سوره اعلی

سوره اعلی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سوره اعلی در علوم قرآنی - سوره اعلی در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

«أعلی» به معنای برتر و بلندتر و صفت ذات مقدس الهی است. در آیه نخست این سوره واژه «أعلی» آمده و نام سوره نیز از همین کلمه گرفته شده است.

در این سوره به توحید خدای تعالی امر شده، توحیدی که لایق به ساحت مقدس او باشد، و نیز به تنزیه ذات متعالیش از اینکه نام مقدسش با نامی دیگر ذکر شود، و یا چیزی که باید به او مستند شود بغیر او نسبت دهند، مثلا کسی دیگر را در خلقت و تدبیر و رزق شریک او بدانند، و به رسول خدا(ص) وعده تأیید می‌دهد، تأیید به وسیله علم و حفظ، و نیز وعده می‌دهد که او را از آسان‌ترین طریق و مناسب‌ترین راه موفق به تبلیغ و دعوت بفرماید.

و سیاق آیات اول سوره سیاق آیات مکی است، و اما ذیل سوره یعنی از جمله ﴿قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى﴾ مورد تردید است برای اینکه از طرق ائمه اهل بیت و همچنین از طرق اهل سنت روایاتی رسیده که منظور از تزکی دادن زکات فطره و خواندن نماز عید است، و این را هم می‌دانیم که روزه و توابعش که یکی زکات فطره است و همچنین نماز عید، بعد از هجرت در مدینه تشریع شده، نتیجه این که آیات ذیل سوره در مدینه نازل شده، پس سوره مورد بحث مشتمل است بر آیات مکی و مدنی هر دو، و این با روایاتی که می‌گوید این سوره مکی است منافاتی ندارد، برای اینکه می‌توان آن را حمل کرد به اینکه منظور صدر سوره است.

ویژگی‌های سوره أعلی

1. نوزده آیه، ۷۲ یا ۷۸ کلمه و ۲۷۰ یا ۲۷۱ حرف دارد.
2. هشتمین سوره‌ای است که در مکه پس از سوره تکویر و پیش از سوره لیل بر پیامبر اکرم(ص) نازل شد و در ترتیب مصحف شریف هشتاد و هفتمین سوره است.
3. از نظر کمیت، از سوره‌های مفصّل و از نوع اوساط آن به‌شمار می‌آید.
4. در این سوره نَسخی رخ نداده است.

مهم‌ترین مطالب سوره أعلی

1. تسبیح و تقدیس خداوند متعالی؛
2. اشاره به قانون نظم و توازن، و هدایت فطری بشر؛
3. ترغیب به تزکیه نفس و خودسازی؛
4. مقایسه زندگی فانی دنیا و زندگی جاوید آخرت؛
5. اشاره‌ای کوتاه به صحف ابراهیم و موسی(ع) و تعالیم آموزنده آنان.

فضیلت سوره اَعلی

از امام صادق(ع) روایت شده است: «هر کس سوره اعلی را در نمازهای واجب یا مستحب خود قرائت نماید در روز قیامت به او گفته می‌شود از هر دری از درهای بهشت که دوست داری وارد بهشت شو».

رسول خدا(ص) می‌فرماید: «کسی که سوره اعلی را قرائت نماید خداوند به تعداد همه حروفی که بر پیامبران الهی ابراهیم، موسی و محمد نازل کرده است به ازای هر حرف ده حسنه به او می‌بخشد».

امیرالمؤمنین علی(ع) در حدیثی فرموده است: «پیامبر اسلام(ص) سوره «اعلی» را دوست می‌داشت و اولین کسی که گفت: «سُبْحَانَ رَبِّيَ اَلْأَعْلَى وَ بِحَمْدِهِ»، میکائیل بود».

ابوحمیصه از امیرالمؤمنین نقل می‌کند: بیست شب پشت سر هم در نماز به علی(ع) اقتدا کردم و بعد از حمد سوره‌ای جز اعلی نخواند و روزی فرمود: «اگر مردم بدانند که چه چیزهایی (از منافع و فواید) در سوره اعلی هست حتما روزی بیست بار آن را قرائت می‌کردند. هر کس آن را قرائت کند مانند این است که کتاب‌های آسمانی موسی و ابراهیم را قرائت کرده است».

ابن عباس از رسول خدا(ص) وسلم نقل کرده است: بعد از قرائت سوره اعلی بگویید: «سُبْحَانَ رَبِّيَ اَلْأَعْلَى»

در روایات، برای این سوره آثار و برکاتی بیان شده است، مثل: درمان درد گوش، درد گردن و دررفتگی استخوان.

منابع

1. فرهنگ‌نامه علوم قرآنی