخلاق، طبرسی، ص۱۶.</ref>.
+رسول الله، به معنای واقعی کلمه [[بنده]] [[پاک]] [[خدا]] بود. این امر زمانی خود را بیشتر می‌نمایاند که وقتی یک [[زن]] بدوی به آن حضرت گفت: چرا مثل [[بندگان]] [[غذا]] می‌خوری و می‌نشینی، حضرت فرمود: {{متن حدیث|وَيْحَكِ وَ أَيُّ عَبْدٍ أَعْبَدُ مِنِّي‌}}<ref>«وای بر تو! چه کسی از من بنده‌تر است» مکارم الاخلاق، طبرسی، ص۱۶.</ref>. رسول الله همواره خداوند را ناظر بر بندگان می‌دید و می‌فرمود: {{متن حدیث|اعْبُد اللَّهَ كَأَنَّكَ تَرَاهُ فَإِنْ لَمْ تَكُنْ تَرَاهُ فَإِنَّهُ يَرَاكَ}}<ref>«خدا را چنان عبادت کن که گویی او را می‌بینی؛ زیرا اگر تو او را نمی‌بینی، او تو را می‌بیند». میزان الحکمه، ج۷، ص۳۴۱۶.</ref>.
-رسول الله همواره خداوند را ناظر بر بندگان می‌دید و می‌فرمود:
-{{متن حدیث|اعْبُدِ اللَّهَ كَأَنَّكَ تَرَاهُ فَإِنْ لَمْ تَكُنْ تَرَاهُ فَإِنَّهُ يَرَاكَ}}<ref>«خدا را چنان عبادت کن که گویی او را می‌بینی؛ زیرا اگر تو او را نمی‌بینی، او تو را می‌بیند». میزان الحکمه، ج۷، ص۳۴۱۶.</ref>.
-ایشان [[سستی]] را [[آفت عبادت]] می‌دانست و می‌فرمود: {{متن حدیث|آفَةُ الْعِبَادَةِ الْفَتْرَةُ}}<ref>میزان الحکمه، ج۷، ص۳۴۲۸.</ref>.
+ایشان [[سستی]] را [[آفت عبادت]] می‌دانست و می‌فرمود: {{متن حدیث|آفَةُ الْعِبَادَةِ الْفَتْرَةُ}}<ref>میزان الحکمه، ج۷، ص۳۴۲۸.</ref>. [[رسول الله]]{{صل}}، [[عبادت]] پنهانی را می‌پسندید و آن را [[برتر]] از عبادت آشکار می‌دانست: {{متن حدیث|السِّرُّ أَفْضَلُ مِنْ الْعَلَانِيَةِ وَ الْعَلَانِيَةُ أَفْضَلُ لِمَنْ أَرَادَ الِاقْتِدَاءَ}}<ref>«(عبادت و حسنه) نهانی بهتر از آشکار است. انجام آشکار (این کارها) برای کسی (خوب) است که بخواهد الگو قرار گیرد». کنز العمال، ح۵۲۷۳.</ref>.<ref>[[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[مروارید نبوت (کتاب)|مروارید نبوت]] ص ۱۴ و [[رسول مهربانی (کتاب)|رسول مهربانی]] ص ۲۹.</ref>
-[[رسول الله]]{{صل}}، [[عبادت]] پنهانی را می‌پسندید و آن را [[برتر]] از عبادت آشکار می‌دانست:
-{{متن حدیث|السِّرُّ أَفْضَلُ مِنْ الْعَلَانِيَةِ وَ الْعَلَانِيَةُ أَفْضَلُ لِمَنْ أَرَادَ الِاقْتِدَاءَ}}<ref>«(عبادت و حسنه) نهانی بهتر از آشکار است. انجام آشکار (این کارها) برای کسی (خوب) است که بخواهد الگو قرار گیرد». کنز العمال، ح۵۲۷۳.</ref>.
-[[حضرت علی]]{{ع}} در [[نهج البلاغه]] می‌فرماید:
+«[[پیامبر خاتم]] پاره‌ای از شب، گاهی نصف، گاهی ثلث و گاهی دو ثلث شب را به [[عبادت]] می‌پرداخت. با اینکه تمام روزش، خصوصاً در [[مدینه]] در تلاش بود، از وقت عبادتش نمی‌کاست. او [[آرامش]] کامل خویش را در عبادت و [[راز و نیاز]] با [[حق]] می‌یافت<ref>مرتضی مطهری، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، ص۲۳۹ و ۲۴۰.</ref>.
-[[پیامبر]] هر سال در [[غار حرا]] به عبادت می‌پرداخت و کسی جز من او را نمی‌دید<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۸۷.</ref>... رسول الله{{صل}} هماره در حال عبادت بود. [[حضرت]] در دشت و [[کوه]] و سبزه و [[گیاه]] و جانداران، آثار صنع [[الهی]] را می‌دید. با دیدن [[زمین]] و ماه و [[خورشید]] ضمن [[عبرت‌آموزی]] و درس‌آموزی از حرکت و [[سیر]] آنها، به [[عظمت]] آفریننده آنها توجه داشت و روحش با [[ابدیت]] پیوند می‌یافت. خلوت‌های او با [[پروردگار]] و [[مشاهده]] انجم و افلاک به عنوان [[آیات]] بزرگ الهی، [[دل]] او را به خود مشغول می‌کرد. بیشتر [[دوست]] داشت تنها باشد، [[فکر]] کند، درس بیاموزد و به [[خودسازی]] بپردازد. کم می‌خوابید و کم می‌خورد. حضرت مخصوصاً پس از ۳۵ سالگی، هر ساله حدود یک ماه به غار حرا می‌رفت و در آنجا به [[راز و نیاز]] با [[خدا]] مشغول شده و به سیر و [[سیاحت]] در [[آیات الهی]] می‌پرداخت و این در [[ماه رمضان]] بیشتر اتفاق می‌افتاد<ref>نک: نهج البلاغه، خطبه ۲۳۴.</ref>.
+عبادتش به منظور [[طمع]] [[بهشت]] یا [[ترس]] از [[جهنم]] نبود، بلکه عاشقانه و [[سپاس]] گزارانه بود. روزی یکی از همسرانش گفت: تو دیگر چرا آن همه عبادت می‌کنی؟ تو که آمرزیدهای. جواب داد: آیا یک [[بنده]] سپاسگزار نباشم؟
+بسیار [[روزه]] می‌گرفت. علاوه بر [[ماه رمضان]] و قسمتی از [[شعبان]]، یک [[روز]] در میان روزه می‌گرفت. دهه آخر ماه رمضان، بسترش به کلی جمع می‌شد و در [[مسجد]] [[معتکف]] می‌گشت و یک سره به عبادت می‌پرداخت، ولی به دیگران می‌گفت کافی است در هر ماه، سه روز روزه بگیرید.
+[می‌فرمود] به اندازه [[طاقت]] عبادت کنید. بیش از ظرفیت خود، بر خود [[تحمیل]] نکنید که اثر معکوس دارد. با [[رهبانیت]] و [[انزوا]] و [[گوشه‌گیری]] و ترک [[اهل]] و عیال مخالف بود. بعضی از [[اصحاب]] که چنین تصمیمی گرفته بودند، مورد [[ملامت]][ایشان] قرار گرفتند. می‌فرمود [[بدن]] شما، [[زن]] و فرزند شما و [[یاران]] شما همه [[حقوقی]] بر شما دارند و باید آنها را رعایت کنید. در حال انفراد عبادت را طول می‌داد و گاهی در حال [[تهجد]] ساعت‌ها سرگرم بود، [ولی] در [[جماعت]] به اختصار می‌کوشید. رعایت حال اضعف مأمومین را لازم می‌شمرد و به آن توصیه می‌کرد<ref>مرتضی مطهری، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، ص۲۳۹ و ۲۴۰.</ref>.<ref>[[حسن اردشیری لاجیمی|اردشیری لاجیمی، حسن]]، [[سیره نبوی از نگاه استاد مطهری (کتاب)|سیره نبوی از نگاه استاد مطهری]] ص ۳۴.</ref>
+== عابد حقیقی در حدیث معراج ==
 شاید ویژگی‌های یک [[عابد]] [[حقیقی]] را در گفت‌وگوی [[خداوند]] با رسول الله{{صل}} در [[شب معراج]] بتوان دریافت. [[خداوند متعال]] در بخشی از [[حدیث معراج]] از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} می‌پرسد: ای احمد! آیا می‌دانی چه زمانی بنده‌ام عابد [[راستین]] به شمار می‌رود، سپس می‌فرماید اگر هفت ویژگی در ([[بنده]] من) جمع باشد، [[شایسته]] این نام است:
 #تقوایی که وی را از مرتکب شدن بر [[محرّمات]] باز دارد.
@@ خط ۳۴: / خط ۳۶: @@
 #به اندازه رفع نیازش بخورد.
 #از زرق و برق [[دنیا]] روی گردان باشد؛ زیرا می‌داند که من زرق و برق دنیا را [[دوست]] نمی‌دارم.
-#به خوبان [[محبت]] ورزد به دلیل آنکه می‌داند من به آنها [[عشق]] می‌ورزم.<ref>[[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[مروارید نبوت (کتاب)|مروارید نبوت]] ص ۱۴.</ref>
+#به خوبان [[محبت]] ورزد به دلیل آنکه می‌داند من به آنها [[عشق]] می‌ورزم<ref>[[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[مروارید نبوت (کتاب)|مروارید نبوت]] ص ۱۴ و [[رسول مهربانی (کتاب)|رسول مهربانی]] ص ۲۹.</ref>.
-==عبادت==
-«[[پیامبر خاتم]] پاره‌ای از شب، گاهی نصف، گاهی ثلث و گاهی دو ثلث شب را به [[عبادت]] می‌پرداخت. با اینکه تمام روزش، خصوصاً در [[مدینه]] در تلاش بود، از وقت عبادتش نمی‌کاست. او [[آرامش]] کامل خویش را در عبادت و [[راز و نیاز]] با [[حق]] می‌یافت. عبادتش به منظور [[طمع]] [[بهشت]] یا [[ترس]] از [[جهنم]] نبود، بلکه عاشقانه و [[سپاس]] گزارانه بود. روزی یکی از همسرانش گفت: تو دیگر چرا آن همه عبادت می‌کنی؟ تو که آمرزیدهای. جواب داد: آیا یک [[بنده]] سپاسگزار نباشم؟
-بسیار [[روزه]] می‌گرفت. علاوه بر [[ماه رمضان]] و قسمتی از [[شعبان]]، یک [[روز]] در میان روزه می‌گرفت. دهه آخر ماه رمضان، بسترش به کلی جمع می‌شد و در [[مسجد]] [[معتکف]] می‌گشت و یک سره به عبادت می‌پرداخت، ولی به دیگران می‌گفت کافی است در هر ماه، سه روز روزه بگیرید.
-[می‌فرمود] به اندازه [[طاقت]] عبادت کنید. بیش از ظرفیت خود، بر خود [[تحمیل]] نکنید که اثر معکوس دارد. با [[رهبانیت]] و [[انزوا]] و [[گوشه‌گیری]] و ترک [[اهل]] و عیال مخالف بود. بعضی از [[اصحاب]] که چنین تصمیمی گرفته بودند، مورد [[ملامت]][ایشان] قرار گرفتند.
-می‌فرمود [[بدن]] شما، [[زن]] و فرزند شما و [[یاران]] شما همه [[حقوقی]] بر شما دارند و باید آنها را رعایت کنید. در حال انفراد عبادت را طول می‌داد و گاهی در حال [[تهجد]] ساعت‌ها سرگرم بود، [ولی] در [[جماعت]] به اختصار می‌کوشید. رعایت حال اضعف مأمومین را لازم می‌شمرد و به آن توصیه می‌کرد»<ref>مرتضی مطهری، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، ص۲۳۹ و ۲۴۰.</ref>.<ref>[[حسن اردشیری لاجیمی|اردشیری لاجیمی، حسن]]، [[سیره نبوی از نگاه استاد مطهری (کتاب)|سیره نبوی از نگاه استاد مطهری]] ص ۳۴.</ref>.
-==[[عبادت]] و [[بندگی]]==
-[[هدف از آفرینش انسان]]، عبادت، بندگی و [[خداپرستی]] است. در این راستا آنانی که [[عارف]] ترند، عابدترند. آنان عاشقانه خدایشان را عبادت می‌کنند و در محضر او، خود را بسیار کوچک می‌بینند. درباره سر [[سلسله]] [[عارفان]]، [[حضرت ختمی مرتبت]] آمده است که هرگاه به [[نماز]] می‌ایستاد، از [[خوف]] [[خداوند]]، رنگ از چهره‌اش می‌پرید<ref>سنن النبی، ص۲۵۱.</ref>.
-همچنین از قول یکی از [[همسران]] [[رسول الله]]{{صل}} آمده است: «[[رسول خدا]]{{صل}} چنین بود که با ما سرگرم [[گفت‌وگو]] بود، ولی چون وقت نماز می‌رسید، چنان حالش دگرگون می‌شد که گویا نه او ما را می‌شناخته است و نه ما او را می‌شناسیم».<ref>{{متن حدیث|كَانَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} يُحَدِّثُنَا وَ نُحَدِّثُهُ فَإِذَا حَضَرَتِ الصَّلَاةُ فَكَأَنَّهُ لَمْ يَعْرِفْنَا وَ لَمْ نَعْرِفْهُ}}؛ سنن النبی، ص۲۵۱.</ref>.
-ایشان برای وقت نماز لحظه‌شماری می‌کرد، چنان که آمده است:
-{{متن حدیث|كَانَ النَّبِيُّ يَنْتَظِرُ وَقْتَ الصَّلَاةِ وَ يَشْتَدُّ شَوْقُهُ وَ يَتَرَقَّبُ دُخُولَهُ}}<ref>سنن النبی، ص۲۶۸.</ref>؛
-[[پیامبر اکرم]]{{صل}} برای وقت نماز [[انتظار]] می‌کشید و شوقش برای عبادت افزون می‌شد و [[چشم به راه]] رسیدن وقت نماز بود.
-نماز و عبادت را بسیار [[دوست]] می‌داشت و می‌فرمود: {{متن حدیث|جُعِلَ قُرَّةُ عَيْنِي فِي الصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ‌}}؛ «[[روشنایی]] [[چشم]] من در نماز و [[روزه]] قرار داده شده است»<ref>سنن النبی، ص۲۶۸.</ref>.
-روزی [[جبرئیل]] بر [[حضرت]] نازل شد و عرض کرد: «[[خدای متعال]] [[سلام]] می‌رساند و می‌فرماید: این دشت [[مکه]] و بطحا از آن توست. اگر بخواهی آن را برایت پر از طلا کنم!» [[حضرت رسول]] سه بار به [[آسمان]] نگاه کرد. سپس گفت: {{متن حدیث|لَا يَا رَبِّ، وَ لَكِنْ أَشْبَعُ يَوْماً، وَ أَجُوعُ يَوْماً فَأَحْمَدُكَ وَ أَجُوعُ يَوْماً فَأَسْأَلُكَ}}؛ «نه، خدایا! می‌خواهم یک [[روز]] [[سیر]] باشم تا تو را [[حمد]] و [[شکر]] کنم و یک روز گرسنه باشم تا از تو مسئلت کنم»<ref>مکارم الاخلاق، ص۲۴.</ref>.
-محمد{{صل}}، [[بنده]] [[پاک]] [[خدا]] بود. وقتی یک [[زن]] بَدَوی به آن حضرت گفت: چرا مثل [[بندگان]] [[غذا]] می‌خوری و می‌نشینی، حضرت فرمود: {{متن حدیث|وَيْحَكِ وَ أَيُّ عَبْدٍ أَعْبَدُ مِنِّي‌}}؛ «وای بر تو! چه کسی از من بنده‌تر است»<ref>مکارم الاخلاق، ص۱۶.</ref>.
-[[رسول الله]]{{صل}} همواره [[خداوند]] را ناظر [[بندگان]] می‌دید و می‌فرمود:
-{{متن حدیث|اعْبُدِ اللَّهَ كَأَنَّكَ تَرَاهُ فَإِنْ لَمْ تَكُنْ تَرَاهُ فَإِنَّهُ يَرَاكَ‌}} «[[خدا]] را چنان [[عبادت]] کن که گویی او را می‌بینی؛ زیرا اگر تو او را نمی‌بینی، او تو را می‌بیند».<ref>میزان الحکمه، ج۷، ص۳۴۱۶.</ref>.
-ایشان [[آفت عبادت]] را [[سستی]] می‌دانست و می‌فرمود: {{متن حدیث|آفَةُ الْعِبَادَةِ الْفَتْرَةُ}}<ref>میزان الحکمه، ج۷، ص۳۴۲۸.</ref>؛ از سوی دیگر، عبادت پنهانی را می‌پسندید و آن را [[برتر]] ازعبادت آشکار می‌شمرد:
-{{متن حدیث|أَلسِّرُّ أَفْضَلُ مِنَ الْعَلَانِيَةُ وَ الْعَلَانِيَةُ لِمَنْ أَرَادَ الْإِقْتِدَاءَ}} «عبادت و [[حسنه]] نهانی بهتر از آشکار است. انجام آشکار این [[کارها]] برای کسی خوب است که بخواهد [[الگو]] قرار گیرد»<ref>کنز العمال، ص۵۲۷۳.</ref>.
-[[حضرت علی]]{{ع}} در [[نهج البلاغه]] می‌فرماید: «[[پیامبر]] هر سال در [[غار حرا]] به عبادت می‌پرداخت و کسی جز من، او را نمی‌دید»<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۸۷.</ref>. رسول الله{{صل}} همیشه در حال عبادت بود. او در دشت و [[کوه]] و سبزه و [[گیاه]] و جانداران، آثار [[آفرینش الهی]] را می‌دید. با دیدن [[زمین]] و ماه و [[خورشید]] به [[عظمت]] آفریننده آنها توجه می‌کرد. روحش با [[ابدیت]] پیوند داشت. خلوت‌های او با [[پروردگار]] و [[مشاهده]] افلاک به عنوان [[آیات]] بزرگ [[الهی]]، [[دل]] او را به خود مشغول می‌ساخت. او [[دوست]] داشت بیشتر تنها باشد، [[فکر]] کند، درس بیاموزد و به [[خودسازی]] بپردازد. کم می‌خوابید و کم می‌خورد. [[حضرت]] به ویژه پس از ۳۵ سالگی، هر ساله حدود یک ماه به غار حرا می‌رفت و در آنجا به [[راز و نیاز]] با خدا و [[سیر]] و [[سیاحت]] در [[آیات الهی]] می‌پرداخت. این کار بیشتر در [[ماه رمضان]] اتفاق می‌افتاد<ref>نک: نهج البلاغه، خطبه ۲۳۴.</ref>. شاید ویژگی‌های یک [[عابد]] [[حقیقی]] را در گفت وگوی خداوند با رسول الله{{صل}} در [[شب معراج]] بتوان دریافت.
-[[خداوند متعال]] در [[روز]] [[معراج]] از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} پرسید:
+== عبادت نبوی در کلام علوی ==
-ای احمد! آیا می‌دانی چه زمانی بنده‌ام عابد [[راستین]] به شمار می‌رود؟ اگر هفت ویژگی در [[بنده]] من جمع باشد، [[شایسته]] این نام است: تقوایی که وی را از انجام [[محرمات]] بازدارد؛ سکوتی که وی را از انجام محرمات بازدارد؛ [[ترس]] و خشیتی که هر [[روز]] به واسطه آن بگرید و فروتنی‌اش در برابر [[عظمت]] پروردگارش افزون گردد؛ [[حیا]] و [[پاک]] دامنی که به واسطه آن در [[خلوت]] نیز از من [[شرم]] کند؛ میل به خوردن، به اندازه رفع نیاز؛ میل به روی‌گردانی از زرق و برق [[دنیا]]؛ زیرا می‌داند که من زرق و برق دنیا را [[دوست]] نمی‌دارم؛ [[محبت]] به خوبان به دلیل آنکه می‌داند من به آنها [[عشق]] می‌ورزم<ref>[[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[رسول مهربانی (کتاب)|رسول مهربانی]] ص ۲۹.</ref>.
+[[حضرت علی]]{{ع}} درباره عبادت پیامبر اکرم {{صل}} می‌فرماید: [[پیامبر]] هر سال در [[غار حرا]] به عبادت می‌پرداخت و کسی جز من او را نمی‌دید<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۸۷.</ref>... رسول الله{{صل}} هماره در حال عبادت بود. حضرت در دشت و [[کوه]] و سبزه و [[گیاه]] و جانداران، آثار صنع [[الهی]] را می‌دید. با دیدن [[زمین]] و ماه و [[خورشید]] ضمن [[عبرت‌آموزی]] و درس‌آموزی از حرکت و [[سیر]] آنها، به [[عظمت]] آفریننده آنها توجه داشت و روحش با [[ابدیت]] پیوند می‌یافت. خلوت‌های او با [[پروردگار]] و [[مشاهده]] انجم و افلاک به عنوان [[آیات]] بزرگ الهی، [[دل]] او را به خود مشغول می‌کرد. بیشتر [[دوست]] داشت تنها باشد، [[فکر]] کند، درس بیاموزد و به [[خودسازی]] بپردازد. کم می‌خوابید و کم می‌خورد. حضرت مخصوصاً پس از ۳۵ سالگی، هر ساله حدود یک ماه به غار حرا می‌رفت و در آنجا به [[راز و نیاز]] با [[خدا]] مشغول شده و به سیر و [[سیاحت]] در [[آیات الهی]] می‌پرداخت و این در [[ماه رمضان]] بیشتر اتفاق می‌افتاد<ref>نک: نهج البلاغه، خطبه ۲۳۴.</ref>.<ref>[[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[مروارید نبوت (کتاب)|مروارید نبوت]] ص ۱۴ و [[رسول مهربانی (کتاب)|رسول مهربانی]] ص ۲۹.</ref>
 ==پرسش مستقیم==